‘Toplumun zihinsel engellilere tavrı değişti’

Uluslararası literatürde zihinsel engeli denilebilmesi için belirli durumların oluÅŸması gerektiÄŸini belirten Sarı, toplumun zihinsel engellilere olan tavrının deÄŸiÅŸtiÄŸini belirtti. Sarı, ülkemizde zihinsel engelli bireylerin iÅŸ imkânı konusunda geliÅŸtiÄŸini ancak istenilen düzeye ulaÅŸabilmesi için özellikle belediyelerin üzerine çok fazla iÅŸ düÅŸtüÄŸünü anlattı. Sarı, Çocuklar için okul öncesi eÄŸitime Türkiye’nin ÅŸartlarının hazır olmasına raÄŸmen bu durumun yaygın olmadığının altını çizdi.

“EĞİTÄ°MÄ° AKSAMASIN DÄ°YE ÖZEL EĞİTÄ°M OKULLARI VAR”

Okul öncesi eÄŸitiminin Türkiye’de ÅŸartlarının hazır olmasına raÄŸmen yaygın olmadığını söyleyen Sarı,“ Daha önce genel müdürlük yaptığım zaman ülkede iki tane eÄŸitim kurumu açtık. Bu eÄŸitim kurumlarında 0-3 yaÅŸ arasındaki doÄŸumdan sonra tanı almış çocuklar için erken belli düzeylere göre özel eÄŸitimli birimleri açtık. 4-6 yaÅŸları arasında da eÄŸitim aldıktan sonra ilkokullara baÅŸlanır. Åžu an bu Türkiye’de yaygınlaÅŸmadığı için pek geliÅŸmedi.  Bu özel eÄŸitim birimlerine özel eÄŸitim erken geliÅŸim birimleri isimlerini veriyoruz. Yönetmelikte var bunlar. Çocukların eÄŸitimi aksamasın diye özel eÄŸitim okulları var. Yani artık bu çocuklar anaokullarında eÄŸitim alabileceklerdir. Türkiye’de biz bu ÅŸartları hazırladık ancak ÅŸu an pek genele yaygın deÄŸil” ifadelerini kullandı.

“TOPLUMSAL TUTUMLARIMIZ GÜNDEN GÜNE DEĞİŞİYOR”

Zihinsel engelliler için toplumsal tutumların deÄŸiÅŸtiÄŸini söyleyen Sarı, “Toplumsal tutumlarımız günden güne deÄŸiÅŸti. Eskiden insanlar zihinsel engelli bireylerin deÄŸiÅŸemeyeceÄŸini ya de eÄŸitilse bile eÄŸitimle deÄŸiÅŸemeyeceÄŸini toplumdan bağımsız yaÅŸamayacaklarıyla ilgili büyük bir olumsuz önyargı vardı. Artık herkes ÅŸuna inanıyor iyi eÄŸitilen zihinsel yetersizliÄŸe ait bir çocuk mesleki bilgiye ulaÅŸtığı zaman bir meslek sahibi olabilecek. Ä°ki yıllık akademik eÄŸitimini aldıktan sonra iÅŸ hayatına girmeye baÅŸlayacaktır. Toplum bunu gördükten sonra insanların bu tür yaklaşımları yavaÅŸ yavaÅŸ kırılmaya baÅŸladı. Biz ne kadar bu bireyler üzerinde durursak topluma yararlı insanlar haline getirebiliriz. En azından tüketici konumdan üretici durumuna geçiÅŸini saÄŸlayabiliriz. Biz bu ÅŸekilde onların bağımsızlığını saÄŸlamış olur, onların mutlu olmasını katkıda bulunabiliriz. Toplumun bu tutumlarını olumlu yönde geliÅŸme gösteriyor. Toplum bunları gördükçe algıları deÄŸiÅŸiyor. Artık zihinsel engelli kiÅŸiler evlenebiliyor ve bu bireyler toplum içerisinde kendi baÅŸlarına bağımsız yaÅŸayabiliyorlar. Dolayısıyla bizlerde her anlamda engelli kiÅŸilerin toplum içerisinde mutlu olmalarını saÄŸlamaya çalışıyoruz” ifadelerini kullandı.

“ÇOCUK HANGÄ° ALANDA BECERÄ°KLÄ°YSE EĞİTÄ°MÄ° O ÅžEKÄ°LDE VERÄ°LÄ°R”

