Bosna'da 284 savaş kurbanı daha toprağa verildi

Bosna'daki savaÅŸta ülkenin kuzeybatısındaki Priyedor'da öldürülen ve ülkenin en büyük toplu mezarı olan TomaÅŸitsa'dan geçen yıl çıkartılan kurbanlardan kimlik tespiti tamamlanan 284'ü, düzenlenen cenaze töreninin ardından topraÄŸa verildi. Priyedor'un Kozarats beldesindeki ''Bratstvo'' Stadyumu'nda düzenlenen törene, kurban yakınlarının yanı sıra Bosna Hersek Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi BaÅŸkanı Bakir Ä°zzetbegoviç, Konseyin Hırvat üyesi Jelyko KomÅŸiç,  Bosna Hersek Reis-ul Uleması Hüseyin Kavazoviç, Avrupa BirliÄŸi'nin (AB)Bosna Hersek Yüksek Temsilcisi Valentin Inzko, Türkiye'nin Saraybosna BüyükelçiliÄŸi Din MüÅŸaviri Hasan Atlı, bakanlar, diplomatlar ve vatandaÅŸlar katıldı. AB Yüksek Temsilcisi Inzko, törende yaptığı konuÅŸmada, bugün kurban yakınlarının Avrupa'nın farklı ülkelerinden sevdiklerini son yolculuÄŸa uÄŸurlamak için Kozarats'a geldiÄŸini belirterek, burada bulunan herkesin, kurbanların annesi, kız kardeÅŸi, akrabası olduÄŸunu söyledi. Priyedor ve civarında iÅŸlenen savaÅŸ suçlarına dair tüm delillerin ilgili mahkemelere teslim edildiÄŸini kaydeden Inzko, ''Ancak bilinmelidir ki tek mahkeme Lahey'deki Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi deÄŸildir, Tanrı'nın da mahkemesi vardır'' ÅŸeklinde konuÅŸtu. Bosna Hersek Reis-ul Uleması Kavazoviç ise bugün bir kez daha ''ÅŸehitler vadisi''nde Priyedor'da katledilen kurbanları acı ve hüzünle mezarlarına defnetmek üzere bir arada olduklarını belirtti. Kısa bir süre önce Srebrenitsa'da, Vlasenitsa'da, Zvornik'te katledilen kurbanları son yolculuklarına uÄŸurladıklarını hatırlatan Kavazoviç, ''Burada soykırım yapıldı. Burada yapılanlara inanamadık. TomaÅŸitsa, bugün de ruhsuz dünyanın, onun çirkin yüzünün resmidir'' ÅŸeklinde konuÅŸtu. Kurban yakınları adına konuÅŸan Denisa Duratoviç Hegiç de bugün 10 yakınını topraÄŸa vereceÄŸini belirterek, ''1992 yılına kadar mutlu bir ÅŸeklide yaÅŸadım. O kanlı temmuz günü sadece sekiz yaşındaydım, ancak bu her ÅŸeyi hatırlamam için yeterliydi. Annemin cansız bedenini gördüm. 20 Temmuz 1992 günü, Yugoslavya ordusunun desteklediÄŸi Sırplar, Priyedor'da bin 850 kiÅŸi öldürdü'' dedi. ''O gün bir insan aklının nasıl hayvan aklına dönüÅŸebileceÄŸini gördüm'' diyen Hegiç, daha sonra ÅŸunları kaydetti: ''O gün BiÅŸçani, Rizvanoviçi, Rakoviça, Hambarine, Çarakovo, Zetsovi ve civardaki tüm köylerde, ayırt edilmeksizin Sırp olmayan herkesin katledilmesi emri verilmiÅŸti. 22 yıldır en sevdiÄŸim insanların bedenlerinin nerede olduÄŸunu aradım. TomaÅŸitsa'daki toplu mezar, arayışlarımızı sonlandırıp, gerçeÄŸi gün yüzüne çıkardı. O gün bunlar yaÅŸanmış olmasaydı, bugün dedeler torunlarıyla, analar oÄŸullarıyla, kız kardeÅŸler erkek kardeÅŸleriyle birlikte olacaktı. Bunu yapanlar utanmalılar. Siz tek mahkemenin Lahey'deki mahkeme olduÄŸunu mu düÅŸünüyorsunuz? Bunca annenin, kız kardeÅŸin, oÄŸlun gözyaşından sonra mutlu olabileceÄŸinizi mi düÅŸünüyorsunuz? Tüm bu katliamların cezalandırılmayacağını mı