Bosna'da barışla gelen kördüğüm 20 yaşında

googletag.cmd.push(function() { googletag.display('dfp-haber-ici'); });

Bosna Hersek'te 1992-1995 yılları arasında büyük katliamların yapıldığı savaşı sona erdiren Dayton Barış AnlaÅŸması, silahları susturdu ancak ülkeyi karmaşık bir yapı ve siyasi kördüÄŸümle karşı karşıya bıraktı.  

ABD'nin Ohio eyaletindeki Dayton Hava Üssü'nde 21 Kasım'da paraf edilen anlaÅŸmayı, Bosna Hersek'in ilk CumhurbaÅŸkanı merhum Aliya Ä°zzetbegoviç, Sırbistan Devlet BaÅŸkanı Slobodan Miloseviç ve Hırvatistan Devlet BaÅŸkanı Franjo Tudjman, 20 yıl önce bugün Fransa'nın baÅŸkenti Paris'te imzaladı.

Ülkede 3,5 yıl süren kanlı savaşı sona erdirmiÅŸ olsa da Bosna Hersek'i karmaşık bir devlet yapısıyla baÅŸ baÅŸa bırakan anlaÅŸma, Bosna Hersek'in ekonomik anlamda geliÅŸmesi ve Avrupa-Atlantik kurumlarına entegrasyonu önündeki en büyük engellerden biri olarak gösteriliyor.

BoÅŸnak lider Aliya Ä°zzetbegoviç, Dayton'a dair açıklamasında, "Bu adil bir barış deÄŸil ancak savaşın devam etmesinden daha adil. Ä°çinde bulunduÄŸumuz bu durumda ve böyle bir dünyada daha iyi bir barış saÄŸlanamazdı da" ifadesini kullanarak Dayton'un imzalandığı dönemdeki koÅŸulları en iyi ÅŸekilde ifade etmiÅŸti.

11 bölümden oluÅŸan Dayton Barış AnlaÅŸması'nın 4. bölümü, bugün de yürürlükte olan ve büyük tartışmalara neden olan Bosna Hersek Anayasası.

Dayton'la gelen karmaşık yapı

Dayton, Bosna Hersek'teki silahları susturdu ancak ülkeyi siyasi kördüÄŸümle baÅŸ baÅŸa bıraktı. Üç yıl boyunca birbiriyle savaÅŸan BoÅŸnak, Sırp ve Hırvatlar, bu anlaÅŸmayla tek bir çatı altında, "ülkenin kurucu unsurları" oldu. Dayton, Bosna Hersek'i dünyanın en karmaşık idaresinin bulunduÄŸu devletlerden biri haline getirdi.

Bosna Hersek, topraklarının yüzde 51'ini oluÅŸturan, Hırvat ve BoÅŸnak nüfusunun yoÄŸun olarak yaÅŸadığı Bosna Hersek Federasyonu (FBIH), topraklarının yüzde 49'unu oluÅŸturan ve nüfusun büyük çoÄŸunluÄŸu Sırp olan Bosna Sırp Cumhuriyeti (RS) ve çok küçük bir yüzölçümüne sahip olan Brçko Özerk Bölgesi'nden oluÅŸuyor. Öte yandan, Bosna Hersek Federasyonu da kendi içerisinde her birinin kendi baÅŸbakanı, meclisi, bakanları bulunan 10 kantona ayrılıyor. 

Dayton'a göre hazırlanan siyasi sistemde, devlet, entite ve kantonlarda toplam 5 baÅŸkan, 13 baÅŸbakan ve 136 bakan bulunuyor.

Devletin zirvesinde ise BoÅŸnak, Sırp ve Hırvat olmak üzere üç üyeden oluÅŸan Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi bulunuyor. Genel seçimlerde konsey üyeliÄŸine seçilen isimler, dönüÅŸümlü olarak sekiz aylığına "konsey baÅŸkanlığı" görevini yürütüyor. Konseyin Hırvat ve BoÅŸnak üyeleri, Bosna Hersek Federasyonu'nda yaÅŸayan vatandaÅŸlarca, Sırp üye ise Bosna Sırp Cumhuriyeti'ndeki vatandaÅŸlarca seçiliyor.

Devlet, entiteler ve kantonlar düzeylerinde de hükümetlerin, milletvekillerinin, baÅŸbakanların bulunması nedeniyle bu karmaşık yapı birçok kez hükümetler arasında yetki kargaÅŸasına neden oluyor.

Karmaşık yapı, karar alınmasını zorlaştırıyor

Dayton'la gelen siyasi karmaşık yapı, ülkedeki karar alma mekanizmasının iÅŸleyiÅŸini de olumsuz etkiliyor.

Meclisten en basit bir kanun çıkarılması dahi, Sırp, BoÅŸnak ve Hırvatların onayını gerektirdiÄŸinden aylar sürebiliyor. Karar almadaki bir diÄŸer önemli sorun da Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi'nde yaÅŸanıyor. Özellikle dış politika ve anayasal konularda alınacak kararlarda üç konsey üyesinin de uzlaÅŸması gerekiyor. Bu da bazen uzun zaman alıyor, bazen de bu kararlar hiçbir zaman onaylanamıyor.

Bu nedenle birçok AB ülkesinin kınadığı Srebrenitsa'da yaÅŸanan soykırımı, Bosna Hersek kınayamıyor. Çünkü bu soykırımın kınanması için ülkedeki Sırpların da onayı gerekiyor.

Bosna Hersek'in NATO ve AB üyeliÄŸi yolunda ilerlemesi ve ekonomik anlamda geliÅŸmesinin önündeki en büyük engel olarak da yine Dayton gösteriliyor.

Bosna Hersek'te Sırp cumhuriyeti

Bosna Hersek'te, savaÅŸtan önceki son sayıma göre ülke nüfusunun yüzde 37'sini oluÅŸturan Sırplar, Dayton Barış AnlaÅŸması sayesinde ülke topraklarının yüzde 49'unun üzerinde kurulan Bosna Sırp Cumhuriyeti'nde (RS) egemenliklerini sürdürüyor. Kendi baÅŸkanı, baÅŸbakanı, bakanları, meclisi hatta "bayrağı" bulunan Bosnalı Sırplar, Banya Luka ÅŸehrini idari merkez olarak kullanıyor. Dayton'un paraf edildiÄŸi 21 Kasım, Bosna Sırp Cumhuriyeti'nde "resmi bayram" olarak kutlanıyor.

Kaynak : AA