Zihinsel engelli bireylere okuldan sonra iÅŸ imkânı konusunda ülkemizin çok geliÅŸmiÅŸ olduÄŸunu söyleyen Sarı, “Ülkemiz bu açıdan çok geliÅŸti. Bu on iki yıllık eÄŸitim sürecinde zaten orta düzeydeki eÄŸitim kurumlarında çocuklara ağırlıklı olarak mesleki eÄŸitimi veriliyor. Çocuk hangi alanda becerikliyse eÄŸitimi o ÅŸekilde verilir.   Bunun için herhangi destekli iÅŸ yerleriyle ortak çalışma yürütülüyor ancak korumalı iÅŸ yerlerinin geliÅŸimi fazla saÄŸlanamadığı için hala bazı engelli bireyler çalıştırılamıyor. Bireyler bu ÅŸekilde kendi ürettiÄŸini satabileceklerdir. Burada en çok iÅŸ belediyelere düÅŸüyor. Bunun için belediyelerin engelli çocuklara çalışması açısından iÅŸ imkânları yaratması gerekir” dedi. Avrupa’da bazı ülkelerde özel eÄŸitimli çocukların yaÅŸadığı köylerin olduÄŸunu söyleyen Sarı, “Avrupa’nın belli baÅŸlı ülkelerinde kurulmuÅŸ bazı köyler var burada kendi üretip kendi elde ettikleri ürünleri satıp gelirine kendilerine harcıyorlar. Ä°ngiltere’de bulunduÄŸum süreçte ülkeye baÄŸlı bir köyde 4 ile 86 yaÅŸ arasındaki engelli bireylere hem normal eÄŸitim hem de mesleki eÄŸitim verilerek iÅŸ imkânı saÄŸlanıyor. ÖrneÄŸin yaÅŸlılar için bez diken atölyeler var onun dışında önlük diken atölyeler var. DiÄŸer atölyelerde paketleme iÅŸlemlerini yapabiliyorlar, bisiklet tamirciliÄŸi yapan bireyler var. Fransa’nın Strazburg ÅŸehrinde özel bir restoranda garsonluk yapabiliyorlar” ifadelerini kullandı.

“ZÄ°HÄ°NSEL ENGELLÄ° DÄ°YEBÄ°LMEMÄ°Z Ä°ÇÄ°N Ä°KÄ° DURUMU GEREKLÄ°”

Uluslararası literatüre baktığımızda bir öÄŸrenciye zihinsel engelli diyebilmemiz için iki durumu karşılaması gerektiÄŸini söyleyen Sarı, “Birincisi zihinsel fonksiyonlarını yitirmesi, ikincisi de toplumsal uyum becerileri dediÄŸimiz becerilerinde akranlarıyla, yaşıtlarıyla karşılaÅŸtırıldığında gerilik göstermesi gerekir. Özellikle akademik becerilerde geç ve güç göstermesi gerekir. Akranlarıyla karşılaÅŸtırıldığında özellikle akademik becerilerinde geç ve güç görülen çocuklar olarak adlandırılmaktadır” ÅŸeklinde konuÅŸtu. Toplumsal uyum becerileri de sınıflara ayrılmakta olduklarını söyleyen Sarı, “Toplumsal becerilerinde ise sınıflara ayrılmaktadır. Bunlar toplumsal uyum becerileri, öz bakım becerileri, saÄŸlıklı yaÅŸam becerileri, ev yaÅŸamıyla ilgili beceriler, akademik beceriler ve ulaşımla ilgili beceriler olarak sınıflandırabiliriz. Bunları yerine getirmiÅŸ birey diÄŸer akranlarıyla karşılaÅŸtırıldığında bunları yerine getirmesi anlamını taşır. Bu önemli faktörleri taşıyorsa bu çocuklara zihinsel engelli diyebiliriz” ÅŸeklinde konuÅŸtu.

“ÇOCUKLAR KENDÄ° Ä°ÇERÄ°SÄ°NDE BU

TANIMLAMAYA GÖRE SINIFLANDIRILIR”

Zihinsel engelli sınıflandırması üç kategoride gösterilebileceÄŸini söyleyen Sarı, “Bunlara baktığımızda psikolojik tanımlama bir diÄŸeri tıbbi tanımlama ve bunları ikisini kapsayan eÄŸitsel tanımlama dediÄŸimiz süreçleri karşılayan çocuklar kendi içerisinde bu tanımlamaya göre sınıflandırılabilmektedir” ifadesinde bulundu.

Özel eÄŸitim kurumlarının bazı verileri bilmek istediÄŸini söyleyen Sarı, “Özellikle rehberlik araÅŸtırma merkezlerinde özel eÄŸitim bölümünde deÄŸerlendirme kurulları vardır okuldan veya evden doÄŸrudan yönlendirildiÄŸinde rehberlik araÅŸtırma merkezlerinde özel eÄŸitim deÄŸerlendirme kurumu bu çocuklar hakkında bazı veriler bilmek ister. Bunlardan bir tanesi saÄŸlık kuruluÅŸlarından herhangi bir zihinsel yetersizlik varsa bu zihinsel yetersizliÄŸin ne olduÄŸu hakkında saÄŸlık kuruluÅŸlarından bilgi alındıktan sonra onlara bir rapor hazırlanır. Ya nörologlardan veyahut nöroloji uzmanlarından bir rapor istenir. Aynı zamanda genetik bir tahlil de istenir. Hastalığın genetikten mi yoksa beyin yapısından mı olduÄŸunu anlamak için bunlarla ilgili bir rapor hazırlanır. Bu raporlar geldikten sonra rehberlik araÅŸtırma merkezlerindeki öÄŸretmen arkadaÅŸlardan zekâ testleri ve uyum testleri uygularlar” dedi.

