18 MADDE NE GETÄ°RÄ°YOR?-1

Konya Postası Gazetesi Türkiye’nin geleceÄŸini etkileyecek CumhurbaÅŸkanlığı Hükümet Sistemi için yapılacak 18 maddelik anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸini Konya Barosu BaÅŸkanı Avukat Mustafa AladaÄŸ ile konuÅŸtu. Aylardır Türkiye gündeminde farklı tartışmalara neden olan CumhurbaÅŸkanlığı Hükümet Sistemi hakkında tüm vatandaÅŸların kafasında birçok soru iÅŸareti bulunuyor. Bu soru iÅŸaretlerinin giderilmesi, deÄŸiÅŸiklik yapılacak 18 Maddenin ne olduÄŸu ve gelecekte Türk siyaset sistemine nasıl etki edebileceÄŸinin cevaplarını Konya Barosu BaÅŸkanı Mustafa AladaÄŸ ile konuÅŸtuk.

‘VATANDAÅžA TAVSÄ°YEMÄ°Z BÄ°LÄ°NÇLÄ° OLMALARI’

Anayasa deÄŸiÅŸiklik maddelerinin vatandaÅŸ tarafından araÅŸtırılması ve dikkatle okunması gerektiÄŸine vurgu yapan Konya Barosu BaÅŸkanı Avukat Mustafa AladaÄŸ, günümüzde bilgiye ulaÅŸmanın kolay olduÄŸunu ve 18 maddelik deÄŸiÅŸikliÄŸin araÅŸtırılması gerektiÄŸini söyledi. DeÄŸiÅŸtirilmesi teklif edilen 18 maddenin yalın bir dille kaleme alındığını belirten AladaÄŸ, “Ä°nternet çağında yaşıyoruz ve her türlü bilgiye vatandaşımız ulaÅŸabilir. AraÅŸtırdığınızda her maddenin neyi ifade ettiÄŸi yalın bir dille kaleme alınmış. Dolayısıyla vatandaşımıza tavsiyemiz duyarlı ve bilinçli olsunlar. Bu maddeler neyi getiriyor, hangi deÄŸiÅŸiklikleri düzenliyor buna bakılmalı. Bununla alakalı hem dinlesinler hem de bilgilensinler düÅŸüncesini taşıyorum” ÅŸeklinde konuÅŸtu.

ANAYASA’DA YÜZDE 10’LUK DEĞİŞİME GÄ°DÄ°LECEK

Åžuanda yürürlükte olan 1982 Anayasası’nın çok fazla deÄŸiÅŸikliÄŸe uÄŸradığını söyleyen AladaÄŸ, anayasanın 177 maddeden ibaret olduÄŸunu ve yapılacak 18 maddelik deÄŸiÅŸiklik ile yüzde 10’luk bir anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸine gidileceÄŸini aktardı. BaÅŸkan AladaÄŸ, “1982 Anayasamız bugüne kadar çok fazla deÄŸiÅŸikliÄŸe uÄŸramış. Bugünkü deÄŸiÅŸiklik toplam 18 madde ve anayasamız 177 maddeden ibaret. Bu deÄŸiÅŸiklikle anayasanın yüzde 10’luk bir diliminde deÄŸiÅŸikliÄŸe gidiliyor. Yüzde 10 diye küçümsenmemesi gerekiyor. Çok köklü, geleceÄŸimizi tesis edecek ve baÅŸlı başına bir sistem deÄŸiÅŸikliÄŸinden bahsediyoruz. Bu anlamda önem arz ediyor. Halkımızı bu deÄŸiÅŸikliÄŸi deÄŸerlendirirken lütfen kiÅŸi veya siyasi partiler üzerinden deÄŸerlendirme yapmamalarını, siyasi tavır ve düÅŸüncelerle hareket etmemelerini tavsiye ediyorum. Bu konuda bilinçli olmalarını öneriyorum” ifadelerini kullandı. DeÄŸiÅŸikliÄŸi halka sorulacak 18 maddenin Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde iki tur oylamadan geçerek her maddenin milletvekilleri tarafından oylandığını hatırlatan AladaÄŸ, 16 Nisan’da yapılacak referandumda halkın bu lükse sahip olmadığını ve 18 maddeye ya ‘evet’ ya da ‘hayır’ diyeceÄŸini kaydetti.