düÅŸünüyorsunuz? TomaÅŸitsa'nın, onun omuzlarına yüklediÄŸi yükünüzü kıyamet gününe kadar taşıyacağını mı düÅŸündünüz? Bu yaptıklarınızın hesabını elbette vereceksiniz.'' KonuÅŸmaların ardından Reis-ul Ulema Husein Kavazoviç, 283 BoÅŸnak kurban için toplu cenaze namazı kıldırdı. Müslüman olmayan tek kurban olan Hırvat Ante Doliç'in tabutu ise bir dakikalık saygı duruÅŸunun ardından, ailesi tarafından defnedileceÄŸi mezarlığa götürülmek üzere cenaze namazının kılındığı alandan alındı.  Cenaze namazının ardından kurbanlar, Priyedor civarındaki BiÅŸçani, Çarakovo, Rizvanoviçi, Hambarine, Rakovçani, Zetsoviç, Skela ve Kamiçani köylerindeki mezarlıklarda yakınları tarafından topraÄŸa verildi. Acının sembolü Hava nine 6 oÄŸlunu ve kocasını defnetti TopraÄŸa verilen biri Hırvat, 283'ü BoÅŸnak kurbanın en küçüÄŸü öldürüldüÄŸünde 13 yaşında olan Elvis Sarçeviç, en yaÅŸlısı ise 77 yaşında öldürülen Salih Kadiriç oldu. Kurbanlar arasında ayrıca üç kadın da bulunuyor. Öte yandan, Bosna'daki ''acı ve trajedinin sembolü'' haline gelen 76 yaşındaki Hava Tatareviç de 23 Temmuz 1992 tarihinde Sırplar tarafından evinden alınan ve bir daha haber alamadığı altı oÄŸlu ve eÅŸini de topraÄŸa verdi. Priyedor'daki katliamda hayatını kaybeden altı oÄŸlu ve eÅŸini defneden Hava Tatareviç, oÄŸullarını ve eÅŸini son kez evden alınıp götürüldükleri 23 Temmuz 1992 tarihinde gördüÄŸünü, bugün, 22 yıl aradan sonra onları son yolculuÄŸuna uÄŸurladığını söyledi. OÄŸullarının ve eÅŸinin yan yana defnedildiÄŸini anlatan Tatareviç, ''Onları bulup, gerektiÄŸi gibi defnedebildiÄŸim günü görebildim. Nasıl duygular içinde olduÄŸumu bir ben bir de Allah bilir sadece. Bir anne için bir oÄŸlunu kaybetmek bile büyük acıyken, ben tam altı oÄŸlumu kaybettim'' diye konuÅŸtu. Artık mezarlarına gidip dua edebileceÄŸim Tatareviç, yıllarca oÄŸullarını ve eÅŸini aradığını, içinde her zaman en azından birinin saÄŸ olduÄŸuna dair umut beslediÄŸini belirterek, hepsinin öldürülmediÄŸini düÅŸündüÄŸünü söyledi. ''Onları kaybettiÄŸim güne oranla bugün benim için çok daha zor'' diyen acılı anne, ''O gün umudum vardı, bugün o umudumu da kaybettim. Onları bulduÄŸum için, defnedebildiÄŸim için mutluyum. Artık mezarlarına gidip, onlara dua edebileceÄŸim'' ifadesini kullandı. Bugün ayrıca, Çarakovo'daki caminin önünde kurÅŸuna dizilerek öldürülen imam Suleyman Dizdareviç de defnedildi. Bosna Hersek'te 1992-1995 yılları arasnda yaÅŸanan savaşın sona ermesinin ardından kayıpları bulmak için yapılan çalışmalarda bugüne kadar toplu mezarlara gömülen toplam 20 bin BoÅŸnak'ın cesedine ulaşıldı, 7 bin 324 kurbanın cesedi ise hala kayıp. Saraybosna'ya yaklaşık 250 kilometre uzaklıktaki Priyedor kenti yakınlarında geçen yıl tespit edilen ve ülkenin en büyük toplu mezarı olan TomaÅŸitsa'da bugüne kadar 435 kurbana ait ceset bulundu. Bosna Hersek Kayıp KiÅŸiler Enstitüsü (INO) raporlarına göre, 1992-1995 yılları arasında Priyedor'da, 4 bin 93'ü sivil olmak üzere, 5 bin 209 BoÅŸnak öldürüldü. Bugüne kadar tespit edilen toplu mezarlarda, 2 bine yakın kiÅŸinin cesedine ulaşıldı.