'Katar ile dayanışma, bölgenin güvenliği açısından önemli'

Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü BaÅŸkanı Prof. Dr. Zekeriya KurÅŸun, bazı Arap ülkelerinin Katar ile diplomatik iliÅŸkilerini kesmesi hakkında, "Katar her yönüyle bölgede hem ihtirasların hedefi ve hem de istikrarın kilidi durumunda. Bu yüzden ya kaderine rıza gösterip paylaşıma konu olacak ya da farklı davranıp varlığını sürdürecektir. Katar ikincisini seçmiÅŸtir. Bu yüzden sahnelenen bu son oyunlar, daha uzun yıllar tekrarlanacaktır." dedi.

OrtadoÄŸu ve Afrika AraÅŸtırmacıları DerneÄŸinin (ORDAF) baÅŸkanlığını da yürüten KurÅŸun, Katar ve bazı Arap ülkeleri arasında yaÅŸanan krize nasıl gelindiÄŸi, bundan sonraki etkileri ve krizin kökenleri konusunda AA muhabirine deÄŸerlendirmede bulundu.

ABD BaÅŸkanı Donald Trump'ın kısa süre önceki Suudi Arabistan ziyareti sonrası Körfez bölgesinin karıştığını dile getiren KurÅŸun, ÅŸunları kaydetti:

"Aynı sahnede Trump ile birlikte poz verenler ve Katar arasında soÄŸuk savaÅŸ baÅŸladı. Aslında ziyaretin hemen sonrasında dünya basınında oluÅŸan gündem, daha ziyade Trump'ın cebinde 110 miyarı silah ticaretinden olmak üzere 400 milyar dolar ile ABD’ye dönmesi olmuÅŸtu. Trump ve taraftarları bunu zafer olarak görürken Suudi Arabistan baÅŸta olmak üzere Körfez ülkeleri de meseleye baÅŸka bir açıdan bakıyorlardı. ABD desteÄŸi ve özellikle silahlanma, bölgenin mutlak güvenliÄŸini saÄŸlayacak bir giriÅŸimdi. Bu geliÅŸme 'Körfez'i yutma niyetinde olan' Ä°ran’ın ihtiraslarını durduracak en büyük adımlardı."

Gündemin birden deÄŸiÅŸerek Körfez'in karıştığını, Suudi Arabistan ve BirleÅŸik Arap Emirlikleri'nin (BAE) bu "çatlak sese" karşı derhal harekete geçtiÄŸine dikkati çeken KurÅŸun, benzer bir durumun 2014'te de yaÅŸandığını ancak bugünkü noktaya hiç gelinmediÄŸini vurguladı. KurÅŸun, "Daha Trump’ın ziyaretinin izleri silinmeden birkaç saat içinde Körfez ve ABD medyası üzerinden harekete geçen kampanya dikkatlerden kaçmadı." diye konuÅŸtu.

Bazı Arap ülkelerinin Katar ile diplomatik iliÅŸkilerini kesmelerine deÄŸinen KurÅŸun, "Bu çıkışların sadece gündem deÄŸiÅŸtirme mi yoksa vicdanlarda saklı eski problemlerle mi iliÅŸkili olduÄŸu daha uzun zaman tartışılacaÄŸa benziyor." ifadesini kullandı.

"Bölgenin asi çocuÄŸu ilan edileceÄŸi gün gibi açıktı"

Zekeriya KurÅŸun, ÅŸöyle devam etti:

"Körfez Ä°ÅŸbirliÄŸi ülkeleri arasında uyumun olması bölgenin, Arap aleminin geleceÄŸi ve hatta güvenliÄŸi için büyük önem arz ettiÄŸi gibi Türkiye için de çok önemlidir. Ancak son yıllarda Körfez Ä°ÅŸbirliÄŸi ülkelerinin üzerinde ittifak ettikleri hiçbir konu maalesef olumlu bir sonucu doÄŸurmamıştır. Arap baharı süresince -Katar hariç- diÄŸerlerinin ortaya koyduÄŸu tavırlar, Suriye meselesi, Yemen sorununun içinden çıkılamaz hale getirilmesi, BAE'nin desteklediÄŸi Hafter’e raÄŸmen Libya’daki çözümsüzlük ve Sisi’ye verilen bütün destek ve yardımlara raÄŸmen Mısır’da bir ilerlemenin olmaması ilk akla gelen baÅŸarısız örnekler.

Katar’ın, kapılarını Hamas ve Ä°hvan’ın bazı önderlerine açması, Mursi’nin özgürlüÄŸünü talep etmesi ve Türkiye ile yakınlaÅŸmasıyla bölgenin asi çocuÄŸu ilan edileceÄŸi gün gibi açıktı. Buna raÄŸmen Arap baharının baÅŸlamasından itibaren pek çok baskıyı göÄŸüsleyerek, hatta Körfez Ä°ÅŸbirliÄŸi TeÅŸkilatından çıkarılma tehdidini alarak bu siyasetini sürdürmesi reelpolitik bakımdan nereye denk düÅŸmektedir? Oysa bölge ülkeleri Suudi Arabistan, BAE, Bahreyn'in Katar ile bugünlerde yaÅŸadıklarının sadece bunlar ile izah edilmesi mümkün deÄŸildir. Üstelik sorun zannedildiÄŸi gibi yeni de deÄŸildir."

