Baskılara karşı susmayan gazete; “Öğüt”

Osmanlı Devleti çöküş yıllarında birçok toprak kaybeder. Dış kuvvetler tarafından hasta adam olarak nitelendirilen Osmanlı Devleti’nin toprakları işgal edilmeye başlar. Osmanlı Devleti’nden ayrılarak bağımsızlığını kazanan Yunanlılar, Selanik’i işgal eder. Öğüt Gazetesi’nin kaderi de çizilecektir. Basın hayatına önce Selanik’te başlayan gazete Yunanlıların işgali ile taşınmak zorunda kalır. Basın hayatına İzmir’de devam eder. Daha sonra yurdun dört bir yanı işgale edilince oradan da ayrılarak başka topraklar bulut kendine.

İşgaller Öğüt Gazetesini yıldırmadı

Birinci Dünya Savaşı’nda birçok cephede büyük başarılar gösteren Osmanlı ordusu, savaştığı cephelerde büyük bir yenilgi almamasına rağmen savaşa birlikte girdiği devletlerin yenilgi alması üzerine yenik sayılır. Yurdumuzun dört bir yanı emperyalist güçler tarafından işgal edilir. Selanik’ten sonraki adımında basın hayatına İzmir’de devam eden Öğüt Gazetesi, bir süre İzmir’de görev yaptıktan sonra, İzmir’in Yunanlılar tarafından işgali ile Afyon’a taşınır. Bir süre sonra işgaller hızlanır ve Afyon da İngilizler tarafından işgal edilir.

Gazete, Konya’ya taşınır ve burada da baskılar altında kalır. Baskılara rağmen yılmayan, yalnızca bir sürelik isim değişikliğiyle Nasihat ismiyle basılarak, bir kolu Ankara’da, bir kolu da Konya’da olmak üzere her iki ilde de çıkmaya devam eder.

“Aslında insanımızın dramını araştırmaktır”

Öğüt Gazetesi ile ilgili görüşlerine başvurduğumuz Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyelerinden Doç. Dr. Caner Arabacı, Öğüt Gazetesi’nin tarihi seyrini araştırmanın, aslında Balkan Harbi ve Milli Mücadele dönemi arasındaki zaman zarfında yaşayan insanımızın dramını araştırmakla eş değer olduğunun altını çizdi. Arabacı: “Öğüt Gazetesi’nin sahibi Abdul Gani Ahmet açısından düşündüğümüzde Selanik bizimken Yunanlılar tarafından işgale uğruyor. Kalkıp İzmir’e geliyor. İzmir’de yaşayacak. Bu seferde İzmir işgale uğruyor. Afyon’a taşınıyor. Afyon işgale uğruyor. Konya’ya geldiğinde ise burada Milli Mücadele’ye inanılmaz destek veriyor. Konya, İtalyanlar tarafından işgale uğrayınca gazete kapatılıyor. Ancak Nasihat adıyla bir süre çıkmaya devam ediyor. Konya’da ve Ankara’da olmak üzere her iki vilayette çıkmaya devam ediyor” şeklinde konuştu.

“İngilizlerin rezilliğini manşetten verdi”

Öğüt Gazetesi’nin Milli Mücadele döneminde ve geçmişten günümüze basın hayatımızda çok büyük bir yere sahip olduğunu vurgulayan Arabacı, gazetenin Milli Mücadele’ye büyük bir destek verdiğine dikkat çekti. Doç. Dr. Arabacı, Konya’da basın hayatına devam eden gazetenin Nasihat ismiyle ve İtalyanların baskısı altında olmayan bir türbede çıkmasına neden olan haberini şu şekilde anlattı: “1920 yılında İngilizlerle Osmanlı Devleti arasında esir değişimi anlaşması yapılır. Vapurlarla İstanbul’a gelen Mehmetçiklerin yürümekte zorlandıkları, birbirinin arkasına tutunarak yürüdükleri fark edilir. Mehmetçiklerimiz Mısır’da bulunan esir kampında iken rüzgârdan, sıcaktan, kumdan gözleri rahatsızlanınca durumlarını İngiliz Komutanlara anlatırlar. İngilizler de Türk askerlerini, Ermeni doktorların ellerine bırakır ve Ermeni doktorlar Mehmetçiklerin gözlerini kör eder. Bu olayı duyan Öğüt Gazetesi, olayı manşetten verir ve duruma sessiz ve tepkisiz kalmaz. Bu olay üzerine İngilizlere büyük tepkiler yağmaya başlar. İngilizler olayın üzerini kapatabilmek için Konya’da bulunan işgalci kuvvetlere yani İtalyanlara emir vererek gazetenin kapatılmasını ister.”

“Basın bizim dilimiz, İngilizler dilimizi kesemez”

O dönemde Öğüt Gazetesi’nin kapatıldığını duyan Konya Halkı’nın büyük bir miting yaptığını belirten Arabacı: “Öğüt Gazetesi, kapatılacağı günün önceki gecesinde bir boşluk bularak,  İtalyanların işgali altında olmayan, Konya’nın güneyinde yer alan Söylemez Türbesi’ne taşınır. Kimsenin haberi yoktur. Bunun üzerine Öğüt Gazetesi’nin kapatıldığını duyan Konya halkı büyük bir miting yapar. Miting alanında konuşma yapan Ali Kemali Efendi; ‘Basın bizim dilimizdir. İngilizlerin dilimizi kesmesine izin vermeyiz. Öğüt kapatıldıysa Nasihat ne güne duruyor’ diyerek, aslında Nasihat Gazetesi’nin çıkacağı haberini duyurur. Türbeye taşınan Öğüt Gazetesi, bir süre Nasihat adıyla türbede çıkmaya başlar. Sonraları İtalyan işgalinin gevşemesinin ardından gazete tekrar Öğüt adıyla çıkmaya devam eder” ifadelerini kullandı. Arabacı, günümüzde Söylemez Türbesi’nin Meram’da bulunan Muhacir Pazarı’nda hala var olduğunun, ayakta olduğunun altını çizdi.

İlklerin gazetesi

Gazetenin basın hayatımızda çok büyük bir yere sahip olduğunu vurgulayan Arabacı; “Öğüt Gazetesi ilklerin gazetesidir, türbede çıkan ve mahalli olarak günlük çıkmaya başlayan ilk gazetedir. Aynı zamanda işgal yıllarında Ankara ve Konya olmak üzere her iki vilayette çıkmaya başlayan bir gazetedir” şeklinde konuştu. Arabacı, Öğüt Gazetesi’nin 1923 yılında kapandığını, sonraki yıllardan günümüze uzanan süreçte Doyuran Matbaası olarak devam ettiğini ifade etti.

Haber: Mustafa Şenol