Altının sırrı nötron yıldızlarının çarpışmasında

Bilim adamları, iki nötron yıldızının çarpışmasıyla oluÅŸan katalizmik patlamada uzaya altın ve gümüÅŸ gibi deÄŸerli metallerin yayıldığını tespit etti.

ABD'deki Lazer Ä°nterferometre Kütle Çekimsel Dalga Gözlemevinden (LIGO) yapılan açıklamada, gözlemevinin Washington ve Louisiana eyaletlerindeki ikiz dedektörlerinin, 17 AÄŸustos'ta dünyadan 130 milyon ışık yılı öteden güçlü bir kütleçekimsel dalga sinyali aldığı, sinyalle aynı anda Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesinin (NASA) Fermi Uzay Teleskobunun da gökyüzünde bir gama ışıması kaydettiÄŸi bildirildi.

Açıklamaya göre, bilim adamları, her iki etkinin birbirinin etrafında hızla dönen iki nötron yıldızının çarpışmasıyla meydana gelen aynı kozmik olaydan kaynaklandığını belirledi. LIGO'nun bilgilendirmesiyle dünya üzerinde veya yörüngede bulunan 70'e yakın uydu ve teleskop çarpışma sonrası oluÅŸan ışıma ve yayılma etkileri gözlemlemek üzere enstürmanlarını "kilonova" olarak adlandırılan patlamaya çevirdi. Telekop ve ölçüm aygıtları, patlama sonrası uzay boÅŸluÄŸuna yayılan kalıntılarda altın, gümüÅŸ ve platin gibi deÄŸmetallere ait ayırt edici kimyasal izler tespit etti.

LIGO daha önce dev kara deliklerin çarpışmasından kaynaklanan kütle çekim dalgalarını kayda almayı baÅŸarmış, ancak bunlara ışıma gibi herhangi bir doÄŸrudan gözlem eÅŸlik etmemiÅŸti. Kütle çekim dalgaları ilk kez dalgalanma etkisine yol açan olayın gözlemlenebilir etkileriyle kayda alınmış oldu.

"Altının sırrı"

Bilim adamları nötron yıldızlarının çarpışmasının kayda alınmasının evrenin maddi yapısının anlaşılması açısından büyük önem taşıdığının altını çiziyor. Simyacıları yüzyıllardır meÅŸgul eden, altın gibi deÄŸerli metallerin nasıl oluÅŸtuÄŸunun sırrı da bu gözlemle açıklığa kavuÅŸmuÅŸ oluyor.

Yanlızca 20 kilometre çapında olmakla birlikte güneÅŸten 1,1 ila 1,6 kat ağır olan nötron yıldızlarındaki bir çay kaşığı kadar madde içeriÄŸi dünyada Everest Dağı kadar bir kütle ağırlığına sahip. Evrende demirden ağır, altın, gümüÅŸ, platin ve uranyum gibi deÄŸerli metallerin kaynağının, nötron yıldızlarının patlaması sonucu uzaya yayılan kalıntılar olduÄŸu sanılıyor. Çarpışma sonrası tespit edilen izler ise bu varsayımı doÄŸrulamış oldu.

Kütle çekimsel dalgaları, büyük çaplı kütle devinimlerinin evrenin uzam-zaman dokusunda yarattığı dalgalanma etkileri olarak tanımlanıyor. Albert Einstein'ın 100 yıl önce genel görelilik teorisinde ortaya attığı kütle çekim dalgaları, ilk kez LIGO tarafından Eylül 2015'te kaydedilmiÅŸti.

LIGO, söz konusu gözlemde dünyadan 1,3 milyar ışık yılı ötede iki dev kara deliÄŸin birbiriyle çarpışarak birleÅŸmesinden ortaya çıkan kütle çekimsel dalgalanma etkisini kayıt altına almayı baÅŸarmıştı.

Ardından 2015 Aralık ve 2017 Ocak'ta yine çarpışan kara deliklerden kaynaklanan kütle çekim dalgaları iki kez daha kayda geçirilmiÅŸti.