108 yıl sonra kayıp şehitlik bulundu

Dünyanın en kanlı savaÅŸlarından biri olan Ã‡anakkale SavaÅŸları'nın üzerinden 108 yıl geçmesine raÄŸmen savaÅŸa ait izler, gün yüzüne çıkıyor. ÇOMÃœ AÇASAM Müdürü ve Tarih Bölümü Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Anabilim Dalı Dr. Öğretim Ãœyesi Barış Borlat ve Askeri Tarih Uzmanı Ömer Arslan, yüksek lisans tezi çalışmaları sırasında 1000 arÅŸiv belge inceledi. Çalışmalar sonucunda bugüne kadar kayıp olan, Çanakkale SavaÅŸları'nın en kritik öneme sahip bölgelerinden Conkbayırı'nda süngü hücumu sırasında ÅŸehit olan askerlerin kayıp ÅŸehitliÄŸi bulundu.

'BİRÇOK ŞEHİTLİK ALANIN DA TESPİTİNİ YAPMAYA BAŞLADIK'

Çanakkale SavaÅŸları'nın yaÅŸandığı alandaki ÅŸehitliklerin bulunmasıyla ilgili en önemli kaynağın Åževki PaÅŸa haritası olduÄŸunu söyleyen Dr. Öğretim Ãœyesi Barış Borlat, "1916 yılında bölgeye gelen Åževki PaÅŸa, Çanakkale Muharebesi sahasını tahkimat amacıyla harita haline dönüştürmüş, 43 pafta içerisindeki önemli bölümlerden birini ise ÅŸehitlik alanları oluÅŸturmaktaydı. Ancak bir süre sonra askeri arÅŸivde yapmış olduÄŸumuz çalışmalar bize ÅŸunu gösterdi. Muharebe sahası içerisinde sadece Åževki PaÅŸa haritası içerisindeki ÅŸehitlik alanlarının yeterli olmadığını ya da bir bölümünün bunların içerisinde olmadığını fark ettik. Bu amaçla yapmış olduÄŸumuz çalışmalar esnasında özellikle askeri belgelerde ve dönemin krokilerinde ÅŸehitlik alanlarının Åževki PaÅŸa haritasından bağımsız olarak da var olduÄŸunu fark ettik. Bu kapsamda yapmış olduÄŸumuz çalışmalar esnasında muharebe sahasında bugüne kadar aslında yerini bilmediÄŸimiz birçok ÅŸehitlik alanının da tespitini yapmaya baÅŸladık. En son yapmış olduÄŸumuz çalışma aslında bir yüksek lisans tezi esnasında fark etmiÅŸ olduÄŸumuz, bir askeri krokiden hareketle ortaya çıkan ve bugüne kadar da aslında hiçbirimizin yerini bilmediÄŸi, neredeyse her gün önünden yüzlerce ziyaretinin geçmiÅŸ olduÄŸu bir ÅŸehitlik bölgesi olduÄŸunu söyleyebiliriz" dedi.

'CONKBAYIRI MUHAREBESİ'NE AİT BİLDİĞİMİZ ŞEHİTLİĞİMİZ YOKTU'

Conkbayırı bölgesinde yabancı mezarlıkların da olduğunu söyleyen Dr. Borlat, "Ancak bu saha içerisinde gerçekleşen 10 Ağustos tarihindeki Conkbayırı Muharebesi'ne ait herhangi bir şehitliğimiz bugüne kadar en azından bizim bildiğimiz yoktu, ta ki yapmış olduğumuz yüksek lisans tezi esnasındaki çalışmaya kadar. 10 Ağustos tarihi her ne kadar tarihi açıdan bugüne kadar önemli anlardan birisiyse, bu yapılan çalışma sırasında fark edilen, en azından öğrendiğimiz şehitlik bölgesi de aynı şekilde bugüne kadar bizlerin yerini bilmediği, ancak bugün öğrendiğimiz önemli bir alanı teşkil ettiğini söyleyebiliriz. Artık şunu gönül rahatlığıyla ekleyebiliriz ki; Conkbayırı Muharebesi'nin şehitleri, defin bölgeleri de günümüze ulaşmıştır ve artık bundan sonra ihya edilmeyi beklemektedir" dedi.

'BÄ°ZÄ°M ÅžEHÄ°TLERÄ°MÄ°ZE AÄ°T BÄ°R ÅžEHÄ°TLÄ°K YOK'

'Askeri Tarih Uzmanı Ömer Arslan ise "Danışmanım Barış Borlat ile birlikte Çanakkale Muharebeleri konusunda 'Conkbayırı Muharebeleri' başlıklı yüksek lisans tezimi yaparken 1000 civarında bir belge taradık. Bizim sorun alanlarımızdan biri Conkbayırı'nda, özellikle 10 Ağustos 1915 tarihinde Atatürk'ün idare etmiş olduğu o süngü hücumunda şehit olan askerlerimiz nereye defnedildi? Çünkü orayı ziyaret edenler, bilirler ki orada büyük bir Yeni Zelanda Anıtı var. Hemen arkasında bir Yeni Zelanda Mezarlığı var. Ama bizim şehitlerimize ait bir şehitlik yok. Burada bir şehitlik düzenlenmemiş olması mümkün değil. Dolayısıyla araştırmamızı bu minvalde şekillendirdik" dedi.

'TARÄ°HÄ° ALAN BAÅžKANLIÄžI'NA TESPÄ°TÄ°MÄ°ZÄ° BÄ°LDÄ°RDÄ°K'

Bölgede görev yapan 28'inci Alay'ın harp raporlarını taradıkları sırada bir kroki tespit ettiklerini de belirten Arslan, "Bu krokide 28'inci Alay'ın şehit oldukları yeri gösteriyordu ve burada bir şehitlik tanzim edilmiş. Krokide '28'inci Alay Meşhedi' yazıyor. Bunu bugünkü hava görüntüsü üzerine oturttuğumuzda tam yerini tespit ettik. Daha sonra Barış Hocamız ile birlikte arazi etüt çalışması yaptık. Bu tespit ettiğimiz yerde birçok şehidimize ait kafatası, kemik parçaları mezarlık formunda taş yığınları ve şahideler gördük. Dolayısıyla buranın bir şehitlik olduğu kanısına vardık. Aynı zamanda Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı'na da bir müracaatla bu tespitimizi bildirdik. Kendileri de bunu değerlendirip, şehitlik olarak tescilini ve ihyası çalışmalarını yürütecekler" diye konuştu.