Çin siyasetine 2024'te yolsuzluk soruşturmaları damga vurdu

Ülkede 2024’te bakan ve bakan yardımcısı düzeyinde veya kamuya ait şirket ile holdinglerde yöneticilik yapan 56 yetkili yolsuzluk soruşturmasına uğradı. Kamuoyunda "kaplan" olarak anılan bu yetkililere yönelik soruşturmaların sayısı, 45 soruşturmanın yürütüldüğü geçen yıla kıyasla artış kaydetti.

Ülkeyi yöneten Çin Komünist Partisinin (ÇKP) Merkezi Disiplin Teftiş Komisyonunun yürüttüğü soruşturmalar, Adalet Bakanı’ndan Futbol Milli Takımı Antrenörü'ne, kamu bankaları ile savunma sanayi şirketlerinin yöneticilerinden generallere kadar çok sayıda üst düzey ismi hedef aldı.

Yolsuzluk soruşturması ağına takılan isimlerden 12'si merkezi parti ve devlet organlarında yer alan kadrolardandı. Bakan düzeyinde 3 isim hakkında yolsuzluk soruşturmaları başlatıldı. Bakanlar yolsuzluğun yanı sıra parti liderliğinin talimatlarını yerine getirmedikleri gerekçesiyle de "siyasi ihanetle" suçlandı.

Adalet Bakanı'na soruşturma

Bakan düzeyinde soruşturma başlatılan en önemli isim eski Adalet Bakanı Tang Yicün oldu.

2020-2023 döneminde bu görevi yürüten Tang, bakanlık ve öncesinde Cıciang ve Liaoning eyaletlerinde yöneticilik yaptığı dönemlerde çeşitli biçimlerde rüşvet alarak görevini kötüye kullanmakla suçlandı.

Tang'ın kamu gücünü kişisel kazancının aracı olarak gördüğü, resmi pozisyonunu başkalarına menfaat sağlamak, piyasa ve yargı süreçlerine müdahale etmek için kullandığı ileri sürüldü.

ÇKP Disiplin Komisyonu, nisanda Tang'ın, "parti disiplini ve kanunları ciddi ihlal" şüphesiyle soruşturulduğunu duyururken, mayısta partiden ihraç edildiğini, kamu görevine son verildiğini ve yargılanmak üzere dosyasının savcılığa teslim edildiğini bildirdi.

"Parti disiplini ve kanunları ciddi ihlal" ifadesi Çin'de üst düzey yetkililer hakkında yürütülen soruşturmalarda yolsuzluk şüphesi veya suçlamasına işaret ediyor.

Yolsuzluk soruşturması geçiren üçüncü adalet bakanı

Tang, Çin'de yolsuzluk soruşturması geçiren üçüncü adalet bakanı oldu.

2005-2017 döneminde 12 yıl Adalet Bakanlığı yapan Vu Aiying, 2017'de hakkında yolsuzluk soruşturması açılmasının ardından partiden ihraç edilmişti.

Daha sonra göreve gelen Fu Cınghua da 2022'de "rüşvet" ve "görevi kötüye kullanma" suçlamasıyla yargılandığı davada 2 yıl ertelemeyle idam cezasına çarptırılmıştı.

Tarım Bakanı Tang Rıncien de 2024'te hakkında yolsuzluk soruşturması başlatılan bakan düzeyindeki diğer isim oldu. Ulusal Denetleme Komisyonunun mayısta başlattığı soruşturmanın ardından Tang, 10 Aralık'ta tutuklanırken, devlet görevinden alındı ve partiden ihraç edildi.

Bakanlık düzeyindeki Ulusal Spor İdaresinin Başkanı Gou Congvın da 12 Aralık'ta rüşvet ve yolsuzluk iddialarıyla görevden alınıp yargıya sevk edildi.

Eski Milli takım antrenörüne 20 yıl hapis

Spor alanında daha önce soruşturulan isimlerden biri olan, Milli Futbol Takımının eski Teknik Direktörü Li Tie, 13 Aralık'ta rüşvet suçlamasıyla 20 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

Hubey eyaletinde görülen davada mahkeme, 2019-2021 yıllarında milli takım teknik direktörü olan Li'nin, bu göreve gelmek için 3 milyon yuan (yaklaşık 410 bin dolar) rüşvet verdiği ve görev yaptığı dönemde belirli kulüplerden belirli oyuncuları milli takıma seçme ve oynatma karşılığında 50 milyon yuan (yaklaşık 6,8 milyon dolar) rüşvet aldığı hükmüne vardı.

Eski bir milli futbolcu olan Li, 2002'de Japonya ve Güney Kore'de düzenlenen Dünya Kupası'nda Çin Milli Futbol Takımı'nın kadrosunda yer almıştı.

2019 yılında teknik direktör olarak Çin Milli Futbol Takımı'nın başına getirilen Li, takımın 2022 Dünya Kupası eleme grubunda başarısız olup Katar'daki kupaya katılamamasının ardından görevden alınmıştı.

