Çin, Chancay Limanı ile ticareti şekillendirecek

Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) Zirvesi kapsamında bir araya geldiği Peru Devlet Başkanı Dina Boluarte ile 14 Kasım'da limanın açılışını yaptı.

Çin'in Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında inşa edilen Chancay Limanı, bir yanda Çin ile Peru arasında deniz ticareti rotasını kısaltıp lojistik maliyetlerini azaltırken diğer yanda başta Brezilya olmak üzere diğer Güney Amerika ülkelerine sağladığı kara bağlantılarıyla, Asya ile Latin Amerika arasında yeni bir deniz-kara koridoru oluşturacak.

Deniz ve kara ticaretinde kritik bir geçiş noktası olarak Pasifik ticaretini bütünüyle yeniden biçimlendirme potansiyeli taşıyan proje, Çin'in, ABD'nin "arka bahçesi" olarak nitelendirilen bölgedeki stratejik nüfuzu artacak olması sebebiyle iki büyük güç arasında jeopolitik rekabet bakımından da önem taşıyor.

"Chancay'dan Şanghay'a"

APEC Zirvesi için Peru'yu ziyaret eden Çin Devlet Başkanı Şi, limanın açılışındaki konuşmasında, Çin'in, Çin ile Latin Amerika arasında, Chancay Limanı'nın başlangıç noktası olduğu bir deniz-kara koridorunu inşa etmek için birlikte çalışmaya hazır olduğunu vurguladı.

Chancay Limanı'nın Peru'nun tarihi İnka Yolu ile Çin'in Deniz İpek Yolu'nun yeni bir bağlantı noktası olacağına işaret eden Şi, "Çinli atalarımız bundan 2 bin yıl önce Pasifik'e yelken açtı ve Doğu ile Batı'yı birleştiren Deniz İpek Yolu'nu şekillendirdi. Perulu İnka halkı da bundan 500 yıl önce dağ yollarında ve vadilerde korkusuzca ilerleyip And Dağları'nı kuzeyden güneye kat ederek İnka Yolu'nu inşa etti." dedi.

Şi, Chancay Limanı bağlantısının Kuşak ve Yol'un Peru'da kök salmasını sağlamanın ötesinde küresel boyutta önemi olduğunun altını çizerek, "Chancay'dan Şanghay'a yeni bir deniz-kara geçişinin doğuşuna tanıklık ediyoruz." ifadesini kullandı.

Peru Devlet Başkanı Boluarte de Kuşak ve Yol kapsamında inşa edilen limanın, Peru'nun uluslararası gemicilik ve ticaret merkezi olma hedefi doğrultusunda atılmış önemli bir adım olduğunu belirtti.

Boluarte, "Liman, Peru'nun, Latin Amerika ile Asya arasında bağlantı noktası olarak konumunu tesis ederek Latin Amerika'nın bütünleşmesi ve refahını güçlendirecek." değerlendirmesinde bulundu.

İnşaatı ve finansmanı Çin'den

Peru'nun Pasifik Okyanusu kıyısında, başkent Lima'nın 70 kilometre kuzeyindeki 60 bin nüfuslu bir şehir olan Chancay'da inşa edilen mega liman, tüm aşamaları tamamlandığında, 15 güvertesiyle Güney Amerika'nın en büyük derin deniz limanı olacak.

Çin'in kıtadaki en büyük altyapı projelerinden olan liman, Çin ile Peru arasındaki gemi nakliyat süresini 23 gün kısaltırken lojistik maliyetleri yüzde 20 azaltacak.

Peru hükümeti, 2008'den itibaren bölgede liman inşası için uluslararası ortak ve finansman arayışındayken, Çin'de 2012'de iktidara gelen Devlet Başkanı Şi Cinping'in başlattığı, o dönemki adıyla "Bir Kuşak ve Bir Yol Projesi" ve bu kapsamda 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu'nu inşa etme planı, projenin hayata geçirilmesine zemin sağladı.

