Merkez bankaları "gevşeme" odaklı

Ekonomi

Gelişmiş merkez bankalarından ABD Merkez Bankası (Fed), Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve İngiltere Merkez Bankası (BoE) yılın ilk çeyreğinde politika faizlerinde değişikliğe gitmemelerine karşın "faiz indirimi" gündemine yoğunlaşırken İsviçre Merkez Bankası (SNB) para politikasını gevşetti, Japonya Merkez Bankası (BoJ) ise 2007'den bu yana ilk faiz artışını yaptı.

Küresel finansal krizin ardından dünyanın önde gelen merkez bankaları, parasal genişleme dönemine geçerken Kovid-19 salgını sonrasında rekor seviyelere çıkan enflasyon Fed, ECB, BoE ve SNB'yi faiz artışı yapmaya itmişti.

Ancak BoJ, güçlenen yenin Japonya'nın ihracat ağırlıklı ekonomisine zarar vermesini önlemek ve deflasyonla mücadele için 2016'da başladığı "ultra gevşek" para politikasını sürdürmüştü.

Parasal sıkılaşmaya giden ülkelerde enflasyonun düşürülmesinde önemli ilerlemeler kaydedilirken bu ülkelerde artık ilk faiz indirimlerine ne zaman gidileceği fiyatlanmaya başlandı. Para piyasalarındaki fiyatlamalarda Fed, ECB ve BoE'nin haziranda faiz indirimlerine başlayabileceği ihtimali öne çıkıyor.

Bu yıl ilk çeyrekte Fed, ECB ve BoE, piyasa beklentilerine paralel kararlar açıklarken SNB, aldığı para politikası kararlarıyla piyasaları şaşırttı.

Japonya büyük şirketlerdeki önemli ücret artışlarının ardından faiz yükselterek negatif faiz politikasını terk etti. SNB ise politika faizini beklenmedik şekilde 25 baz puan düşürerek gelişmiş ülkelerde faiz oranlarını düşüren ilk merkez bankası oldu.

Parasal gevşemenin enflasyondaki ilerlemeye etkisi ile diğer merkez bankaları faiz indirirken, BoJ'ın parasal sıkılaşmaya gitmesinin küresel sermaye akışlarını ne derecede etkileyeceği ve piyasa istikrarına zarar verip vermeyeceği tartışılmaya başlandı.

Fed faiz oranını 23 yılın en yüksek seviyesinde tutmaya devam ediyor

Yüksek enflasyon karşısında 2022'den bu yanan sıkı para politikası izleyen Fed, bu yılın ilk iki toplantısında da faiz oranlarında değişikliğe gitmedi.

Ülkede yüksek enflasyon karşısında 2022'de varlık alım operasyonunu tamamlayarak faiz artışlarına başlayan Fed, Mart 2022'den bu yana 11 faiz artırımı gerçekleştirmiş ve faiz oranını toplam 525 baz puan artırmıştı.

Fed, bu yıl ocak ve mart ayında düzenlenen Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantılarında, politika faizini beklentiler dahilinde değiştirmeyerek 23 yılın en yüksek seviyesi olan yüzde 5,25-5,50 aralığında sabit tuttu.

Politika faizini art arda 5 toplantıda değiştirmeyerek mevcut aralıkta sabit bırakan Fed, faiz oranını en son Temmuz 2023'te 25 baz puan artırmıştı.

Fed'in faiz indirimlerine ne zaman başlayacağı piyasalarda merak konusu olurken bankanın ocak ve mart aylarında yapılan toplantılarının karar metinlerinde, enflasyonun sürdürülebilir bir şekilde yüzde 2'ye doğru indiğine dair daha fazla güven duyulana kadar politika faizini düşürmenin uygun olmayacağı vurgulandı.

Son toplantısının ardından projeksiyonlarını da açıklayan Fed, bu yıl için öngördüğü toplamda 75 baz puanlık 3 faiz indirimi beklentisini korudu.

Yatırımcılar ABD'de açıklanan verilerde ve Fed yetkililerinin sözle yönlendirmelerinde faiz indiriminin zamanlamasına ilişkin daha fazla ipucu ararken para piyasalarındaki fiyatlamalarda bankanın mayıs ayındaki toplantısında da politika faizini yüzde 90 ihtimalle sabit tutacağı, haziran ayında ise yüzde 58 ihtimalle faiz indirimlerine başlayacağı öngörülüyor.

Fed'in enflasyon tahminleri ise bu yıl için yüzde 2,4'te ve 2026 için yüzde 2'de sabit bırakılırken 2025 için yüzde 2,1'den yüzde 2,2'ye çıkarıldı.

ABD'de enflasyon, Haziran 2022'de yıllık bazda yüzde 9 ile 1981'den itibaren en yüksek seviyeyi görmesinin ardından son olarak şubat ayında yıllık bazda yüzde 3,2 ile beklentilerin üzerinde gerçekleşti.