Li, ÇKP Merkezi Disiplin İnceleme Komisyonunun spor alanında yürüttüğü yolsuzluk soruşturması kapsamında tutuklanan ilk isimlerden biri olmuştu.

Kamu bankası yöneticilerine idam cezası

Geçen yıl odakta olan bankacılık ve finans sektörüne yönelik soruşturmalar bu yıl da gündemdeydi.

Çin'in en büyük kamu bankalarından Bank of China'nın eski Yönetim Kurulu Başkanı Liu Liengı, "rüşvet" ve "görevi kötüye kullanma" suçlamalarıyla yargılandığı davada 26 Kasım'da iki yıl ertelemeyle idam cezasına çarptırıldı.

Şandong eyaletinin Cinan şehrinde görülen davada mahkeme, Liu hakkında, Bank of China ve daha önce görev yaptığı Eximbank'taki idari konumunu kötüye kullanarak 121 milyon yuan (yaklaşık 16,7 milyon dolar) rüşvet aldığına, ayrıca koşulları karşılamayan şirketlere yasa dışı kredi sağlayarak kamuyu 190,7 milyon yuan (26,2 milyon dolar) zarara uğrattığına hükmetti.

Daha önce Çin Merkez Bankasında (PBoC) da görev yapan 62 yaşındaki Liu, Çin'de finans sektöründe 2021'den beri süren yolsuzluk soruşturmalarında şimdiye dek hedef alınan en üst düzey isim olmuştu.

2018'de Bank of China'nın Genel Müdürü, 2019'da Yönetim Kurulu Başkanı ve Parti Sekreteri olan Liu, Şubat 2023'te ani bir kararla görevden alınmış, Mart 2023'te hakkında soruşturma açılmış, Ekim 2023'te ise Komünist Partiden ihraç edilerek hakkında kovuşturma başlatılmıştı.

Kamuya ait China Merchants Bank'ın (CMB) eski Yönetim Kurulu Başkanı Tien Huiyu de "rüşvet" ve "görevi kötüye kullanma" suçlamasıyla yargılandığı davada, 5 Şubat'ta, iki yıl ertelemeyle idam cezasına çarptırıldı.

Şi ve yolsuzlukla mücadele

Yolsuzlukla mücadele, Devlet Başkanı ve ÇKP Genel Sekreteri Şi Cinping'in 10 yıllık iktidarında en önem verdiği sorunların başında yer almış, bu dönemde onlarca üst düzey yetkili, yolsuzluk soruşturmalarıyla görevden alınmıştı.

Soruşturmalar Şi'nin Çin kamuoyu nezdinde itibarını artırırken, soruşturmaları parti içinde kendisine rakip gördüğü veya kendi çizgisine uymadığını düşündüğü kişileri elemek için kullandığı eleştirileri yapılmıştı.

Çin lideri, ÇKP Ulusal Kongresi'nde yaptığı konuşmada, iş dünyası ile bağları olan parti kadrolarının ağır şekilde cezalandırılacağını belirterek, yolsuzluk soruşturmalarının süreceğinin sinyalini vermişti.

Şi, konuşmasında, "Önde gelen konumlardaki parti kadrolarının çıkar gruplarının ve güçlü hiziplerin sözcüleri ve ajanları haline gelerek iş dünyasıyla suç birliği yapmasına 'dur' demeliyiz." ifadesini kullanmıştı.

Savunma sanayi ve havacılık sektörü hedefte

Yolsuzluk soruşturmalarında dikkat çekici bir gelişme, son iki yılda ordudaki yolsuzluk soruşturmalarının bu yıl savunma sanayi ve havacılık şirketlerine de uzanması oldu. Bu sektörlerden 10'dan fazla yönetici hakkında yolsuzluk soruşturmaları başlatıldı.

Ülke danışma meclisi işlevini yerine getiren Çin Halk Siyasi Danışma Konferansının (ÇHSDK) Daimi Komitesi, geçen yılın sonunda yaptığı toplantıda, Çin Havacılık ve Uzay Bilimi ve Teknolojisi Şirketi (CASC) Yönetim Kurulu Başkanı Vu Yanşıng, Çin Ordu Donatım Endüstrileri Grubuna bağlı Çin Kuzey Endüstrisi Şirketi (NORINCO) Yönetim Kurulu Başkanı Liu Şıçüen ve Çin Havacılık ve Uzay Bilimi ve Endüstrisi Şirketi (CASIC) Genel Müdür Yardımcısı Vang Çangçing'in meclis üyeliğinden çıkarılmasına karar verildiğini duyurmuştu.

Yöneticilerin üyeliklerinin sonlandırılmasına ilişkin herhangi bir gerekçe gösterilmezken, kararın, Çin ordusunun söz konusu şirketlerle yakın işbirliği yapan Roket Kuvvetleri ve Donanım Geliştirme Dairesi'ndeki yolsuzluk soruşturmalarının ardından bazı üst düzey ordu mensuplarının görevden alınmaları ve yasama meclisi üyeliğinden çıkarılmalarıyla aynı zamana denk gelmesi dikkati çekmişti.