1. MADDE

DeÄŸiÅŸtirilmesi teklif edilen ve vatandaşın oyuna sunulan maddelerden 1. Madde ÅŸu ÅŸekilde halka sunuluyor: “7/11/1982 tarihli ve 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 9 uncu maddesine “bağımsız” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve tarafsız” ibaresi eklenmiÅŸtir.”

DeÄŸiÅŸtirilmesi düÅŸünülen 1 madde hakkında yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığının hükme baÄŸlandığını ifade eden BaÅŸkan AladaÄŸ, madde de bağımsız ibaresinin yanına tarafsız ibaresinin eklendiÄŸini belirtti. Bağımsızlığın ve tarafsızlığın birbirinden ayrılmayan iki kelime olduÄŸunu dile getiren AladaÄŸ, “Genel bir deÄŸerlendirme yapacak olursak geleceÄŸimizi etkileyecek köklü bir sistem deÄŸiÅŸikliÄŸinde bunun iÅŸlenmesi ve baÅŸarıya ulaÅŸmasının tek yolu var. Buda yargının madde metninden de düzenlendiÄŸi gibi tam bağımsız olması. Bunun örneÄŸini Amerika BirleÅŸik Devletleri’nde(ABD) görüyoruz. Dünyanın en güçlü devleti yeni baÅŸkan seçti ve baÅŸkan 7 ülke vatandaşının ABD’ye giremeyeceÄŸini açıkladı. Küçük bir beldede bulunan mahkeme hâkimi deÄŸiÅŸikliÄŸe ‘dur’ dedi ve buna karşı alınan bir önlem olmadı, itiraz dahi reddedildi. Bizde de bu sistemin saÄŸlıklı yürüyebilmesinin yegâne yolu madde metninde de düzenlendiÄŸi gibi yargının hem tarafsız hem de bağımsız olmasıdır. Dolayısıyla bu madde deÄŸiÅŸikliÄŸine hiç kimsenin hayır diyemeyeceÄŸini düÅŸünüyorum” dedi.

2. MADDE

DeÄŸiÅŸtirilmesi teklif edilen ve vatandaşın oyuna sunulan maddelerden 2. Madde ÅŸu ÅŸekilde halka sunuluyor: “2709 sayılı Kanunun 75 inci maddesinde yer alan “beÅŸyüzelli” ibaresi “altıyüz” ÅŸeklinde deÄŸiÅŸtirilmiÅŸtir.”

Anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸinin 2. Maddesinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde halkı temsil eden 550 milletvekili sayısının 600’ çıkarılması teklif ediliyor. Bu maddede ‘sayı deÄŸiÅŸikliÄŸine neden gidildiÄŸi’ konusunda yeterli bir açıklamanın yapılmadığını aktaran Baro BaÅŸkanı AladaÄŸ, “Anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸinin bir diÄŸeri milletvekili sayısının 550’den 600’e çıkarılması konusu. Böyle bir sayı deÄŸiÅŸikliÄŸine neden gidildiÄŸi konusunda yeterli bir açıklama yapılmadığını düÅŸünüyorum. Dünyadan örneklerini verecek olursak 250-300 milyon nüfuslu ABD’de 500’e yakın Temsilciler Meclisi ve 100’e yakında Senato Üyesi var. Yine 200 milyonu aÅŸkın Brezilya’da 500 civarında milletvekili var. Nüfus çoÄŸunluÄŸuna göre deÄŸerlendirecek olursanız 550 milletvekili sayısının 600’ e çıkarılması ile neyin tam amaçlandığı, hangi hizmetler yapılacağı yeterince anlatılmadı. Bu anlamda çok detaylı bir yoruma ihtiyaç duymuyorum” dedi. Vatandaşın sayı konusunda bir takıntısının olmayacağını ve vatandaşın milletvekillerinden sorumluluk bilinci beklediÄŸini dile getiren AladaÄŸ, “Milletimizin bu anlamda arzu ettiÄŸi ÅŸudur: Sayı anlamında ne olursa olsun gerçek manada tüm milletvekillerinin seçildikten sonra Meclis’te, milletin vekili olmalarını bekliyor. Bu konuda vatandaÅŸlarımız rakamlara deÄŸil, sorumluluk bilincine ve özüne bakıyor. Halk, milletvekili seçimini yaptıktan sonra vekilin niçin seçildiÄŸini ve hangi göreve talip olduÄŸunu bilmesi gerektiÄŸine önem veriyor” diye konuÅŸtu.

