Bağımsızlığının 26. yıldönümünde Makedonya

Ä°kinci Dünya Savaşı’nda elde edilen müttefik zaferden sonra altı ülke (Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Sırbistan, KaradaÄŸ ve Makedonya) ve iki özerk bölgeden (Voyvodina ile Kosova) oluÅŸan Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti kurulmuÅŸtu. 80’li yıllarda yaÅŸanan siyasi krizin ardından 90’lı yılların başında meydana gelen bir dizi siyasi çatışma, Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nin çöküÅŸüne neden oldu. Bu dönemde çözülemeyen sorunlar ise etnik gruplar arasında çatışmaların yaÅŸanmasına zemin hazırladı. Hırvatistan ve Bosna-Hersek’te baÅŸlayan savaÅŸların etkisi daha sonra diÄŸer ülkelerde de görülmeye baÅŸlanmıştı.

Makedonya Cumhuriyeti’nin bağımsızlığı

Eski Yugoslavya’nın çöküÅŸünden sonra, aralarında Makedonya Cumhuriyeti’nin de bulunduÄŸu bağımsız devletler kurulmuÅŸtu. 8 Eylül 1991 yılında yapılan referandumda Makedonyalılarının yüzde 95'i ‘evet’ oyu kullanmış ve bu referandumla Makedonya bağımsızlığa kavuÅŸmuÅŸtu. Makedonya Cumhuriyeti bugün bağımsızlığının 26. yıldönümünü kutluyor. Ä°lk çok partili Makedon Meclisi tarafından 25 Ocak 1991’de Bağımsızlık Bildirgesi, 17 Kasım 1991’de ise devlet için önemli bir adım olan yeni anayasa kabul edilmiÅŸti. Egemenlik bildirgesinin oylanmasının ardından, Makedonya Cumhuriyeti Meclisi tarafından 27 Ocak 1991’de Kiro Gligorov Makedonya’nın ilk CumhurbaÅŸkanı seçilmiÅŸti. 26 Nisan 1992’de kendi para birimi ‘Denar’a kavuÅŸan Makedonya’nın ordusu ise aynı yılın AÄŸustos ayında kurulmuÅŸtu. BaÅŸta Türkiye ve Bulgaristan olmak üzere Slovenya, Hırvatistan, Rusya, Bosna-Hersek gibi pek çok ülke Makedonya’nın bağımsızlığını tanımıştı. Makedonya’nın uluslararası tanınırlığı, ülkenin BirleÅŸmiÅŸ Milletler Genel Kurulu’nda oybirliÄŸiyle BM üyeliÄŸine kabul edildiÄŸi 8 Nisan 1993 günü kesinlik kazanmış, ancak güney komÅŸusu Yunanistan’ın itirazıyla, geçici referans olarak "Eski Yugoslavya Cumhuriyeti Makedonya" adıyla üyeliÄŸe kabul edilmiÅŸti.

2001 yılındaki çatışma

Makedonya’nın çok etnisiteli yapısı bir taraftan ülke için avantaj teÅŸkil ederken, diÄŸer taraftan ise bu etnik topluluklar arasında eÅŸitliÄŸin saÄŸlanması, siyasi temsil ve toplumsal adalet bakımından büyük bir zorluk teÅŸkil ediyor. 2001 yılının Ocak ayında Ulusal KurtuluÅŸ Ordusu (UÇK) ve Makedonya güvenlik güçleri arasında baÅŸlayan çatışma, aynı yılın AÄŸustos ayında Ohri Çerçeve AnlaÅŸması’nın imzalanmasıyla sona ermiÅŸti. Makedonya hükumetiyle bu ülkede yaÅŸayan Arnavutların temsilcileri arasında imzalan bu anlaÅŸmayla Makedonya’da yaÅŸayan Arnavut, Türk, BoÅŸnak, Sırp, Ulah ve Romen azınlıkların haklarında geliÅŸme kaydedilmiÅŸti.

Makedonya’nın AB ve NATO üyeliÄŸi

2005 yılında AB üyeliÄŸine aday ülke statüsü kazanan Makedonya, 2008 yılında ise AB üyelik müzakerelerine baÅŸlama teklifi almıştı. NATO örneÄŸinde olduÄŸu gibi, Yunanistan yine isim ÅŸartı koyarak Makedonya’nın Avrupa’ya entegrasyonunu engellemiÅŸti. Stratejik hedefi AB üyeliÄŸi olan Makedonya, Avrupa’yla entegrasyon sürecinde ilerlemek için gereken reformları gerçekleÅŸtirmek üzere çalışıyor.

