İnatçı ve istekli olacaksın

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre; TEKNOFEST için İstanbul'a gelen Prof. Aziz Sancar, Kocaeli Gebze'deki TÜBİTAK Fen Lisesi’ni ziyaret etti. Ziyaret sırasında Sancar'a, Bakan Yardımcısı Mehmet Fatih Kacır ile TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal eşlik etti. Alkışlarla karşılanan Sancar, sınıfları gezdi, okulun eğitim müfredatına ilişkin bilgiler aldı. TÜBİTAK Ulusal Metroloji Enstitüsü'nde (UME) öğrencilere konferans veren Sancar, yaptığı sunumda Türk dünyasının dünya bilimine katkısını tarihsel bir perspektiften değerlendirdi. Sancar, Türkiye'nin teorik eğitimde çok iyi olduğunu belirterek, "Ben doktora yaparken çok zorluk çektim. Çünkü deney yapamıyordum. Türkiye bizi teorik alanda çok iyi hazırladı; ama deney tecrübemiz eksikti. Bilim yapmak deney ile olur. Biz çocuklarımıza erken yaşta deney yapmayı öğretmeliyiz" dedi. ABD'de Türk kültür Merkezi inşa ettiklerini anlatan Sancar, "Arka bahçesinde köşede Atatürk'ün büstü var, bir köşede de Piri Reis'in. Piri Reis'i koymamın sebebi, o dünya haritasını ben de DNA onarım haritasını yaptım. 'Benim Piri Reis haritam' dedim" diye konuştu.

ÖĞRENCİLERİN SORULARINI YANITLADI

Sancar, sunumun ardından öğrencilerin sorularına yanıt verdi. "Nobel'e nasıl başvurdunuz?" sorusu üzerine Sancar, "Başvurmak diye bir şey yok. Kendinizi Nobel'e aday gösteremezsiniz. Nobel, kimya komitesi başkanı bizim onurumuza yemek verdiği zaman bana dedi ki 'Ben uluslararası toplantılara gidemiyorum, herkes etrafıma toplanıp beni etkilemeye çalışıyor.' Nobel kendi propagandanı yapmakla kazanılmaz. Beni bu güne kadar kim aday gösterdi bilmiyorum. En büyük gaye, Nobel değildir, kitaptır. 100 sene sonra benim buluşlarımı sizin gibi Türk çocukları okuyacaklar ve 'bunu bir Türk yaptı' diyecekler. Benim gayem oydu. Ben Nobel düşünmüyordum" ifadesini kullandı.

NEDEN DNA ÜZERİNE ÇALIŞTI?

Sancar, "Neden DNA onarımı çalıştınız?" sorusu üzerine, şöyle yanıt verdi:

"DNA yapısı keşfedildiğinde 'bu genetiğin temel yapısıdır ve bozulmaz' diye bir düşünce tarzı vardı. Sonradan baktılar ki röntgen ışınlarıyla güneş ışınlarıyla başka çevredeki kimyasallarla tahrip olunca mutasyona sebep oluyor, kanser oluyor. Benim doktora yaptığım hoca ilk defa DNA'yı onaran bir mekanizma olduğunu keşfetmişti. Ama bu enzimin nasıl çalıştığını bir türlü çözemedi. Çünkü çözmek için enzimi arıtmak lazım. Enzim çok az miktarda yapılıyordu. Ben enzimi çoğalttım ve arıttım ve nasıl onarılır onu çözdüm. Başka onarım mekanizmaları var onlarla devam ettim. Bilimde bir testin nereye götüreceğini bilemezsiniz. Ben bununla uğraşırken bir de baktım ki insanlarda DNA onarım enzimine benzeyen bir protein var ama DNA onarımı yapmıyor. 'Bu ne yapıyor' diye araştırırken bir baktım ki bu biyolojik saati kontrol ediyor. Bunun üzerine biyolojik saat üzerinde çalışmaya başladım ve ikisini birleştirdim. Şimdi biyolojik saat, DNA onarımını nasıl kontrol ediyor? Bunu kullanarak hem kanser önleminde hem de kanser tedavisinde nasıl kullanabiliriz şimdi o çalışmayı yapıyoruz."

