Türkiye'nin Namibya'daki kalkınma yardımları

Türkiye'nin Sahra-altı Afrika'ya yönelik son zamanlardaki ilgisi çok sayıda uluslararası gözlemcinin merakını celbediyor. Aslında Türkiye 2005'i "Afrika Yılı" ilan ettiÄŸinde ben de kendime bu soruyu sormuÅŸtum: Türkiye enerjisini neden Afrika'ya yatırıyor?

2000'li yılların başında Türkiye ile Afrika ülkeleri arasındaki çok sınırlı bir iliÅŸki ve etkileÅŸim vardı. Türkiye'nin geleneksel çıkarları Avrupa BirliÄŸi ile iliÅŸkilerde ağırlık oluÅŸturuyordu. Oysa Türkiye'nin Afrika ile modern Türkiye'nin kuruluÅŸundan çok daha geriye giden, uzun bir tarihsel geçmiÅŸi var. Öyle ki Türkiye bu nedenle belki de bir Afro-Avrasya ülkesi olarak deÄŸerlendirilmeli.

Kuzey ve Batı Afrika geçmiÅŸte Osmanlı ve Portekiz donanmaları arasındaki egemenlik mücadelesine sahne oldu. Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu Batı sömürgeciliÄŸine karşı DoÄŸu Afrika'daki toplumların yanında durdu; onlara askeri destek saÄŸladı. Hatta Trablusgarp, bugün bile Türklerin hafızasında son Osmanlı vilayeti olarak yer etmiÅŸ haldedir.

Fakat diÄŸer yandan, Afrika kıtası yakın zamanda bir kalkınma dalgasına ÅŸahit olurken, Nijerya, Güney Afrika ve Kenya gibi ülkeler bölgede yükselen ekonomiler olarak ortaya çıkarken, Türkiye SoÄŸuk SavaÅŸ yıllarından itibaren Afrika ile iliÅŸkilerinde bir kesinti dönemi yaÅŸadı.

Namibya'daki Türk yardımları

Bugün Türkiye'nin Afrika'ya baÄŸlılığının göstergesi olan 39 diplomatik temsilciliÄŸinin yanı sıra, hükumete baÄŸlı kuruluÅŸların tamamlayıcı nitelikteki faaliyetleri göze çarpıyor. Maarif Vakfı, Yunus Emre Enstitüsü, Diyanet Ä°ÅŸleri BaÅŸkanlığı ve Türk Hava Yolları (THY) Türkiye-Afrika iliÅŸkilerinin geliÅŸiminde kilit rol oynuyor. Bu kurumlar arasında en köklü ve kayda deÄŸer olanı, ÅŸüphesiz, 17 Afrika ülkesinde faaliyet gösteren Türk Ä°ÅŸbirliÄŸi ve Koordinasyon Ajansı BaÅŸkanlığı (TÄ°KA).

Afrika ve Latin Amerika'daki Türk dış yardım modelini ana hatlarıyla açıklamaya çalışan araÅŸtırmalarımın bir parçası olarak, Namibya'yı ziyaret edip, Türkiye'nin buradaki yardım faaliyetine dair gözlemlerde bulundum.

Almanya'nın eski bir sömürgesi olan ve ardından on yıllarca Güney Afrika iÅŸgali altında kalan Namibya, 2012'de Türk BüyükelçiliÄŸi açılana kadar, Türkiye'nin ilgi alanında olmayan bir ülkeydi. TÄ°KA program koordinasyon ofisinin 2014'te kurulmasıyla birlikte, Türkiye'nin Namibya'daki varlığı katlanarak büyüdü.

Türkiye'de insanlar tarafından pek bilinmeyen, nüfusu 2 milyonu aÅŸkın bir ülke olan Namibya'da, Türk BüyükelçiliÄŸi ile TÄ°KA'nın kalkınma yardımları ve kültürel iliÅŸkiler alanında yürüttüÄŸü faaliyetler, Türkiye'nin etkisini artırmada olaÄŸanüstü bir iÅŸbirliÄŸi örneÄŸi teÅŸkil ediyor.