"Ä°ngilizler Åžeyh Temim'in dedesini ikna edememiÅŸti"

Ä°ngilizlerin 19. yüzyılda Körfez’de yayılmaya ve Körfez ÅŸeyhleri ile anlaÅŸmalar yapmaya baÅŸladığını hatırlatan KurÅŸun, "Ä°kna edemedikleri tek kiÅŸi, Åžeyh Temim’in büyük dedesi Muhammed Al Sani ve oÄŸlu modern Katar’ın kurucusu olan Casim (Kasım) Al Sani olmuÅŸtur. Onlar Osmanlı Devleti ile iÅŸ birliÄŸinden yana oldular. Bu birliktelik de onlara bölgede yaÅŸanan kabile çekiÅŸmeleri ve rekabetlere raÄŸmen Katar yarımadasında tam bir egemenlik saÄŸlama imkanı saÄŸladı. Suudi Arabistan’ın kuruluÅŸuna giden süreçte ise Abdulaziz bin Suud, Katar’ı da kendi nüfuzuna almak sevdasındaydı. Bu yüzden Katar Emiri Åžeyh Casim oÄŸlu Abdullah’a Osmanlı askerlerini asla Katar’dan çıkarmama vasiyetinde bulunmuÅŸtu." diye konuÅŸtu.

Osmanlı askerlerinin de savaşın ağır koÅŸullarına raÄŸmen 1916 yılına kadar Katar’da tutunabildiÄŸini kaydeden KurÅŸun, bu tarihten itibaren bölgenin Ä°ngiliz iÅŸgaline girdiÄŸini anımsattı.

Ä°ngilizlerin 1960'lı yılların sonunda bölgeden çekilirken Katar’a da BAE konfederasyonunun içinde yer almasını teklif ettiklerini söyleyen KurÅŸun, sözlerini ÅŸöyle sürdürdü:

"Ancak bunu kabul etmeyerek bağımsızlığı tercih eden Katar, bir kere daha bölgede farklı davranan ülke oldu. Ä°ÅŸler burada kalmadı. Katar çetin pazarlıkların ve ihtirasların muhatabı oldu. Suudi Arabistan, bölgeyi tabii uzantısı olarak görüyordu. Üstelik bölgede Vehhabi mezhebinin en çok etkilediÄŸi yerdi aynı zamanda Katar. Dolayısıyla doÄŸrudan ilhak olmasa bile Suudi Arabistan'ın nüfuzu altında yaÅŸamalıydı. Aynı ÅŸekilde BAE kurulup, Åžeyh Zayed güçlü bir lider olarak ortaya çıkınca sınırlarını eski bir meseleye dayanarak Katar aleyhinde geniÅŸletmek istiyordu. Zira bugün ABD üssünün yer aldığı Udeid bölgesinin kendi inci avı bölgesi olduÄŸunu iddia ediyordu. Nitekim stratejik müttefiki ABD’nin burada üs kurması BAE'yi hiçbir zaman mutlu etmedi ve bunu Katar’ın kendisine karşı bir taktiÄŸi olarak gördü."

Katar'ın en yakın komÅŸusu Bahreyn ile en eski tarihi ve dolayısıyla en sorunlu iliÅŸkilere sahip olduÄŸunu belirten KurÅŸun, Bahreyn'in de boÅŸ durmadığını, iki ülke arasında önce altı zengin gaz yatağı olan Havar Adaları'nın sorun teÅŸkil ettiÄŸini anlattı.

Uzun uÄŸraÅŸlar sonucu bu adaların, Uluslararası Adalet Divanının kararıyla 2001’de Bahreyn’e devredildiÄŸini ve Katar'ın denizden hayli sıkıştırıldığını hatırlatan KurÅŸun, konuÅŸmasını ÅŸöyle tamamladı:

"Bahreyn, elde ettiÄŸi bu üstünlükle yetinmeyeceÄŸe benziyor. Zira Katar'ın kuzeybatısında en uç noktası olan Zubara, bir zamanlar Bahreyn yönetici ailesinin ikametgahı olmuÅŸtu ve hala burada hakları olduÄŸunu düÅŸünmektedirler. Hülasa Katar, her yönüyle bölgede hem ihtirasların hedefi ve hem de istikrarın kilidi durumundadır. Bu yüzden ya kaderine rıza gösterip paylaşıma konu olacak ya da farklı davranıp varlığını sürdürecektir. Katar, ikincisini seçmiÅŸtir. Bu yüzden sahnelenen bu son oyunlar, daha uzun yıllar tekrarlanacaktır. Katar ile dayanışma göstermek, bölgenin güvenliÄŸi ve geleceÄŸi açısından önemlidir. Katar ile dayanışma içinde olmak dünya barışı açısından da önemlidir. Katar ile dayanışma içinde olmak, Suudi Arabistan, BAE ve Bahreyn’e karşı olmak demek deÄŸildir. Bilakis onların zihinlerinde ÅŸekillendirdikleri ve silah tüccarlarının da istifade ettiÄŸi Ä°ran tehdidinin azaltılması açısından önemlidir."