3. MADDE

DeÄŸiÅŸtirilmesi teklif edilen ve vatandaşın oyuna sunulan maddelerden 3. Madde ÅŸu ÅŸekilde halka sunuluyor: “2709 sayılı Kanunun 76 ncı maddesinin birinci fıkrasında yer alan “YirmibeÅŸ” ibaresi “Onsekiz” ÅŸeklinde, ikinci fıkrasında yer alan “yükümlü olduÄŸu askerlik hizmetini yapmamış olanlar,” ibaresi “askerlikle iliÅŸiÄŸi olanlar,” ÅŸeklinde deÄŸiÅŸtirilmiÅŸtir.”

3. madde de yer alan milletvekili seçilme yaşının 25’ten 18’e indirilmesi ile alakalı BaÅŸkan AladaÄŸ, 600 milletvekilinin de 18 yaşında olmayacağını, daha önce 30 olan seçilme yaşının 25’e düÅŸürüldüÄŸünü ve bu düÅŸmeden sonra Meclis’te 6-7 milletvekilinin 25 yaşında olduÄŸunu hatırlattı. Bu konuda gençlerin düÅŸünüldüÄŸünü ve gelecekte gençlerin etkin rol oynaması gerektiÄŸinin düÅŸünüldüÄŸü ifade eden AladaÄŸ, “Daha önceki düzenlemede seçilme yaşı 30’du. Yapılan deÄŸiÅŸiklikle bu yaÅŸ 25’e indirildi. Baktığınız zaman Meclis’in tamamı 25 yaşındaki vekillerden mi oluÅŸuyor? Hayır. Kabaca hesap yapıldığı zaman 6-7 milletvekili, 25’li yaÅŸlarda. Hep geleceÄŸimizden bahsediyoruz ve geleceÄŸimizde de gençlerin etkin rol oynaması gerektiÄŸini düÅŸünüyoruz. Yine bu düÅŸünceden hareketle madem gençler gelecekte söz sahibi olmaları gerekiyor, seçme hakları varsa seçilme hakları da doÄŸal olarak olması gerektiÄŸine inanıyoruz. Peki, bu 600 milletvekilinin de 18 yaşında olacağı anlamına mı gelir? Bu fiilen mümkün deÄŸil. Yaşın verdiÄŸi bir enerji ve sinerji mutlaka vardır ancak tecrübeyi de yabana atmamak gerekiyor. Gençlerinde orada bir ÅŸekilde temsil edilmesinde fayda görüyorum” deÄŸerlendirmesinde bulundu. 18 yaÅŸ düzenlemesi ile alakalı AladaÄŸ ÅŸunları da ekledi: “Milletvekili seçilecek kiÅŸinin ekonomik ve kiÅŸisel özgürlüÄŸünü temin edebilecek ve eylemlerine sonuçlar yükleyebilecek bir olgunlukta olması beklenir. Ancak çağın toplumsal koÅŸulları dikkate alındığında 18 yaşın henüz bu olgunluk düzeyi açısında yeterli olup olmadığının da deÄŸerlendirilmesinde fayda görüyorum.”