Dünyanın en büyük uçak üreticileri arasında yer alan Çin Havacılık Sanayi Şirketinin (AVIC) eski Yönetim Kurulu Başkanı Tan Ruisong hakkında, 31 Ağustos'ta yolsuzluk soruşturması başlatıldığı duyuruldu. 2018-2023 yıllarında şirketin başında bulunan Tan'ın "kanunları ve parti disiplinini ciddi ihlal" şüphesiyle soruşturulduğu bildirildi.

Ülkenin uzay programının ana yüklenicisi Çin Havacılık ve Uzay Bilimi ve Teknolojisi Şirketi (CASC) yıl içinde 36 çalışanının disiplin soruşturması geçirdiğini, bunlardan 7'sinin yargıya sevk edildiğini bildirdi.

Orduya yönelik yolsuzluk soruşturmaları genişliyor

Öte yandan, 2024'te Çin Halk Kurtuluş Ordusuna (ÇHKO) yönelik yolsuzluk soruşturmalarının kapsamının da genişlediği gözlendi.

Çin'de silahlı kuvvetleri hedef alan yolsuzluk soruşturmaları kapsamında son iki yılda aralarında iki eski savunma bakanının da olduğu çok sayıda üst düzey asker ordudan ve partiden ihraç edilmiş, meclis üyeliğinden azledilmişti.

ÇHKO'nun stratejik caydırıcılık bakımından kritik nükleer silah ve uzun menzilli füzelerinden sorumlu Roket Kuvvetleri ile askeri donatım ve modernizasyonundan sorumlu Donanım Geliştirme Dairesine yönelik yolsuzluk soruşturmaları yürütülmüştü.

Soruşturmaların ardından bu yıl haziranda, daha önce söz konusu birimlerin komutanlıklarını yapan önceki iki Savunma Bakanı Vey Fınghı ve Li Şangfu hakkında geçen yıl yolsuzluk soruşturması başlatıldığı, ordudan ve partiden ihraç edilen eski bakanların rüşvet ve görevi kötüye kullanma suçlarından yargılanacakları bildirildi.

Bir süredir ortadan kaybolan ve kamuya açık etkinliklere katılmayan Kara Kuvvetleri Komutan Yardımcısı Korgeneral Dıng Cıping, eylülde Ulusal Halk Kongresi üyeliğinden azledildi. Dıng'ın neden üyelikten çıkarıldığına dair bilgi verilmezken bu durum, hakkında yolsuzluk soruşturması başlatıldığının işareti olarak yorumlandı.

Çin silahlı kuvvetlerinin en üst yönetim organı Merkezi Askeri Komisyon (MAK) üyesi Amiral Miao Hua hakkında da 28 Kasım'da soruşturma başlatıldı. Komisyonun ideoloji ve personel değişikliklerinden sorumlu Siyasi Çalışma Dairesi Direktörlüğünü yürüten amiral hakkındaki soruşturma, sorunun ne kadar derinlere gittiğini ortaya koydu.

Savunma bakanı hakkında soruşturma iddiası

Aynı günlerde görevdeki Savunma Bakanı Dong Cün hakkında da yolsuzluk soruşturması başlatıldığı ileri sürüldü.

Financial Times gazetesinin adı açıklanmayan "görevdeki ve eski ABD’li yetkililere" dayandırdığı haberde, Amiral Dong hakkında, ÇHKO'yu hedef alan daha geniş bir yolsuzluk soruşturması kapsamında inceleme yapıldığı iddia edildi.

Gazeteye bilgi veren yetkililer, Çin Devlet Başkanı Şi'nin ÇHKO’ya yönelik yeni bir soruşturma dalgası başlattığını, bunun görevdeki Savunma Bakanı'nı da içine aldığını öne sürdü.

İddia, ertesi gün Savunma Bakanlığı tarafından yalanlanırken Bakan Dong, Pekin'de düzenlenen bir uluslararası güvenlik forumuna katılarak kendini gösterme ihtiyacı hissetti.

Çin Ulusal Halk Kongresi (ÇUHK) Daimi Komitesi, yıl sonu yasama oturumunun ardından 26 Aralık'ta, eski Kara Kuvvetleri Komutan Yardımcısı Korgeneral You Haytao ile eski Güney Cephe Donanma Komutanı Koramiral Li Pıngçıng'ın meclis üyeliklerine son verildiğini bildirdi. You ve Li'nin üyelikten çıkarılmasına da "kanunları ve disiplini ciddi ihlal" şüphesi gerekçe gösterildi.

Ordudaki ve diğer kurumlardaki yolsuzluk soruşturmalarının yeni yılda da ülke gündemini meşgul edeceği öngörülüyor.