161 YIL ÖNCE BUGÜN AÇILDI Sergi-i Umûmî-i Osmânî

İstanbul'un en merkezî alanlarından biri olan At Meydanı'nda gerçekleştirilmiş; gerek devlet erkânı, gerek yerli halk, gerekse yabancı ziyaretçiler sergiye büyük ilgi göstermiştir.

HAZIRLIKLARI

19'uncu yüzyılın ortalarında tüm dünyada sergiler ve fuarlar düzenlenmesi bir akım hâline gelmişti. Batı'da sık sık örneklerine rastlanan sergiler bu tarihte Osmanlı İmparatorluğu'nda da ilgi görüyordu. 1851 ve 1862 yılında Londra'da; 1853'te New York'ta; 1855'te Paris'te düzenlenen uluslararası fuar ve sergiler dünya çapında büyük ilgi görmüştü. Abdülmecid'in padişahlığı döneminde, Osmanlı İmparatorluğu Londra ve Paris'teki fuarlara katılmış, ancak ulaşım masraflarını gerekçe göstererek New York Fuarı'na gitmemeyi tercih etmiştir. Abdülmecit'in ölümünden sonra Osmanlı tahtına geçen Abdülaziz de, kültürel etkinliklere olan özel ilgisi nedeniyle sergilerle ilgilenmeyi sürdürmüştür. Abdülaziz yönetiminde İstanbul'da iki uluslararası fuar yapılması öngörülmüştür. Bunlar içinden 1863 yılında, Abdülaziz'in hükümdarlığının 3. yılında düzenlenen Sergi-i Umumî-i Osmanî başarıya ulaşırken; 1894'te yapılması düşünülen fuar, İstanbul'da büyük can ve mal kaybına neden olan bir deprem meydana geldiği için iptal edilmiştir.

1863 sergisinin amacı, Osmanlı ekonomisine rekabet gücü kazandırmak, ülkede üretilen malların kalite, çeşit ve fiyatlarını görmek, üreticilerin sorunlarını tespit etmek ve başarılı olanları ödüllendirmek idi. Sergi, dönemin Maliye Nazırı Mustafa Fazıl Paşa tarafından organize edildi. Komitede Mustafa Fazıl Paşa’nın yanında Hariciye Teşrifatçısı Kamil Bey, Sadrazam Fuat Paşa’nın oğlu Nazım Bey, Ticaret Müsteşarı Server Efendi ve devlet ricalinden Agaton Efendi bulunmaktaydı. Başlangıçta sergide sadece yeni ürünlerin teşhiri düşünüldüyse de, sonradan Avrupa’dan gönderilecek, yeni icat olunmuş makine ve aletlerin de sergilenmesinin faydalı olacağı kanaatine varıldı. Böylece, bu yeni icatların Osmanlı tebası tarafından kullanılması teşvik edilmek istenmiştir.

Sergi, o dönemde “At meydanı” olarak anılan Sultanahmet Meydanı'nda kurulan geçici binalarda yürütüldü. Sergi binası olarak 3,500 metrekare büyüklüğünde, dikdörtgen planlı, 3 anıtsal kapıya sahip özel ve geçici bir yapı inşa edilmiştir. Sergi binası kendi içinde 13 ana bölüme ayrılmıştı. Sergi binasının yapımı için Fransız mimar Marie Augustin Antoine Bourgeois görevlendirildi; yapının iç düzenleme işlerini Leon Parvillé yürüttü.

Hazinenin içinde bulunduğu ödeme güçlüğü dolayısıyla serginin bütün masrafları giriş ücretleri karşılığı tertip komitesi tarafından karşılandı.

22 Aralık 1862 tarihinden başlayarak gazetelerde Sergi-i Umumî-i Osmanî Nizamnamesi yayınlanmış ve serginin tanıtımı yapılmıştır. Osmanlı coğrafyasındaki tüm idarecilere resmî yazılar gönderilerek serginin duyurusu ve daveti yapıldı.