NATO üyeliÄŸi de Makedonya’nın stratejik hedeflerinden biri. Makedonya Meclisi 23 Aralık 1993 tarihinde, ülkenin NATO’ya üye olmasını kararlaÅŸtırmıştı. NATO’nun BükreÅŸ zirvesi, ülkenin ittifaka üyeliÄŸi yolundaki en önemli etkinliklerden biriydi. 3 Nisan 2008’de Romanya’da düzenlenen zirvede Yunanistan, Makedonya’nın NATO üyeliÄŸi davetini engellemiÅŸti. ABD baÅŸta olmak üzere önde gelen ittifak ülkelerinin Makedonya’nın üyeliÄŸe kabul edilmesi yönündeki çabalarına raÄŸmen, Yunanistan çözülmemiÅŸ isim sorunundan kaynaklanan kötü komÅŸuluk iliÅŸkilerini bahane ederek Makedonya’nın üyeliÄŸe davet edilmesine rıza göstermemiÅŸti.

Siyasi kriz

Makedonya bağımsızlığından bu yana birkaç siyasi kriz ile karşı karşıya geldi. Siyasi olarak baÅŸlayıp kurumsal bir krize dönüÅŸen olayların derinleÅŸmesiyle 2015’in Mayıs ayında, Kumanova’nın Tode Mendol mahallesinde Makedon polisiyle silahlı bir grup arasında çatışma çıkmıştı. Ä°ki gün süren çatışmada sekiz Makedon polisi hayatını kaybederken 37 polis de yaralanmıştı. Silahlı gruptan ise dokuzu Kosova vatandaşı olmak üzere toplam 10 kiÅŸi ölmüÅŸtü. YaÅŸanan çatışma nedeniyle 15 ev zarar görmüÅŸtü. “Bomba” olarak adlandırılan ses kayıtlarının yayınlanmasıyla baÅŸlayan siyasi kriz, dönemin baÅŸbakanı Nikola Gruevski ile BaÅŸbakan Zoran Zaev arasındaki müzakerelerin ardından derinleÅŸti. Bu “bombalar” halkı isyana götürerek baÅŸta baÅŸkent Üsküp olmak üzere Makedonya’nın farklı ÅŸehirlerinde protesto gösterileri düzenlenmesine neden oldu. BaÅŸkentteki hükumet binası önünde çadırlar kuran halk, Gruevski baÅŸkanlığındaki hükumetin istifasını istiyordu. Bu olaylar, uluslararası toplumun arabuluculuÄŸuyla partiler arasında yürütülen müzakereler sayesinde Pırjino anlaÅŸmasının imzalanmasıyla sonuçlandı. Siyasi krizin aşılmasını amaçlayan anlaÅŸmanın imzalanmasıyla birlikte, geçen yılın Aralık ayında erken genel seçimler düzenlendi. Seçimlerin ardından Nisan ayında yeni meclis baÅŸkanlığına olaylı bir ÅŸekilde Talat Caferi seçildi. Caferi’nin bu göreve getirilmesine karşı çıkan bir grup gösterici, ÅŸiddet kullanarak meclis binasına girmiÅŸ, yaÅŸanan olaylarda milletvekilleri ve gazeteciler yaralanmıştı.

Makedonya’nın yeni hükumeti, SDSM lideri Zoran Zaev baÅŸkanlığında 1 Haziran 2017 tarihinde göreve baÅŸladı. Ülkenin AB üyeliÄŸini hızlandıracak acil reformları gerçekleÅŸtirmek için Zaev yoÄŸun bir ÅŸekilde çalışıyor. Makedonya’da bağımsızlıktan bu yana 5 cumhurbaÅŸkanlığı seçimi ve 5 yerel seçim yapıldı. Altıncı yerel seçimler ise 15 Ekim’de düzenlenecek. Ayrıca, bağımsızlıktan itibaren iki ulusal, beÅŸ yerel referandum gerçekleÅŸti. Birinci referandum meclisin talebi üzerine 1991 yılında, ikincisi ise yaklaşık 100 bin seçmenin talebi üzerine 2004 yılında yapıldı.

Gelecek perspektifleri

AB ve NATO üyelikleri, Makedonya’nın bağımsızlığının 26. yıllında da ülkenin stratejik hedefi olmaya devam ediyor. Yoksullukla mücadele, yaÅŸam kalitesini yükseltme ve halkın hizmetine yönelik kurumların inÅŸası, ülkenin temel meselelerini teÅŸkil etmeye devam ediyor. Gençlerin toplu göçü de Makedonya toplumu için en önemli sorunlardan biri. Ekonomik Kalkınma ve Ä°ÅŸbirliÄŸi Örgütü verilerine göre, 2000 yılından bu yana Makedonya’dan 171 bin 730 kiÅŸi göç etmiÅŸ. Yıl bazındaki en büyük göç hareketi ise 21 bin 3 kiÅŸiyle 2014 yılında yaÅŸanmış. Devlet Ä°statistik Kurumu’nun 2015 verilerine göre, 150 binden fazla aile yoksulluk içinde yaşıyor.