'BİLİM YAPMAK KOLAY DEĞİL'

Prof. Dr. Aziz Sancar, "Emeklerinizin karşılığını aldınız mı amacınıza ulaÅŸtınız mı?" sorusu üzerine, 5 yıl gece gündüz çalıştıklarını söyledi. Sancar, "'Ä°nsanda DNA nasıl onarılıyor' bunu bulmak istiyorduk. EÄŸer önemli bir konu üzerinde çalışıyorsanız biliniz ki o konu üzerinde çalışan 5 kiÅŸi daha vardır. EÄŸer Japonya'dan biri bunu bizden bir ay önce bulsaydı bizim 5 yılımız heba olurdu. Bilim yapmak kolay deÄŸil. Ben bunu merak için yapıyordum; insanlar nasıl onarılıyor? Ã‡Ã¼nkü bakterilerde ki proteinler insanlarda yok. Ama insanlarda da onarıldığını biliyordum ve bunu çözmek istedim. Sayısız uykusuz gecelerimiz oldu" dedi.

MOTÄ°VASYON KAYNAÄžI NE?

Sancar, "En iyi olmak, baÅŸarmak için ne gerekli" ÅŸeklindeki bir soru üzerine de "Bazen yenilir, bazen yeneriz. 'Her ÅŸeyi ben baÅŸaracağım' diye bir ÅŸey yok. Fatih’in meÅŸhur bir sözü vardır; 'Ä°stanbul, ya ben seni alacağım ya sen beni alacaksın.' Ä°natçı olacaksın ve istekli olacaksın ve bütün enerjini ona vereceksiniz. Bu fedakarlık ister, aile de zor durumlar yaratabilir. Siz gece yarılarına kadar çalışabilirsiniz, hanım evde bekliyor. Denge kurmak gerek. EÄŸer istekliyseniz 'ben yapacağım derseniz' yaparsınız. Büyük iÅŸler yapmış çok bilim adamı pek mutlu deÄŸiller aslında. Ä°kide bir söylemek istemiyorum; ama ben çok milliyetçiyim. Bu benim için büyük bir motivasyondur. Ne kadar strese girsem onun tesellisi var" ifadesini kullandı.

'KARDEŞİM ÖLDÜ, BEN DE ZATÜRRE OLDUM'

Prof. Dr. Aziz Sancar, "Neden biyoloji?" sorusuna ise, şöyle yanıt verdi:

"Tıbbiyeye gittim doktor oldum. Orada öğrendim ki doktorlar teknisyen gibi çalışıyor. Mardin Savur’un Surgücü köyünde saÄŸlık ocağında çalışıyordum orada çok tüberküloz vardı. SaÄŸlık Bakanlığı kilolarca ilaç gönderiyordu. Merak ettim. Zatürre olunca penisilin veriliyor. Benim hayatım öyle kurtarıldı. Ben zatürre olmuÅŸtum kardeÅŸimden kaptım. KardeÅŸim öldü. Ben de zatürre oldum, ben ÅŸanslı çıktım. Türkiye’ye penisilin yeni geliyordu. Penisilin iÄŸnesi yaptılar ben iyileÅŸtim. Ama penisilin tüberkülozu tedavi etmiyor. Sordum soruÅŸturdum, kitapları araÅŸtırdım cevabı yok. Ne mikrobiyologlar ne doktorlar biliyor. Sadece Türkiye’deki doktorlar deÄŸil dünya da bilinmiyordu. Doktorlar verilen ÅŸeyleri tatbik ediyor, bir araÅŸtırma yeni bir keÅŸif yapmıyor. O bakımdan ben meraklı bir kiÅŸi olarak moloküler biyolojide doktora yapmaya karar verdim."

'ATATÃœRK'ÃœN SAYESÄ°NDE'

"Nobel'i Anıtkabir'e hediye etmeye nasıl karar verdiniz?" sorusu üzerine, "SöyleyeceÄŸim ama kimse alkışlamayacak oldu mu? Ä°lginç bir ÅŸey Nobel'i ben aldım onun heyecanı, kargaÅŸalığı vardı. EÅŸime söyledim, eÅŸim Amerikalı; 'ben bunu Anıtkabir'e koyacağım.' 'Tabii baÅŸka ne yapacaksın?' dedi o Amerikalı kadın. Çünkü ona Atatürk'ü anlatmıştım. Atatürk'ü birçok Türk'ten daha çok takdir ediyordu. Ben de hayret ettim. 'Yok, biz saklayalım' demedi. Ben Atatürk'ün sayesinde oraya vardım. Çünkü Mardin'in Savur ilçesinde annesi babası okuma yazma bilmeyen bir çocuÄŸun eÄŸitim görüp Nobel alması Atatürk sayesinde oldu."

Soru cevap kısmının ardından Sancar'a teÅŸekkür eden TÃœBÄ°TAK BaÅŸkanı Mandal, kendisine günün anısına 1875’te kabul edilen metrik sistemin iki simgesinden biri olan ve 2018 yılında yürürlükten kaldırılan kilogram prototipi hediye etti.