Fed Başkanı Jerome Powell ise beklentilerin üzerinde gelen son enflasyon verilerinin "enflasyonun engebeli bir yolda yüzde 2'ye ineceğine dair genel hikayeyi" değiştirmediğini ancak daha iyi veriler aradıklarını belirtti.

ECB'nin faiz indirimini haziranda gündemine alması bekleniyor

ECB de bu yılın ilk iki para politikası toplantısında 3 temel politika faizini piyasa beklentileri doğrultusunda sabit tuttu.

Banka, refinansman faizini yüzde 4,50, mevduat faizini yüzde 4 ve marjinal fonlama faizini yüzde 4,75'te sabit bıraktı.

ECB'nin art arda dördüncü toplantısında 3 temel politika faizini sabit tutmasıyla faiz oranları avro tarihindeki en yüksek seviyede kalmaya devam etti.

Banka, Temmuz 2022'den bu yana art arda 10 toplantıda faiz oranlarını toplamda 450 baz puan artırmıştı.

Geçen yıl faiz artışlarına devam eden ECB, Eylül 2023'teki toplantısında refinansman faizini yüzde 4,50'ye yükseltmesinin ardından ekim, aralık ve ocak toplantılarında değişikliğe gitmemişti.

ECB Başkanı Christine Lagarde, bankanın mart ayındaki toplantısının ardından yaptığı açıklamada, ECB'nin enflasyonu yüzde 2 hedefine doğru düşürme konusunda kaydettiği ilerlemenin yeterli derecede güvence sunmadığını belirtti.

Ayrıca Lagarde, 20 Mart'ta katıldığı bir konferansta, bankanın muhtemelen Haziran 2024'te ilk faiz indirimine karar vermek için yeterli güvenceye sahip olacağını belirterek, "İlk faiz indiriminden sonra faizlerin izleyeceği yolu önceden taahhüt edemiyoruz." ifadelerini kullandı.

ECB Başkan Yardımcısı Luis de Guindos da Yunan gazetesi Naftemporiki'ye verdiği mülakatta, ECB'nin haziranda faiz indirimini tartışabileceğini aktardı.

Hollanda, Slovakya, İspanya, İrlanda ve Yunanistan merkez bankası başkanları da faiz indirimi için olası tarih olarak haziran ayını işaret etmişti.

Mart ayındaki toplantısında yeni makroekonomik tahminlerini de açıklayan ECB, kısa ve orta vadede daha az fiyat baskısı beklerken aynı zamanda önemli ölçüde daha zayıf bir büyüme öngördü.

ECB tarafından 2024 için beklenen enflasyon oranı (manşet) 0,4 puanlık düşüşle yüzde 2,3'e, 2025 için ise 0,1 puanlık düşüşle yüzde 2'ye gerilerken 2026 için beklenti yüzde 1,9'da kaldı.

Öte yandan, Avro Bölgesi'nde ocakta yüzde 2,8 olan yıllık enflasyon, şubatta yüzde 2,6'ya geriledi.

BoE'nin faiz indiriminde Fed ve ECB'ye göre daha yavaş hareket etmesi bekleniyor

Sıkılaşma döngüsüne Aralık 2021'de başlayan BoE de bu yılın ilk toplantısında mevcut para politikası duruşunu koruyan merkez bankaları arasında yer aldı.

Banka, politika faizini 15 yılın en yüksek seviyesi olan yüzde 5,25'te sabit tuttu.

Son olarak mart ayındaki Para Politikası Kurulu toplantısının ardından BoE'den yapılan açıklamada, enflasyonun bu yılın ikinci yarısında hedeflenen seviye olan yüzde 2'nin hafif altına ineceğinin öngörüldüğü bildirildi.

Açıklamada, geçen sonbahardan bu yana enflasyonun yüzde 2 hedefinin üzerinde yerleşik hale gelme riski ortadan kalkana kadar para politikasının uzun bir süre boyunca kısıtlayıcı olması gerektiği kanısında ve politika faizi düşürülse bile para politikası duruşunun kısıtlayıcı kalabileceği görüşünde olunduğu aktarıldı.

BoE Başkanı Andrew Bailey, son haftalarda enflasyonun düştüğüne yönelik "cesaret verici" işaretler görüldüğünü belirterek "Henüz faizi indirebilecek bir noktada değiliz ama işler doğru yönde ilerliyor." değerlendirmesinde bulundu.

Politika faizini Ağustos 2023 itibarıyla yüzde 5,25'e yükselten ve söz konusu tarihten beri aynı seviyede tutan BoE'nin faiz indirimine bu yaz başlayabileceği öngörülürken, Fed ve ECB'ye göre bu konuda daha yavaş hareket etmesi bekleniyor.

İngiltere'de yıllık enflasyon, ocaktaki yüzde 4 seviyesinden şubatta yüzde 3,4'e geriledi ve Eylül 2021'den bu yana en düşük seviyesini kaydetti.

BoJ'de negatif faiz dönemi son buldu

Bu yıl iki para politikası toplantısı gerçekleştiren BoJ, ocak ayında, ultra gevşek para politikasına devam kararı verdi.

