Buraya neden geldim? Kapı etkisi hafızayı nasıl etkiliyor?

Bir odadan diğerine geçerken, hiç ne yapacağınızı unuttuğunuz oldu mu? Bir odadasınız ve başka bir odada bir şey yapmanız veya oradan bir eşya almanız gerekiyor. Ancak, diğer odaya vardığınızda, düşünce tamamen kaybolmuş oluyor ve artık neden orada olduğunuzu hatırlamıyorsunuz. Ya da belki bir şey satın alacaksınız, ancak mağazaya girdiğiniz anda ne istediğinizi unutuyorsunuz.

Bunu bir tür hatalı hafızaya, "yaşlılık anına" veya sadece yorgunluğa bağlayabilirsiniz. Ancak bilim insanlarına göre mesele bu kadar basit değil. Bu örnekler, bir sınırı geçtiğimizde yakın zamanda önem taşıyan öğeleri unutma eğiliminde olduğumuzu varsayan "kapı etkisi" veya "konum güncelleme etkisi" olarak adlandırılan bir mevhumla alakalı. Bu fikir, bilim insanları arasında çok ilgi görüyor ve bunu test etmek için oldukça yaratıcı yollar geliştirdiler.

2011 yılında yapılan bir çalışmada, Notre Dame Üniversitesi'ndeki bir araştırma ekibi, katılımcıların sanal ortamlarda veya gerçek ortamlarda nesneleri taşımasını sağlayarak kapı etkisini inceledi. Sonuçlar, katılımcıların bir kapıdan geçtikten sonra bilgileri unutma olasılıklarının daha yüksek olduğunu gösterdi. Yani bir kapıdan geçtiğinizde, beyniniz kendini resetlemeye eğilimli olabiliyor.

Bilim insanları bunun, beyinlerimizin deneyimleri ayrı olaylara nasıl böldüğünü gösterdiğini ve buna "olay ufku modeli" dendiğini ileri sürüyor. Beynimiz böylece anıları küçük bölümlere ayırıp kategorize edebiliyor ancak bu durum kısa süreli sürpriz unutkanlıklara da yol açabiliyor. Aslında beyin anıları sürekli olarak kaydeder bölümler halinde depolar. Bir sınırı geçmek, beynimizin o alanın olay modelini güncellemesini tetikliyor ve bu da daha önceki olaylarla ilişkili olan nesnelerine ve düşüncelerin bir an için kaybolmasına yol açabilir.

Kısacası, mutfağa gidip bir şeyler alma isteği salondaki bir olayla ilişkilendirilir ancak mutfağa girildiğinde salonla olan bağlantı kopar. Ve kişi, "ben buraya neden gelmiştim" diye anlık bir sorgulama yaşayabilir.