"Betonda ahşap ve kil vardı"

Siirt Ãœniversitesi Ä°nÅŸaat MühendisliÄŸi Bölüm BaÅŸkanı Öğretim Ãœyesi Dr. Mahmut Durmaz ve öğretim üyelerinden oluÅŸan ekip, KahramanmaraÅŸ'ın Pazarcık ile Elbistan ilçeleri merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki depremlerin ardından yıkılan binalarla ilgili araÅŸtırma yapmak için Malatya'ya gitti.

Deprem bölgesinde araÅŸtırma yapan Durmaz ve beraberindeki ekip, enkazdan örnekler alıp inceledi. Yıkılan bazı binaların 1975 yılı deprem yönetmeliÄŸine göre yapıldığını belirten Durmaz, "Biz 5 gün içinde, yıkılan 40 binada inceleme yaptık. Ãœniversiteden topladığımız ekipmanla birlikte orada incelemelerde bulunduk. Bu inceleme neticesinde gördüğümüz belli baÅŸlı problemler vardı. 1975 yılındaki deprem yönetmenliÄŸe göre uygun olarak yapılmış ancak burada da öncelikle betonarme, genellikle uygun gradasyon gözetilmemiÅŸ. Yani çok büyük çakıl taÅŸları vardı. Uygun dane dağılımının olması lazım betonun içinde ama o da yoktu" dedi.

'BETONDA YABANCI MADDELER VARDI'

Enkazdan alınan örneklere göre, ahÅŸap ve yabancı maddelerin beton içine karıştırıldığını tespit ettiklerini belirten Durmaz, "Dengelenmeye de çalışılmamış ve çok büyük çakıl taÅŸları var. 6 santimetreden büyüktü. Olması gereken 3 santimetre veya 33 milimetreden fazla olmaması gerekirdi. Bunun haricinde betonun içinde yabancı maddeler de vardı, ahÅŸap ve kil gibi. O dönemde nervürlü demir kullanılmıyordu. Åžimdi zorunlu ancak o dönemde zorunlu olmadığından insanlar ucuz, diye dayanımı daha düşük düz demir, nervürsüz demir kullanıyordu. Bu da yeterli aderans saÄŸlayamadığından zaten beton kalitesi minimum deÄŸerlerde veya altında olduÄŸundan, iyi tutunamadığından dolayı demir betondan sıyrılarak çıkmış. Bizler bunu canlı olarak gözlemledik ve tespit ettik. BaÄŸlantılar iyi deÄŸildi. Tel baÄŸlantıları çok ince olan baÄŸlantılar vardı. Onların daha iyi olması gerekirdi" diye konuÅŸtu.

'TASARIM HATALARI VAR'

Kolonlardaki demir yoğunluğuyla birbiri arasındaki mesafenin, dönemindeki şartlarını bile taşımadığını ve tasarım hatalarının olduğunu kaydeden Durmaz, "Bunun haricinde çeşitli tasarım hataları vardı. Statik sistemlerde bunu da gördük. Güçlü kiriş, zayıf kolanlar gibi. Güçlü kiriş olunca kolonlar mafsallaşmış, taşıyamamış ve kırılmış. Kolon, deprem esnasında yanal yükleri karşılayamamış ve kolun-kiriş birleşme noktalarında kırılmalar olmuş.

Kolon-kiriş birleşmelerinde oluşan mafsallaşma dediğimiz olayla birleştirme noktalarında etriye sıklaştırmasının olması gerekir. Yani normalde o dönemin yönetmenliğine göre 30 santimetre olması gerekirken, biz ölçtüğümüzde bu mesafenin 35 santimetre olduğunu gördük. Günümüzde 20 santimetre civarında olması lazım ancak bunların hiçbirini göremedik. Kolon, kiriş birleşme noktalarındaki sıklaştırmalara boğaz etriyeleri de konulmamıştı. Yani genel olarak şöyle diyebiliriz; etriyelerde kancalar yok, 90 derece bükülmüş. Yani etriyeler 90 derece yerine 135 olması gerekiyor" dedi.

'BİTİŞİK NİZAM YAPILAR ÇEKİÇLEME ETKİSİ YAPIYOR'

Dr. Durmaz, bitiÅŸik yapıların depremde çekiç gibi birbirine etki ettiÄŸini dile getirerek, "BitiÅŸik nizam tehlikeli bir yapılaÅŸma ÅŸeklidir. Yan yana bitiÅŸik binalarda çekiçleme etkisini gördük. Bu önceki depremlerde de hep görülmüştür. BitiÅŸik nizamlarda döşemenin kotları birbirinden farklı ise binalar birbirine salınım yapıyorlar, birbirine vuruyorlar. O bölgede çarpma etkisiyle kırılıyor ve binanın toptan göçmesine sebep olabiliyor.

Binaların yıkılmasının sebepleri, yapılan hesaplar sonucunda uygun betonu yapmamak, yerine uygun kalitede uygun beton dökmemek, projesine uygun demir donatları kalıplarda yerine bağlamamak gibi işçilik hatalarından, kontrolsüzlükten kaynaklanıyor. Bunlar kontrol edilmiş olsaydı, yerine yönetmenliklere uygun şekilde yapılmış olsaydı, bu binalar belki de yıkılmayacaktı. Yıkılsa bile az hasarla ya da ağır hasar alsa da insanların ölümüne sebep olmadan hasarlı bir şekilde insanların bir şekilde çıkmasına izin vereceklerdi" diye konuştu.