BoJ oy birliğiyle ocakta politika faizini yüzde eksi 0,1'de sabit bırakırken getiri eğrisi kontrolü rejiminde de değişikliğe gitmedi.

Bankanın politika metninde, yurt içi ve dışındaki yüksek belirsizlikler nedeniyle parasal gevşemeye devam edileceği, ekonomik aktivite ve finansal koşulların da yakından takip edileceği ifade edildi.

Metinde, bankanın ücret artışlarındaki katkılarla sürdürülebilir ve yönetilebilir bir şekilde yüzde 2 enflasyon seviyesinde fiyat istikrarını hedeflediği vurgulandı.

Yılda dört kez ekonomik görünümünü güncelleyen BoJ, ocak ayında geçen yıl sonuna dair enflasyon tahminlerini değiştirmedi.

Buna göre, BoJ üyelerinin, 2023 sonu çekirdek Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) ve TÜFE'deki artış beklentileri sırasıyla yüzde 2,8 ve 3,8 oldu.

Öte yandan, Bankanın bu yıla dair TÜFE artış beklentisi yüzde 2,4'ten yüzde 2,8'e revize edilirken çekirdek TÜFE beklentisi yüzde 1,9 olarak korundu.

BoJ üyelerinin 2023 için büyüme beklentisi medyanı yüzde 2'den yüzde 1,8'e çekilirken 2024 için de yüzde 1'den yüzde 1,2'ye yükseltildi.

Banka, mart ayındaki toplantısında ise büyük şirketlerdeki önemli ücret artışlarının ardından 17 yıl sonra ilk kez faiz artırırken 2016'da başladığı negatif faiz politikasına son verdi.

Böylelikle BoJ, küresel resesyon ve borç krizinin ardından devreye sokulan negatif faiz politikasını terk eden son merkez bankası oldu.

BoJ, kısa vadeli faiz oranlarının yüzde eksi 0,1'den yüzde 0 ila yüzde 0,1 aralığına yükseltirken 10 yıllık Japon devlet tahvillerine ilişkin getiri eğrisi kontrolünü de sona erdirdi.

Başkan Kazuo Ueda, diğer merkez bankaları gibi kısa vadeli faiz oranlarını hedefleyen "normal para politikası"na dönüşten söz etti.

Japonya'da faiz oranını yükseltmenin koşulu olarak görülen 33 yılın en yüksek seviyesindeki ücret artışları, BoJ'a negatif faiz oranlarını sonlandırmak için hareket alanı sağlayacağı beklentilerini artırmıştı.

Ülkede enflasyonun ocakta yıllık yüzde 2,2'ye çıkması da BoJ'un negatif faiz politikasına son verebilmesi için alan açmıştı. Japonya'da enflasyon şubatta da yüzde 2,8'e yükseldi.

Bankanın faiz artırımına gitmesi sonrasında yen değer kaybederken enflasyonun da hızlanmasıyla daha fazla faiz artışının gelebileceği değerlendiriliyor.

Bir sonraki toplantısını nisan ayının sonlarında yapacak BoJ'un, temmuz sonundaki toplantısına kadar yeni faiz adımları atması beklenmiyor.

Japon basınında, kaynakların ek faiz artışlarının masada olduğunu belirttiği haberleri yer alıyor. Bankanın negatif faiz oranlarından çıkışın etkisini yaklaşık 6 ay değerlendireceği ve bir sonraki artışı ekimde gerçekleştireceği de olası bir senaryo olarak öne çıkıyor.

Faiz oranlarını düşüren ilk büyük merkez bankası SNB oldu

Yılda dört kez para politikası toplantısı yapan SNB, mart ayındaki 2024'ün ilk toplantısında politika faizini beklenmedik şekilde 25 baz puan düşürdü.

Bankadan yapılan açıklamada, politika faizinin 0,25 baz düşürülerek yüzde 1,50'ye indirildiği ifade edilerek "Para politikasının gevşetilmesi, son 2,5 yılda enflasyonla mücadelenin etkili olması nedeniyle mümkün olmuştur." değerlendirmesine yer verildi.

SNB, İsviçre para biriminin değer kazanmasını da göz önünde bulundurarak faiz indirimi kararı aldığını belirtti.

Beklentiler SNB'nin politika faizini yüzde 1,75 seviyesinde sabit tutacağı yönündeydi. Sürpriz faiz indirimi SNB'nin 9 yılda yaptığı ilk faiz indirimi oldu.

Analistler, SNB'nin faiz oranlarını düşürmek için hazirandaki bir sonraki toplantısına kadar bekleyeceğini tahmin ediyordu.

İsviçre frangının ülkenin ihracata dayalı ekonomisine zarar verebilecek seviyede hızlı değer kazanmasını engellemek amacıyla 2014-2022 yıllarında negatif faiz politikası benimseyen SNB, Kovid-19 salgını sonrası enflasyonist baskıya karşı koymak için parasal sıkılaştırmalara gitmişti.

SNB, mart ayındaki para politikası kararıyla gelişmiş ülkelerde faiz oranlarını düşüren ilk merkez bankası oldu.