“EVDE EĞİTÄ°M BELLÄ° BÄ°R YÜRÜTMELÄ°YE GÖRE 

Türkiye’de uygulanan bir IQ testinin olduÄŸunu söyleyen Sarı,” Türkiye’de uygulanan bir IQ sistemi uygulanır ve test sonucunda psikolojik olarak bir sonuç elde edilir. Psikolojik tanımlama sürecinde aldığı zekâ bölümü puanıyla tıbbi tanımlama puanı sonuçları elde edildikten sonra çocukların yaşıtlarıyla deÄŸerlendirildiÄŸinde 5 geliÅŸim alanına göre göz önüne alınır. Bunlar; çocuÄŸun sosyal geliÅŸim, akademik geliÅŸimi, dil geliÅŸimi, fiziksel geliÅŸimi ve duygusal geliÅŸimi belirlenir. EÄŸitsel deÄŸerlendirmeden sonra ne tür bir zihinsel yetersizliÄŸi var bunlar ortaya çıkarıldıktan sonra çocuÄŸun hafif düzeyde mi orta düzeyde mi yoksa yüksek düzeyde mi bir zihinsel yetersizliÄŸi mi var diye ayrılır. Bu ayrım yapıldıktan sonra çocuklar nasıl bir eÄŸitime tabi tutulacak diye kademelere ayrılır. Ona göre uygun programlara gönderilir” dedi. Çocukların eÄŸitim sitemi ile alakalı olarak açıklama yapan Sarı, “Ülkede özellikle 90 gün doktor raporu olan çocuklar okula gelmeyeceÄŸi için hastane sınıfları dediÄŸimiz yerlerde eÄŸitim alır. EÄŸer evde herhangi bir nedenden dolayı eÄŸitim saÄŸlanamıyorsa evde hizmet kapmasında çocuklara eÄŸitim verilir. Evde eÄŸitim belli bir yürütmeliye göre yapılır. Çocukların eÄŸitimi belli seviyelere göre belirlendikten sonra günde dört saatlik bir eÄŸitime tabii tutulur ”dedi.

 “KORUMALI Ä°Åž Ä°MKÂNLARI BÜNYESÄ°NDE ÇOK DA Ä°YÄ° DEĞİLÄ°Z”

Türkiye ile Avrupa ülkelerini eÄŸitim seviyesi olarak karşılaÅŸtıran Sarı, “ Bazı ülkelerle karşılaÅŸtırdığımızda Türkiye çok iyi seviyede yalnız daha geliÅŸmiÅŸ ülkelere göre kıyaslarsak Türkiye biraz daha geride olabilir. Yalnız bazı konularda ülkemiz geliÅŸmiÅŸ ülkelerden daha iyi durumda buna örnek verirsek sosyal yardımlar konusunda Türkiye geliÅŸmiÅŸ Avrupa ülkelerine göre daha iyi ÅŸartlarda. Ama eÄŸitim konusuna gelince hala bu ülkeler kadar geliÅŸmiÅŸ durumda deÄŸiliz. Mesela korumalı iÅŸ imkânları bünyesinde çok da iyi deÄŸiliz. Bunun için çalışmamız gereken durumlar var. Bunun için son yıllarda ciddi bir ÅŸekilde Türkiye’de hem yaÅŸlılara hem de engelli bireyler açısından birçok çalışma sürdürülüyor” ifadelerini kullandı.

“BÄ°RLÄ°KTE YÜRÜTÜLEN ÇALIÅžMALAR VAR”

Avrupa ile birlikte yürüttüÄŸünüz ortak çalışmaların olduÄŸunu söyleyen Sarı, “Uluslararası ülkelerle yaptığımız iki proje var bir de ortak olduÄŸumuz üç proje var iki tanesinde yürütücüsüyüm. Bir tanesinde de koordinatörüm. Bunlardan bir tanesi aile ile ilgili proje diÄŸeri de kadınların meslek edindirmesi ile ilgili bir proje bir diÄŸeri de evde uygulanan hizmet eÄŸitimi. Bu evdeki eÄŸitim hizmetleri projesi benim dönemimde gerçekleÅŸmiÅŸtir hala da çalışmalara devam ediyoruz. Evdeki eÄŸitim kalitesinin daha iyi olmasına yönelik beraber yürüttüÄŸümüz projeler yapılmaktadır. Evde eÄŸitim sisteminin son ÅŸekli benim genel müdür olduÄŸum dönemde gerçekleÅŸtirdik bugün Avrupa’yla bu proje üzerinde duruyoruz ”dedi.(Aysun KARABAYIR)