Bugün itibariyle ülkede, Türkiye'nin bölgeye verdiÄŸi desteÄŸin göstergesi olan 50'den fazla proje tamamlanmış durumda veya deÄŸerlendirme aÅŸamasında.

TÄ°KA'nın Namibya'daki projeleri, üniversitelerde bilgisayar laboratuvarları kurarak Namibyalı öÄŸrencilerinin küresel bilgi aÄŸlarına eriÅŸmesini saÄŸlamaktan, yaban hayatının koruması ve çevre konusunda giderek çetrefilleÅŸen sorunlara çözüm bulmaya kadar, geniÅŸ bir yelpazedeki projelerden oluÅŸuyor.

Bunlara ek olarak, yoksul öÄŸrenciler için güvenli oyun ve eÄŸitim alanları oluÅŸturmayı amaçlayan projeler de yürütülüyor. Bu tarz projeler, ülkede nüfusun çoÄŸunluÄŸunu temsil eden genç Namibyalıların gelecekte hayatlarına yön vermelerini saÄŸlayacak zenginleÅŸtirilmiÅŸ bir öÄŸrenme deneyimi yaÅŸayabilmeleri için hayati öneme sahip.

Namibya'da TÄ°KA

Aslında TÄ°KA'nın Namibya'daki faaliyetlerinin asıl amacı, temel hayati gereksinimlerden yoksun Namibya halkına, yardımlarla birlikte sürdürülebilir yaÅŸam ÅŸartları sunmak ve böylece de iki ülke arasında kalıcı sosyal iliÅŸkiler tesis etmek.

Ancak Türkiye'nin TÄ°KA eliyle yürüttüÄŸü yurt dışı yardım faaliyeti, diÄŸer ülkelerin dış yardım ajanslarında olduÄŸu gibi sadece yardım ulaÅŸtırmaktan ibaret deÄŸil. Sahadaki gözlemlerim, Türkiye'nin Namibya'ya yönelik desteÄŸinin, çok sayıda farklı perspektifi içerdiÄŸini gösteriyor.

Evvela, Türkiye buradaki etkinliÄŸini artırarak Namibya halkı nezdinde olumlu bir izlenim yaratmayı umut ediyor. Türk BüyükelçiliÄŸi açılmadan önce, Namibya halkının Türkiye hakkında pek fazla fikri olmadığından, bu bilgi açığını kapatmak önemli bir hedefti.

Türkiye'nin Afrika ile yaptığı ticaret, "Afrika Yılı" ilan ettiÄŸi 2015'ten bu yana katlanarak arttı. Bu baÄŸlamda Türkiye'nin Namibya'ya yönelik desteÄŸinin ikinci önemli unsuru, ticari iliÅŸkiler kurmak ve geliÅŸtirmek oldu. Türkiye, bu kapsamda fiziki temasları artırmak üzere, THY'nin Afrika'daki destinasyon sayısını arttırma yoluna gitti. Türkiye'nin Windhoek BüyükelçiliÄŸi'nin ve TÄ°KA'nın buradaki Program Koordinasyon Ofisi'nin sürekli çabaları sonucunda THY, 2017'nin başında Air Namibia ile ortak sefer anlaÅŸması imzaladı. THY ile yapılan bu ortaklık, ticaretin yanı sıra turizmi de geliÅŸtirme potansiyeline sahip.

Ülkedeki varlığını artırmanın yanı sıra, diÄŸer uluslararası ortakların dahil olduÄŸu projelere de imza atarak Türkiye, Namibya'da faaliyet gösteren ülkeler nezdinde de olumlu izlenim oluÅŸturmayı amaçlıyor. Böylelikle, faaliyetlerinin dördüncü boyutunda Türkiye, ülkede faaliyet gösteren Almanya, Ä°sveç, ABD ve Çin'e ait yardım ajanslarıyla iÅŸbirliÄŸi içinde kendi kapasitesini ortaya koyma arayışında.