3. Madde de seçilme yaşının düÅŸürülmesine ilave olarak askerlik yaşıyla alakalı bir düzenlemenin getirildiÄŸini dile getiren AladaÄŸ, “Buna ilave olarak askerlik hizmetine iliÅŸkin yeni bir düzenleme mevcut. ‘Yükümlü olduÄŸu askerlik hizmetini yapmamış olanlar’ ibaresi ‘askerlikle iliÅŸiÄŸi olanlar’ ÅŸeklinde deÄŸiÅŸtirilmiÅŸtir. Burada ki deÄŸiÅŸikliÄŸin temel nedeni malum ülkemizde askerlik yaşı 20. 18 yaşında seçilecek genç kardeÅŸimizin de henüz askerlik hizmetinde zorunluluk olmadığından dolayı askerlikle iliÅŸkisi olmaması gerekiyor. Bunun için getirilmiÅŸ bir düzenleme. 18 yaşında askerlik yapamayacağına göre bu deÄŸiÅŸiklik zorunlu bir deÄŸiÅŸiklik aksi halde 18 yaÅŸa indirmek fiili anlamda bir anlam ifade etmeyecek. Bu nedenle askerlikle iliÅŸiÄŸi olanlar kısaca askerlikle iliÅŸiÄŸi olamayacak. Milletvekili seçilebilmek için askerlikle iliÅŸiÄŸi olmayacak” dedi. Maddenin de askerlikten tamamen muafiyet getirmediÄŸini anlatan Avukat AladaÄŸ, “Askerlik her Türk vatandaşı için zorunlu bir hizmettir. Dolaysıyla bu hizmeti bir ÅŸekilde tamamlamaları gerekir. Milletvekili seçilecek olanlar için bir istisna getirilmiÅŸtir. Ancak bu ilelebet askerlik yapamayacağı anlamı taşımaz. Milletvekili seçildiÄŸi tarihte askerlikle iliÅŸiÄŸi olmadığına dair bir belgenin alınması gerekir. Hizmet süresi sona erdikten sonra bir ÅŸekilde zorunlu, yükümlü askerlik hizmetini tamamlaması gerekir” dedi.

4. MADDE

DeÄŸiÅŸtirilmesi teklif edilen ve vatandaşın oyuna sunulan maddelerden 4. Madde ÅŸu ÅŸekilde halka sunuluyor: “2709 sayılı Kanunun 77 nci maddesi baÅŸlığıyla birlikte aÅŸağıdaki ÅŸekilde deÄŸiÅŸtirilmiÅŸtir. “C. Türkiye Büyük Millet Meclisi ve CumhurbaÅŸkanının seçim dönemi MADDE 77- Türkiye Büyük Millet Meclisi ve CumhurbaÅŸkanlığı seçimleri beÅŸ yılda bir aynı günde yapılır. Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilir. CumhurbaÅŸkanlığı seçiminde birinci oylamada gerekli çoÄŸunluÄŸun saÄŸlanamaması halinde 101 inci maddedeki usule göre ikinci oylama yapılır.”

