Kosova’nın yargı imtihanı

Kosova’nın istifa eden başbakanı Ramush Haradinaj’ın Hollanda’nın Lahey kentindeki Kosova Savaş Suçları Özel Mahkemesi tarafından “şüpheli” sıfatıyla ifade vermeye çağırılması ülkenin “paralel yargıyla” imtihanını gündeme getirdi.

Sırbistan’dan 2008 yılında tek taraflı bağımsızlığını ilan eden ve o tarihten itibaren komşusuyla sık sık sorunlar yaşayan ve devlet oluşumunda çeşitli sorunlarla karşılaşmaya devam eden Kosova, Haradinaj’ın istifa etmesiyle birlikte yeniden bir erken genel seçim sürecine girdi. 6 Ekim Pazar günü 7. genel seçimlerin yapılacağı Kosova’da, bugüne kadar yapılan seçimlerin 4’ünün erken seçim olması dikkat çekiyor.

AB arabuluculuğunda yürütülen Belgrad-Priştine diyalog sürecinin tekrar rayına girmesi de bu gelişmeler ışığında zaman alacak gibi görünüyor.

“Mahkemeye başbakan olarak değil, sadece Kosova vatandaşı olarak çıkmak adına” görevinden istifa ettiğini her fırsatta vurgulayan Haradinaj’ın hükümet toplantılarına katılması ise istifa eden başbakanın kararından pişman olduğu yorumlarının yapılmasına sebep oldu.

Haradinaj Kosova Demokratik Partisi (PDK), Kosova’nın Geleceği İçin İttifak (AAK) ve Kosova İçin Girişim (NİSMA) öncülüğündeki PAN ittifakının ortak adayı olarak 2017 yılının Eylül ayında başbakan seçilmişti. Erken genel seçimle iş başına gelen koalisyon hükümetinin henüz iki yılını doldurmamışken yeniden erken genel seçime gidecek olması, ülkenin devlet olma yolunda atacağı adımlar ve Avrupa-Atlantik entegrasyonları hakkında şüphe uyandırıyor. Kosovalı analistler, Haradinaj’ın istifası sonrasında Cumhurbaşkanı Thaçi’nin Sırp mevkidaşı Aleksandar Vucic ile diyalogu devam ettireceği ve bu yılın Aralık ayına kadar ABD, AB ve Rusya’nın destekleriyle ilişkilerin normalleşmesini sağlayacak anlaşmayı imzalayacağı görüşünü paylaşıyor.

Kosova özel odaları ve özel savcılığı

Avrupa Konseyi’nin 2011 yılına ait bir raporunda, 1998-1999 Kosova Savaşı’nda ve sonrasında Kosova Kurtuluş Ordusu (UÇK) üyeleri tarafından ciddi suçların işlendiği iddia edilmişti. Uzun tartışmaların ardından, 2015 yılında Kosova Meclisi 3’te 2’lik oy ile özel mahkemenin kurulmasını sağlayan anayasal değişiklikleri onayladı. Uluslararası hakim ve savcılardan oluşan mahkemenin görevi, 1998-2000 yıllarında bölgede işlendiği öne sürülen savaş suçlarını araştırmak ve yargılamak.

Birleşmiş Milletler tarafından özel bir mahkeme olarak kurulan ve uluslararası hukuka göre davaları yürüten Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin (ICTY) aksine, Kosova Savaş Suçları Özel Mahkemesi Kosova yargı sisteminin her seviyesine bağlı, fakat bağımsız davranan yapısıyla ve Lahey’de bulunmasıyla dikkat çekiyor. Mahkeme 2019 yılının başından bu yana yaklaşık 40 eski UÇK mensubunu ifade vermek üzere çağırmıştı.

Bir yandan Mahkeme’nin kendine özgü görev ve yetkileri sayesinde (önceki yargılamalarda olduğu gibi) korkutma veya tehdit yoluyla tanıkların ifadesinin değiştirilmesi gibi durumlardan kaçınılabileceği iddia edilirken, diğer yandan bunun sadece siyasi bir manevra olduğu, bu raporun Avrupa Konseyi’ne siyasetçiler tarafından sunulduğu söyleniyor.

Haradinaj susma hakkını kullandı

Kosova başbakanı Haradinaj, ifade vermek üzere Temmuz ayında mahkemeye gitmiş, fakat susma hakkını kullanmıştı. Savcılık tarafından ifadesinin alınmasının ardından gazetecilere açıklamada bulunan Haradinaj, avukatlarının tavsiyesi üzerine kendisine yöneltilen sorulara cevap vermediğini ifade etmişti. İfade vermeye gelerek mahkemeye karşı yasal yükümlülüğünü yerine getirdiğini kaydeden Kosovalı siyasetçi, “Bana somut bilgiler verilmedi ancak Kosova Savaşı’ndaki rolüm üzerine konuşuldu” demişti.

Haradinaj mahkemeye başbakan olarak değil, sadece Kosova vatandaşı olarak çıkmak adına görevinden istifa ettiğini yeniden hatırlatmıştı. Siyasette kalmaya devam edeceğini ve yasalara, ülkesine her daim saygı duyacağını vurgulayan Haradinaj, “Biz koşulsuz diyalogdan ve Sırbistan ile karşılıklı tanınma anlaşmasından yanayız” demişti. Haradinaj, istifasının ardından, olası erken seçim istişarelerine de olumlu yaklaştığını söylemişti.

UÇK’ya ilgi çekici destek

Tüm bu süreçlerin yanı sıra, geçtiğimiz Şubat ayında Kosova’yı ziyaret eden Sakarya Barosu Uluslararası Hukuk Komisyonu Başkanı Avukat Gani Toçoğlu’ndan ilgi çekici bir destek gelmişti. Kosova ziyareti sırasında UÇK Şehit ve Gaziler Derneği Başkanı Cavit Yaşari ile görüşen Toçoğlu, UÇK askerlerinin vatanlarını savunmak için verdikleri onurlu mücadelenin savunulması için gereken her türlü desteği vermeye hazır olduklarını dile getirmişti. UÇK’ya karşı yapılmış suçlamaların tamamen asılsız olduğunu düşündüğünü belirten Toçoğlu, “Çünkü savaş suçu dediğimiz olay, bir ülkeye gider ve o ülkeyi işgale kalkışırsanız burada bir savaş suçu işlemiş olursunuz. Fakat kendi ülkenizi savunuyorsanız, burada savaş suçundan ya da herhangi bir suçtan bahsetmek hukuken çok mümkün değildir” demişti.

Toçoğlu “Bu anlamda da UÇK’nın ve Kosovalıların verdikleri bu kahramanca mücadeleyi nefs-i müdafaa olarak görüp, hem hukukun korunması anlamında hem de burada verilmiş mücadelenin böyle mesnetsiz iddialarla karalanmaması açısından, bu dava süreci boyunca, elimizden geldiği müddetçe, gönüllü olarak, hiçbir beklentimiz olmadan, sadece buradaki hukuksuzluğu ortadan kaldırmak adına, Sakarya Barosu Uluslararası Hukuk Komisyonu Başkanı olarak her zaman hazır olduğumuzu belirtmek isterim” ifadesini kullanmıştı.

Tüm bu gelişmelerin ışığında, özel mahkemenin iddiaların aydınlatılmasında ne gibi bir katkı sunacağı merak konusu olurken, yıl sonuna kadar Kosova’nın bir çok gelişmeye “gebe” olduğu aşikar.