Tüm bu hedeflere ilaveten, Sahra-altı Afrika'da Türkiye'nin resmi varlığı, bölgede iyi bilinen hücreleri ve aÄŸları olan FETÖ'yle mücadelesinde de paha biçilemez deÄŸere sahip. Türkiye'nin Namibya ile resmi iliÅŸkileri, FETÖ propagandasının ve aÄŸlarının önüne geçilmesi çabalarında payanda görevi görmektedir.

Türkiye'nin yurt dışı yardımlarındaki yaklaşımı, çoÄŸu kez, yardım faaliyetindeki özel tutuma atfen "Türk modeli" olarak nitelendiriliyor. Projelerin türleri, üretim süresi, kaynakların bölüÅŸtürülmesi, yerel koordinasyon ofisinin dorudan ulaşılabilir olması, Türk modelinin bir parçası. Tüm bu güçlü yanlarına raÄŸmen, Türk modelinin daha yüksek baÅŸarılar saÄŸlayabilmesi için geliÅŸmeye de ihtiyacı var.

Türkiye'nin diplomatik misyonlarının ve hükumete baÄŸlı ajanslarının, bütçe ve insan kaynakları bakımından görece kısıtlı bir kapasiteye sahip olduÄŸu göz önüne alındığında, kaynakların en fazla potansiyel sonuç üretebilecek projelere ayrılması önem arz ediyor.

Uzun vadeli iliÅŸkiler

Gerek tek tek ülkeler gerekse de tüm kıta için, Türkiye'nin ve ülke halklarının önceliklerine dayalı olarak hedefler belirlemenin yanı sıra, iyi düÅŸünülmüÅŸ bir strateji oluÅŸturmak da benzersiz bir Türk dış yardım tarzı oluÅŸturmanın temel ilkesi olmalı. Namibya'da yürütülen yaban hayatını koruma projeleri ve kadınların toplumdaki varlığını güçlendirmeye yönelik projeler bu türden bir yaklaşımı yansıtıyor. Bu projeler, benzer kalkınma projeleri icra eden diÄŸer organizasyonlar vasıtasıyla Namibya dışındaki kitleye ulaşırken, yurttaÅŸların hayatında olumlu deÄŸiÅŸimlere yol açıyor.

Ayrıca TÄ°KA'nın, Namibya da dahil Afrika'da radyo televizyon yayıncılığını desteklemek için ekipman ve eÄŸitim desteÄŸi saÄŸlamak, iletiÅŸim teknolojisi kapasitesini geliÅŸtirmek gibi projeleri de uzun vadeli iliÅŸkiler oluÅŸturma potansiyeli taşıyor.

Sonuç olarak, Türkiye'nin Afrika'yı ihmal etmemesi ve özellikle Sahra-altı Afrika'daki diplomatik varlığını adım adım artırması gerekiyor. Ancak bölgesel hedefler ve niyetler konusunda çaba sarf ederken, bu çabaları engelleyebilecek koÅŸulları göz önüne almak da gerekli. Bu nedenle Türkiye için, yerel ölçekte TÄ°KA gibi destekleyici ajansları kurmak ve uzun dönemli bölgesel ve ülke temelli strateji planları yapmak önemli.

[Yazarın notu: Bu izlenim yazısı, yazarın Türkiye'nin TÄ°KA ve Türkiye'nin Windhoek BüyükelçiliÄŸi'nin çabalarıyla yürütülen Namibya'daki geliÅŸme koordinasyonu saha çalışmasına dayanmaktadır. Yazar TÄ°KA Windhoek Program Koordinasyon Ofisi ve Türkiye'nin Windhoek'deki büyükelçiliÄŸine, saha çalışmasını kolaylaÅŸtırmakta saÄŸladıkları lojistik destekleri için teÅŸekkür eder]

"Ä°zlenim" baÅŸlığıyla yayımlanan makalelerdeki fikirler yazarına aittir ve Anadolu Ajansı'nın editöryel politikasını yansıtmayabilir.