DeÄŸiÅŸiklikle, milletvekili ve cumhurbaÅŸkanı seçimlerinin sürelerinde deÄŸiÅŸiklik olacağını ve cumhurbaÅŸkanı ile milletvekili seçimlerinin aynı tarihte yapılacağını dile getiren AladaÄŸ, “Anayasa deÄŸiÅŸikliÄŸinde deÄŸiÅŸecek olan 4. Madde’de getirilen yeni düzenleme milletvekili seçimlerinin 4 yılda bir deÄŸil, 5 yılda bir olması hususu. Ve yine aynı madde içinde düzenlenen deÄŸiÅŸiklik milletvekili seçimi ile cumhurbaÅŸkanı seçimlerinin aynı günde yapılacak olması. 4 yıldan, 5 yıla çıkarılmasında bir çekince görülmeyebilir. Baktığınız anda meclis ile cumhurbaÅŸkanını aynı tarihte seçmenin insanların kafasında soru iÅŸareti uyandırması normal. Bu konuda ÅŸunlar söyleniyor: CumhurbaÅŸkanı artık partili cumhurbaÅŸkanı, Meclis’te malum belli siyasi partilerden oluÅŸacak. Aynı düÅŸünceye sahip siyasi parti Meclis'te çoÄŸunluÄŸu alabilir ve bu siyasi partinin genel baÅŸkanı CumhurbaÅŸkanı da seçilir diye. Bu anlamda kuvvetler ayrılığından bahsettik. Yasamayı temsil eden Meclis, yürütmenin artık tek başına başı olan cumhurbaÅŸkanı. Aynı partiden seçilmesi ‘Kuvvetler ayrılığını zedeler mi?’ çekincesi var. Ancak sandığa gittiÄŸimizde hem meclisi hem cumhurbaÅŸkanını ayrı ayrı oylayacağız. Bu anlamda bilinçli vatandaşımızın, her ÅŸeyin farkında olan vatandaşımızın ve geleceÄŸinde söz sahibi olmak isteyen vatandaşımızın bu ayrımı çok rahat yapacağını düÅŸünüyorum. Temsil kabiliyeti gördüÄŸü insanda veya Meclis çoÄŸunluÄŸu saÄŸlayacak siyasi partide bu ayrımı yapıp, ayrı ayrı bir deÄŸerlendirmeye tabi tutabilir. Özetle Meclis farklı bir siyasi partiden, partili cumhurbaÅŸkanı farklı bir siyasi partiden seçilmesi olaÄŸan. Peki, iÅŸlevsel anlamda nasıl yürür bu sistem? Farklı partiye mensup cumhurbaÅŸkanı ile yine baÅŸka bir siyasi partinin ağırlıkta olduÄŸu meclisin arasındaki çalışma nasıl olur? Bu konuda önceden bir ÅŸey söylemek zor, bunu zaman içerisinde uygulamada göreceÄŸiz” diye konuÅŸtu. Yapılan düzenleme ile bize nasıl bir fayda getireceÄŸi konusuna deÄŸinen AladaÄŸ, olumlu yönden bakıldığı zaman 1950 yılına kadar Türkiye Cumhuriyeti’nin tek parti ile yönetildiÄŸini söyledi. AladaÄŸ, “1950-1960 yılları arasında Demokrat Parti bulunmuÅŸ. Özetle 1960 yılından 2002 yılına kadar ortalama 16 ayda bir hükümet deÄŸiÅŸmiÅŸ. Bunu iyi anlamak gerekiyor, burada anlatmak istediÄŸimiz istikrarın ne olduÄŸu. Koalisyon hükümetlerinin hizmet anlamında belli sıkıntılar doÄŸurduÄŸu çok muhakkaktır. Bu ülke koalisyon hükümetlerinden hiçbir fayda görmemiÅŸ, hep zarar görmüÅŸ. Åžu öngörüde bulunulabilir, donanımlı ve temsil yeteneÄŸi yüksek bir meclis ve cumhurbaÅŸkanının sistem içerisinde baÅŸarılı olacağı muhakkak” dedi. Maddelerin uygulamaya girdikten sonra nelerin geleceÄŸinin daha iyi anlaşılacağını belirten AladaÄŸ, “Demokratik katılım sekanslarının sıklığı ve siyasi partilerin dinamizmi açısından seçimlerin süresinin 4 yıla indirilmesinin daha isabetli olabileceÄŸi söylenebilir. Ayrıca yürütme ile yasama arasında öngörülmez uyumsuzluklar açısından seçim süre aralığının kısa tutulması daha yerinde olabilir. Yasama ve yürütme seçimlerinin aynı tarihte yapılmasına iliÅŸkin düzenleme istikrarı saÄŸlamak adına isabetli bir öneri olarak görünmektedir” dedi.(Mustafa KARAKAYA)