Bilim ve teknoloji alanındaki ilerlemeler, evrenin derinliklerinde gizli kalan sırları aydınlatarak insanlığın karşılaştığı problemlere yeni anlayışlar ve çözümler sunmaya devam ediyor.

Bu kapsamda, ocakta öne çıkan bilimsel gelişme ve keşifleri derledi.

Uzay ve teknolojideki gelişmeler

SpaceX, 15 Ocak'ta Amerikan ve Japon şirketlere ait iki uzay aracını Ay'da araştırmalar yapmak üzere Falcon 9 roketiyle ABD'nin Florida eyaletindeki Kennedy Uzay Merkezi'nden uzaya gönderdi.

Amerikalı şirket Firefly Aerospace'in uzay aracı "Blue Ghost", proje kapsamında Ay'dan toz örnekleri toplama, yüzey sıcaklığını ölçme ve gelecekte Ay yüzeyinde giyilebilecek kıyafetlerle ilgili araştırmaların da aralarında olduğu 10 deney yapacak.

"Blue Ghost" uzay aracı, mart başında kuzey enlemlerinde volkanik düzlük Mare Crisium'a inmeyi deneyecek.

Daha önce Ay'a iniş esnasında aracı düşen Japonya'nın Ispace firması da "Resilience" ile ikinci kez Ay'a inmeyi deneyerek gelecekteki keşifler için yiyecek ve su kaynaklarını araştırıp testler yapmayı planlıyor.

Amerikalı iş insanı Jeff Bezos'un sahibi olduğu havacılık ve uzay şirketi Blue Origin'e ait New Glenn roketi, 16 Ocak'ta ilk test uçuşu için uzaya fırlatıldı.

İsmini Dünya'nın yörüngesinde dolaşan ilk Amerikalı astronot John Glenn'den alan roket, ABD'nin Florida eyaletindeki Cape Canaveral Uzay Üssü'nden fırlatıldı.

ABD Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA) James Webb Uzay Teleskobu (JWST) verilerinin incelenmesi sonucu "kozmik öğle vakti" de denilen ve çok sayıda yıldızın oluştuğu döneme ait 44 yeni yıldız keşfedildi.

Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezinden Fengwu Sun liderliğindeki bilim insanları, Dünya'ya 6,5 milyar yıl uzaklıktaki "Dragon Arc" adı verilen galaksinin evrenin yarı yaşında olduğu döneme ait görüntülerini incelemeleri ardından, JWST'nin hassas kameralarıyla gök cisimlerinin "kütle çekimsel mercekleme" etkisinden faydalanarak galakside 44 yeni yıldız tespit etti.

Çin'de "dağıtılmış elektrikli sürüş teknolojili" uçan araba üretildi.

Southeast Üniversitesinden araştırmacılar, ülkenin "dağıtılmış elektrikli sürüş teknolojisinden" faydalanılan ve "Kunpeng No.1" adı verilen ilk elektrikli uçan arabasının hem karada hem de havada gidebildiğini açıkladı.

Araştırmacılar, aracın 300 metre kadar yükseklikte yaklaşık 20 dakika uçabildiğini kaydetti.

Sağlık alanındaki gelişmeler

Van Andel Enstitüsünden bilim insanları, kansere yakalanma riskinin doğmadan önce başlayabildiğini tespit etti.

Fareler üzerinde yapılan araştırmada canlıların kansere nasıl ve ne zaman yakalanacağını belirleyen "epigenetik faktörler" incelendi. Araştırmacılar, iki farklı epigenetik durumun yaşamın ilerleyen dönemlerinde kansere yakalanma riskine dair bilgi verdiğine ve riskin doğmadan önceki dönemde oluşabileceğine dikkati çekti.

Fare yavrularında incelenen epigenetik durumların lösemi ve lenfoma gibi kan kanseri türlerine ya da akciğer ve prostat kanseri gibi kanser türlerine yakalanma riskiyle ilişkili olduğu tespit edildi.

Hayvanlar alemindeki gelişmeler dikkati çekti

Kyoto ve Akita Prefectural üniversitelerinden araştırmacılar, şempanzelerin karmaşık problemleri bakıcıları gibi aşina oldukları izleyiciler tarafından takip edildiklerinde daha iyi çözebildiklerini ortaya koydu.

Araştırmacılar, basit alıştırmalarda ise tanıdık izleyicilerin sayısının arttığı durumlarda şempanzelerin performanslarının düştüğünü saptadı.

Ölen yavrusunu 2018'de iki haftadan uzun süre yanında taşıyan dişi katil balina "Tahlequah", araştırmacıların "yas tutma" olarak değerlendirdiği bu davranışı 7 yıl sonra tekrarladı.

Almanya'daki Max Planck Hayvan Davranışları Enstitüsünce yapılan araştırmada yarasaların sıcak hava rüzgarlarını kullanarak yüzlerce kilometre göç edebildiği ortaya konuldu.

ABD'deki Illinois Urbana-Champaign Üniversitesinden araştırmacılar, gece göç eden kuşların uçuş sırasında öterek diğer kuş türleriyle sosyal bağlar kurabileceğini ve yolculukla ilgili bilgi paylaşabileceklerini tespit etti.

Bu kuşların habitatlarını ararken içgüdüsel davranıp davanmadıklarının incelendiği çalışmada ötücü kuşların gece göç ederken diğer türlerle "konuşarak" sosyal bağlar oluşturabileceği ve yolculukla ilgili bilgi paylaşabileceği belirlendi.

İnsanlık tarihine dair keşifler

İngiltere'deki Francis Crick Enstitüsünden araştırmacılar, İskandinavların Vikinglerden önce İngiltere'ye göç ettiklerini ortaya koydu.

Genetik açıdan benzer grupların incelenmesi için oluşturdukları "Twigstats" veri analizi yöntemini kullanan araştırmacılar, Kuzey Almanya ve İskandinav bölgelerinde yaşayan Cermen kavimlerinin bu dönemde güneye göç ettiklerini belirledi.

Dublin Trinity College ve Bournemouth Üniversitesinden araştırmacılar, İngiltere'nin Dorset bölgesindeki mezarların incelenmesi sonucu Demir Çağı'nda bölgede anaerkil toplulukların yaşadığını ortaya koydu.

Verilerden yola çıkarak mezarların ait olduğu Demir Çağı'na ait grubun soyağacını çıkaran araştırmacılar, buradaki toplumların binlerce yıl kadın soyu üzerinden yaşam sürdüklerini tespit etti.

Yapay zeka teknolojilerindeki ilerlemeler

Çinli geliştirici DeepSeek'in yapay zeka aracı, ChatGPT'yi geride bırakarak ABD uygulama mağazalarında en çok indirilen uygulama oldu.

ABD uygulama mağazalarına 10 Ocak'ta sunulan, "R1" adını verdiği açık kaynak kodlu akıl yürütme modelini sohbet robotuna entegre eden uygulama, Amerikan OpenAI'ın geliştirdiği sohbet robotu ChatGPT'den daha fazla sayıda indirildi.

DeepSeek'in sohbet robotu, Apple'ın Çin mağazasında da en fazla indirilen uygulama oldu. Bunu ByteDance’in "Doubao" ve Moonshot AI’ın "Kimi" adlı yapay zeka asistanı uygulamaları izledi.

Çinli teknoloji devi Alibaba, yapay zeka modeli Qwen 2.5'in, DeepSeek V3'ten daha iyi performans gösterdiğini iddia ettiği versiyonunu piyasaya sürdü.