Çin'in devlete ait gemi taşımacılığı ve liman işletmesi şirketi Cosco, 2019'da Perulu ortağı, dünyanın en büyük maden şirketlerinden Volcan ile limanın inşasına başladı. Yaklaşık 3,5 milyar dolara mal olan projenin finansmanını da Bank of China öncülüğündeki Çin bankaları konsorsiyumu üstlendi.

Peru hükümeti, projeden yıllık 4,5 milyar dolar gelir ve 10 yılda 8 bin 550 doğrudan istihdam bekliyor.

Deniz derinliği 18 metreyi bulan kıyı hattı bölgeyi büyük bir derin deniz limanının inşasına elverişli kılıyor. Limanın tüm aşamaları tamamlandığında iskeleleri uçak gemilerinin dahi yanaşabileceği kapasitede olacak.

Brezilya bağlantısı kritik önemde

Chancay, çok sayıda Güney Amerika ülkesini birbirine bağlayan Pan-Amerikan Karayolu üzerinde yer alıyor. Kuzeyde Ekvador ve güneyde Şili'deki kritik limanları birbirine bağlamasının yanı sıra doğusundaki Brezilya ile kurulacak bağlantılarla geniş bir art alan potansiyeline sahip bulunuyor.

Chancay Limanı'nın öngörülen kapasitesi, Çin ile Peru arasında halihazırdaki ticaret hacmini oldukça aşıyor. İki ülkenin ticaret hacmi 2023'te 35,27 milyar dolar olmuştu. Kıyaslamak gerekirse Çin ile Brezilya arasındaki ticaret hacmi bu dönemde 157,49 milyar dolara ulaşmıştı.

Veriler, Chancay Limanı'nın öngörülen faydaları sağlayabilmesi için Peru'nun yanı sıra Brezilya başta olmak üzere diğer Latin Amerika ülkeleriyle ticarette de kullanması gerektiğini gösteriyor.

Çin'in bölgedeki kilit ortağı Brezilya'nın Pasifik Okyanusu'na doğrudan bağlantısı olmaması da Chancay'ı ülke açısından önemli bir çekim merkezi haline getirecek.

Brezilya geçmişte daha çok ABD, Arjantin ve Avrupa ile ticaret yaparken bugün Çin ülkenin en büyük ticaret ortağı haline geldi. Brezilya'da Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula Da Silva başkanlığında hükümet, "Güney Amerika Entegrasyon Rotaları" projesiyle bölgedeki ulaştırma bağlantılarını çeşitlendirmeyi hedefliyor. Bu bağlamda Peru ile kara bağlantılarını artıracak 5 yeni rota planlanıyor.

ABD, "arka bahçesindeki" gelişmelerden tedirgin

Çin'in, ABD'nin "arka bahçesi" olarak nitelendirilen bölgedeki stratejik nüfuzu artacak proje, Washington yönetimini tedirgin ediyor.

ABD'de yeniden başkan seçilen Donald Trump'ın ilk başkanlık döneminde Dünya Bankası Temsilcisi olan Erik Bethel, mayısta ABD'nin Miami kentinde düzenlenen güvenlik konferansında şu ifadeleri kullanmıştı:

"Siz asıl Peru'daki Chancay Limanı Brezilya'ya bağlandığında olacakları bekleyin. Hepimizin için alarm zili çalacak. Eğer buna anlam veremediyseniz Google'a bakın, önemli bir mesele."

ABD'li eski yetkilinin dışa vurduğu panik duygusu, Çin'in kıtadaki stratejik ayak izini artırmasının Washington'ı nasıl tedirgin ettiğini ortaya koyuyor.

Yakın zaman önce emekliye ayrılan ABD Güney Komutanlığı Komutanı Laura Richardson da Financial Times gazetesine verdiği mülakatta, Chancay Limanı'nın Çin savaş gemilerini barındırabileceği, bu sebeple güvenlik riski oluşturacağı uyarısında bulunmuştu.

Çinli yetkililer limanın sivil ticaret dışında herhangi başka kullanım amacını dile getirmese de, ABD ordusu ve istihbaratı, Çin'in inşa ettiği deniz aşırı limanları, askeri kullanım olasılığını da hesaba katarak çift işlevli tasarladığı iddiaları daha önce raporlarında dile getirmişti.