AİHM 'halk oylaması' başvurularını kabul edilemez buluyor

Avrupa Ä°nsan Hakları Mahkemesinin (AÄ°HM) çeÅŸitli ülkelerde yapılan halk oylamalarına iliÅŸkin baÅŸvuruları yasama organının seçimiyle ilgili olmaması nedeniyle kabul edilemez bulduÄŸu ortaya çıktı.

AA muhabirinin Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış Ä°liÅŸkiler Genel MüdürlüÄŸü Ä°nsan Hakları Daire BaÅŸkanlığının yaptığı çalışmadan derlediÄŸi bilgiye göre, serbest seçim hakkı, Avrupa Ä°nsan Hakları SözleÅŸmesi (AÄ°HS) ek 1 No'lu Protokolün 3. maddesinde düzenleniyor.

Maddede, "Yüksek sözleÅŸmeci taraflar, yasama organının seçilmesinde halkın kanaatlerinin özgürce açıklanmasını saÄŸlayacak ÅŸartlar içinde, makul aralıklarla, gizli oyla serbest seçimler yapmayı taahhüt ederler." hükmü yer alıyor. Bu hüküm çerçevesinde, yasama organının oluÅŸumu dışındaki cumhurbaÅŸkanlığı, belediye baÅŸkanlığı, muhtarlık, sendika seçimleri gibi seçimler ile halk oylaması, serbest seçim hakkı kapsamı dışında kalıyor.

AÄ°HM, halk oylamalarına iliÅŸkin çeÅŸitli ülkelerden gelen baÅŸvuruları da söz konusu hüküm gereÄŸince kabul edilemez buldu.

Halk oylaması kararları

BirleÅŸik Krallık'ta 1975'te yapılan halk oylamasıyla ilgili baÅŸvurunun ilgili protokoldeki maddeleri kapsamadığını belirten AÄ°HM, söz konusu baÅŸvuruyu da kabul edilemez bularak reddetti.

Finlandiya Parlamentosu'nun 1994'te Avrupa BirliÄŸi (AB) üyeliÄŸine iliÅŸkin yapılan halk oylamasına yönelik bir tasarının kabul edilmesi kapsamında yapılan baÅŸvuruda da AÄ°HM, sözleÅŸmeye ek 1 No'lu Protokolün 3. maddesini gerekçe göstererek, yüksek sözleÅŸmeci tarafların yükümlülüklerinin yasamanın seçimine iliÅŸkin seçimleri kapsadığını ve bunun da halk oylamasını kapsamadığına iÅŸaret etti.

AÄ°HM, Ä°talya hakkında 1998'de verdiÄŸi bir kararda, siyasi partilerin finansmanına iliÅŸkin bir kanunun yürürlükten kaldırılmasına yönelik halk oylaması düzenlenmesi için yapılan baÅŸvuruyu da kabul edilemez buldu.

AİHM, Yavaş'ın başvurusunu da kabul edilemez buldu

Türkiye'ye iliÅŸkin kararlara da imza atan AÄ°HM, 30 Mart 2014'teki yerel seçimlerde CHP'den Ankara BüyükÅŸehir Belediye BaÅŸkanı adayı olan Mansur YavaÅŸ'ın Yüksek Seçim Kurulu'na yaptığı itirazın reddedilmesi ve Anayasa Mahkemesinin seçimlerin iptal edilmesine yönelik baÅŸvurusunun da kabul edilemez olarak nitelendirmesinin ardından yaptığı baÅŸvuruyu da deÄŸerlendirdi.

AÄ°HM, verdiÄŸi kararda yargılama sürecinin adil olmamasına iliÅŸkin ÅŸikayetlerle ilgili, mahalli idare niteliÄŸinde olan Ankara BüyükÅŸehir Belediye BaÅŸkanlığı seçimiyle ilgili ihlal iddialarının AÄ°HS'in 6. maddesi kapsamında medeni haklardan olmadığını ve siyasi haklara iliÅŸkin olduÄŸunu belirtti. AÄ°HM, bu nedenle adil yargılanma hakkına iliÅŸkin ÅŸikayetin konu bakımından kabul edilemez olduÄŸuna karar verdi.

AÄ°HM, aynı kararında, sözleÅŸmeye Ek 1 No'lu Protokolün 3. maddesinde ifade edilen serbest seçim hakkının yasama organının seçimine iliÅŸkin olduÄŸuna, belediye baÅŸkanlığı gibi mahalli idarelerin ise "yasama organının" parçasını oluÅŸturmadığını bildirdi. AÄ°HM, belediye seçimlerinin Ek 1 No'lu Protokolün 3. maddesi kapsamına girmediÄŸine hükmetti.

Öte yandan AÄ°HM, 30 Mart 2014'teki yerel seçimlerde CHP'den Balıkesir Burhaniye Belediye BaÅŸkanı adayı olan ancak seçilemeyen Fikret Akova tarafından yapılan benzer nitelikteki baÅŸvurunun da aynı gerekçelerle konu bakımından kabul edilemez olduÄŸunu kararlaÅŸtırdı.