Neolitik döneme ışık tutuyor

Ä°skelet Biyolojisi Laboratuvarı'nda insan iskeleti kalıntılarında geleneksel yollarla yaÅŸ, cinsiyet, bedensel özellikler, saÄŸlık sorunları ve beslenme gibi birçok faktör analiz ediliyor. 2019 yılında kurulan Antik DNA Laboratuvarı'nda yapılan incelemelerde ise geçmiÅŸ insan topluluklarının genetik yapısı ve popülasyon tarihine iliÅŸkin veriler elde ediliyor. 12 bin insan iskeleti arasında en erken örnekler M.Ö. 10500'lere, en yeni örnekler ise 1915-1918 yılları arasında Çanakkale Savaşı'ndan ele geçen kalıntılara ait. 

'TÃœRKÄ°YE'DE TEK LABORATUVAR'

Hacettepe Ãœniversitesi Antropoloji Bilim Dalı BaÅŸkanı Prof. Dr. Yılmaz Selim Erdal, 12 binden fazla insan iskeleti kalıntısı ile Hacettepe Ãœniversitesindeki laboratuvarların hem Orta DoÄŸu hem de Avrupa'nın en Ã¶nemli laboratuvarlardan biri olduÄŸunu, bu tür araÅŸtırmaların dünyada sayılı merkezlerde yapıldığını söyledi. Erdal, "2019'da kurulan antik laboratuvarımız bu amaçla inÅŸa edilen Türkiye'nin tek laboratuvarı. Bu kalıntılarda popülasyon tarihini anlamak ve zaman içinde Anadolu'da ne gibi deÄŸiÅŸim, dönüşümler oldu bunları anlayabilmek için antik DNA çalışmalarını yapıyoruz. Özellikle yerleÅŸik yaÅŸama geçiÅŸ, bitki ve hayvanların evcilleÅŸtirme süreci, bunun batıya doÄŸru yayılması ya da Anadolu ve Avrupa arasındaki topluluklar arasındaki iliÅŸkileri çözmeye çalışıyoruz. Åžu anda yaptığımız en önemli çalışmalardan biri bu. Burada yaÅŸayan insanlar kimler, kendinden Ã¶nceki ve kendinden sonrakilerle ilgili iliÅŸkilerini anlamaya yönelik çalışmalar yapıyoruz" diye konuÅŸtu. 

'AKRABALIK İLİŞKİLERİNİ BİLE ÇÖZEBİLİYORUZ'

Prof. Dr. Erdal, bu çalışmaları insan iskeletleri üzerinde yaptıklarını belirtip, "Ä°skeletler üzerinden akrabalık iliÅŸkilerini bile çözebiliyoruz. Bir insan hastalandığında onun dolaşım sistemi üzerinde yer alan ya da diÅŸ taşı gibi ağız ortamında bulunan çeÅŸitli mikropların DNA'sına ulaÅŸarak geçmiÅŸte hangi tür mikroplar vardı ve o mikropların DNA'sına ulaÅŸarak günümüzdeki ile benzer miydi, nasıl bir deÄŸiÅŸim oldu; bunu da anlamaya çalışıyoruz. Sadece insan iskeleti üzerinden deÄŸil toprakta yaÅŸayan bakteriler, mantarlar, maya gibi canlıların kemiklere bulaÅŸması nedeniyle antik kalıntılarda DNA analizleri ancak özel DNA laboratuvarlarında yapılabiliyor" dedi.

'2 YILA KADAR SÃœREBÄ°LÄ°YOR'

Prof. Dr. Erdal, DNA çalışmalarının 1-2 yıl sürebildiÄŸini dile getirerek, "Morfolojik çalışmalar iskeletin korunma durumu uygunsa hızlı bir ÅŸekilde yapılabiliyor. Ä°skelet size saÄŸlam bir ÅŸekilde ulaÅŸtıysa birkaç saat içinde onun yaşı, cinsiyeti ve bedensel özeliklerini tespit edebilirsiniz ancak DNA çalışmaları detaylı bir analiz gerektirdiÄŸi için malzemenin laboratuvara girmesi, görüntünün kaydedilmesi, temizlik iÅŸlemleri, bir toz elde etme ve bu tozun eritilerek içindeki hücreye ulaşımı sürdürmeniz ve buradan çıkan sonuçları deÄŸerlendirmeniz 2 yıla kadar sürebiliyor" diye konuÅŸtu. 

'KÜLLÜOBA KALINTILARINI ANALİZ EDECEĞİZ'

Prof. Dr. Erdal, bu yıl 7 farklı arkeolojik yerleÅŸkeden insan iskeleti kalıntıları geldiÄŸini belirterek, "Bunlardan birisi de EskiÅŸehir'deki Küllüoba kazısında yerleÅŸimin etrafında konumlanmış mezarlıktaki kalıntılar. KentleÅŸme ile ilgili bir yerleÅŸme. KentleÅŸmenin en önemli örneklerinden birisini oluÅŸturuyor EskiÅŸehir'deki Küllüoba kazısı. Bu alanda konutlarla ilgili alanın hemen dışında bir mezarlık alanı var. 5 farklı mezar tipi gün ışığına çıkarıldı. 2 yıllık bir kazı sezonu geçirdik EskiÅŸehir'de. Bu bile oradaki ölü gömme geleneklerinin ne kadar çeÅŸitli olduÄŸunu gösteriyor. Bu çeÅŸitlilikte Küllüoba'da farklı kültürlerin bir arada bulunduÄŸu, karşı karşıya geldikleri ya da kesiÅŸtikleri bir bölgeyi temsil ediyor. Bu açıdan da Anadolu'daki ölü gömme gelenekleri açısından en çeÅŸitli mezar gruplarından birisinin Küllüoba'da olduÄŸunu gösteriyor. Buradan ele geçen insan iskeleti kalıntılarını onların genetik yapısını anlayabilmek için analiz edeceÄŸiz. Sonra bu genetik yapıyla ölü gömme gelenekleri arasında, çeÅŸitlilik arasında bir iliÅŸki var mı bunları çözmeye çalışacağız. EÄŸer biz Küllüoba'dan ele geçen insan kalıntılarında yeterince korunmuÅŸ DNA bulursak o DNA'nın analizlerinde bu kültürel çeÅŸitliliÄŸin genetik yapıya ne kadar yansıdığını çözmüş olacağız" dedi.