ABD'li müze müdürüne verilen izinde "örnekler yurt dışına çıkarılamaz" şartı

Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ayşegül Karataş'ın "Anadolu Akrep Faunasının Çeşitliliğini ve Evrimini Aydınlatma (Unravelling Diversity and Evolution of the Anatolian Scorpiofauna)" projesi kapsamındaki çalışmalara çeşitli şartlar bildirilerek izin verildiği öğrenildi.
 

Amerikan Ulusal Doğa Tarihi Müzesi Müdürü Lorenzo Prendini'nin de katıldığı çalışmalar için sahada bulunan flora, fauna, doğal ve kültürel değerlerin yanı sıra ekosistem bütünlüğüne de zarar vermeyecek şekilde yapılması, alanların özelliklerinin kaybolmamasına özen gösterilerek yaban hayatının tahrip edilmemesi şartı konulduğu kaydedildi.

Arazi çalışmalarının yapılacağı yerin il merkezlerinde valiliğe, ilçelerde ise kaymakamlığa bilgi verilmesi, arazide yapılacak her türlü çalışmalara en az bir gün önce Bakanlığın Doğa Koruma ve Milli Parkların Bölge Müdürlüğüne bağlı ilgili il şube müdürlüklerine ve genel kolluk kuvvetlerine bilgi verilmesi maddesi konulan belgede, söz konusu çalışmaların 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu ve Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği kapsamındaki korunan alan sınırları dahilinde kalması ve çalışmada yabancı araştırmacı bulunması nedeniyle mutlak suretle ilgili İl Şube Müdürlüğüne bilgi verilmesi ve Bakanlığın Doğa Koruma ve Milli Parklar ilgili Bölge Müdürlüğünden veya ilgili İl Şube Müdürlüğünden bir teknik personel eşliğinde araziye çıkılmasının sağlanması istendi.

Toplanacak veriler yurt dışına çıkarılamaz maddesi yer aldı

Araştırma sırasında elde edilen fotoğraf, video, koordinat bilgileri gibi her türlü verinin, kurumun ayrı bir izni olmaksızın yazılı, görsel, işitsel iletişim araçları ile sosyal medya ve benzeri ortamlarda yayımlanmaması, bilimsel maksatlar haricinde yayın yapılmaması maddesi yer alan belgede, ayrıca yabancı akademisyenlerin araziye çıkmadan önce Bakanlar Kurulunun 88/12839 sayılı tarihli talimatı doğrultusunda gerekli evraklarını tamamlaması ve projede ismi geçen Türk akademisyenler olmadan araziye çıkmaması gerektiği yer aldı.

Çalışmalar kapsamında toplanacak örneklerde Rapor Genel Tanım Bilgilerinde belirtilen bilgilere uyulması, örneklerin ve örneklerden elde edilecek olan her türlü ürünün kesinlikle yurt dışına çıkarılmaması ve ticarete konu edilmemesi vurgulanan izin yazısında, araştırma ara ve sonuç raporlarının basılı ve dijital ortamda birer kopyasının Genel Müdürlüğe gönderilmesi istendi.

Belgede, yapılan proje çalışması için 5 Şubat 2023 tarihli talebe belirtilen maddelere uyulması şartıyla Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünce 9 Mayıs 2023'te onay verildiği ifade edildi.

İzin talep belgesinde yurt dışına çıkarılmayacak beyanı

İzin talep belgesinde ise Lorenzo Prendini ile Karataş'ın dışında Ömer Halisdemir Üniversitesinde görevli zoolog Prof. Dr. Ahmet Karataş ile Amerikan Ulusal Doğa Tarihi Müzesinde görevli doktora öğrencisi Javier Blasco'nun da yer aldığı projenin amacının ise ilgili kuruma euscorpius ve model olarak kullanarak morfolojiyi, çok lokuslu DNA dizilerini ve euscorpius ve ilgili düzeyinde filogenisini birkaç türün morfolojik verilerini, DNA dizilerini içeren önceden var olan bir veri setini euscorpius taksonomik durumunun çözülmeye çalışması ve yeni türlerin keşfi olduğu belirtildi.

Talepte ayrıca elde edilecek materyallerin Ömer Halisdemir Üniversitesinde inceleneceği ve yurt dışına çıkarılmayacağının beyan edildiği görüldü.

Olay

İstanbul Havalimanı'nda düzenlenen kaçakçılık operasyonunda, Anadolu'da yaşayan endemik türdeki zehirli hayvan türlerini yurt dışına kaçırmaya çalıştığı iddiasıyla Amerikan Ulusal Doğa Tarihi Müzesi Müdürü Lorenzo Prendini gözaltına alınmış, zanlının valizinde yapılan aramada, içinde sıvı bulunan 88 plastik tüp şişe, 58 klipsli poşet içinde Türkiye'ye ait endemik türdeki yaklaşık 1500 akrep, tarantula ve örümcek gibi hayvan türleri ele geçirilmişti.

Hakkında "5607 Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu'na muhalefet" suçundan işlem başlatılan şüpheli Prendini, emniyetteki işlemlerin ardından polis eşliğinde Gaziosmanpaşa Adliyesine sevk edilmiş, adli kontrol şartıyla serbest bırakılmıştı.

Şüpheli emniyetteki ifadesinde ise "New York City Üniversitesinde profesör olarak işime devam ediyorum. Valizler bana ait, sayısını bilmediğim hayvanları Türkiye'nin çeşitli bölgelerinden topladım. Bunlarla ilgili araştırma yapacaktım, uzun süreceği için yanımda götürmek istedim. Daha önce başka ülkelerde de benzer şekilde çalışmalar yaptım, oradakileri ülkeme götürebildim. Türkiye'de de bunu yapabileceğimi düşündüm, yasa dışı olduğunu bilmiyordum." dediği öğrenilmişti.

Prendini, BBC’ye yaptığı açıklamada, aldığı izinlerin dikkate alınmadığını iddia ederek, "Meslektaşlarımın uyuşmazlık yaşadığı ve bilimsel araştırmaları son derece tartışmalı bir ‘uzmanın’ ifadelerine güvendiler." ifadesini kullandı.

Prendini, AP’ye e-posta aracılığıyla yaptığı açıklamada ise polisin araştırmasını Türk bilim insanlarıyla işbirliği içinde yürütmek için Türkiye hükümetinden aldığı izinleri göz ardı ettiğini öne sürdü.