Bu kış yağış olmazsa 2015'e dikkat!

“YaÄŸmur yaÄŸmazsa susuz kalacağız” derken haziran ortasında Ä°stanbul’da fırtına ve hortumla sarsıldık. Bu daneyin nesi? Türkiye’de iklim nasıl deÄŸiÅŸiyor? Ä°TÜ’de iklim araÅŸtırmaları yapan Prof. Dr. Ömer Lütfi Åžen anlattı. Ä°stanbul’da perÅŸembe öÄŸleden sonra baÅŸlayan ÅŸiddetli yaÄŸmurun ardından Marmara Denizi’nde, Tuzla açıklarında görülen hortum çarşıya girdi, çatıları uçurdu, onlarca tekne denize gömüldü. “YaÄŸmur yaÄŸmazsa Ä°stanbul susuz kalacak” diyorduk, fırtına ve hortumla sarsıldık. Peki Ä°stanbul’da hortum neyin nesi? Normal mi yoksa küresel ısınmanın Türkiye’deki izi mi? Dahası, insanoÄŸlunun sebep olduÄŸu iklim deÄŸiÅŸikliÄŸinin Türkiye’ye etkileri ne olacak? Türkiye susuz kalacak mı? Hepsini Habertürk muhabiri Ä°TÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü’nde iklim araÅŸtırmaları yapan Prof. Dr. Ömer Lütfi Åžen’e sordu. 'GEÇEN KIÅž GELECEĞİN KIÅžLARINA BENZÄ°YORDU' Geçen kış, iklim deÄŸiÅŸikliÄŸinin Türkiye’de göstereceÄŸi etkinin bir örneÄŸi gibiydi. Türkiye Akdeniz havzasında ve küresel modellemelere göre Akdeniz havzası iklim deÄŸiÅŸikliÄŸinden en çok etkilenecek bölgelerin başında geliyor. Dünyanın her tarafında sıcaklık artıyor. Akdeniz bölgesinde en önemli deÄŸiÅŸiklik seyağıştaki azalma yani çoraklığın artması olacak. Su miktarı azalacak. Dolayısıyla Türkiye’nin güney yarısında yağışlardaazalma bekleniyor. Kötümser senaryoya göre Türkiye’nin Akdeniz Bölgesi’nde yağışlar yüzde 30’a varan oranda, iyimser senaryoya göre yüzde 10 kadar azalacak. ABD soÄŸuktan donarken Avrupa neden sıcaktı? Atmosferde kutup bölgelerinden orta enlemlere doÄŸru sarkan, aynı denizde gördüÄŸümüz dalgalara benzer hava dalgaları vardır. Geçen yıl kuzey kutup bölgesinden ABD’nin güneyine kadar uzanan derin bir dalga oluÅŸtu. Bu dalganın sırt bölgesi Atlas Okyanusu üzerinden Avrupa ve Türkiye’nin de dahil olduÄŸu coÄŸrafyayı etkisi altına aldı. Yani kutuptan ABD’ye doÄŸru soÄŸuk havayı, güneyden Avrupa’ya sıcak havayı taşıdı. Buda bizim sıcak kalmamıza sebep oldu. Bu sene El Nino nedeniyle bu dalganın tersi oluÅŸabilir. BU KIÅž YAÄžMAZSA 2015 CEHENNEM Ä°stanbul’un suyu bu yaza yetecek. Ama önemli olan önümüzdeki kış alacağımız yağışlar. EÄŸer önümüzdeki kış yağış almazsak, 2015 yazında çok büyük sıkıntı çekebiliriz. YaÅŸadığımız kuraklığın ardından önümüzdeki kış çok yağışlı da geçebilir. Mesela 2007’deki kuraklık 2008’de de aynı ÅŸiddette devam etmedi (Etseydi önemli sosyo-ekonomik deÄŸiÅŸiklikler olabilirdi Türkiye’de).2008’in ortalarından itibaren yağışlar arttı, 2009’da da epey yağış aldık. Fakat kurak dönemler 2-3 yıl da sürebilir. AKDENÄ°Z Ä°KLÄ°MÄ° YAYGINLAÅžACAK  Ä°stanbul, Akdeniz iklimine daha çok yaklaÅŸacak. Bugün kışlar hâlâ soÄŸuk geçiyor ama Ä°stanbul’da hava Ä°zmir gibi olacak. Ä°zmir ise Antalya gibi...Genel olarak yazlar daha kurak ve sıcak; kışlar daha ılık ve yağışlı geçecek. Kötümser senaryoya göre DoÄŸu’da kar kalkacağı için bu bölgede karasallık artacak. Son 40 yılda Türkiye’de yağışlarda azalma yok. Sadece DoÄŸu Karadeniz Bölgesi’nde artış trendi var. Ancak Türkiye’nin güneyinde yağışların azalacağı öngörülüyor. Balkanlar’dan geldiÄŸi söylenen yağışlı hava aslında Atlas Okyanusu’ndan geliyor. Türkiye’nin ortalama yüksekliÄŸi bin metre. Türkiye yüksek bir ülke olmasa bu kadar yağış alamaz. Suriye gibi düz bir ülke olsaydı çorak olacaktı. Atlas Okyanusu’ndan doÄŸuya doÄŸru gelen yağışları yüksek olduÄŸumuz için adeta bir paratoner gibi çekiyoruz. HER YAZ DAHA MI SICAK OLUYOR? “Hayır. Mesela geçen yaz ‘Kavrulacağız’ dendi ama serin geçti. Ama ÅŸu gerçek ki sıcaklıklarda artış trendi var. Bu,uzun vadede geliÅŸen bir süreç. Bir yıl, öncekinden soÄŸuk olabilir. Ama bu ‘Küresel ya da bölgesel ısınma yoktur’ demek deÄŸil. 2000’li yılların yaz sıcaklığı, 1960’lı yılların yazlarından 1.5 derece fazla. Sıcaklıkların arttığı bir gerçek. Öte yandan artan sıcaklığa tepki olarak Türkiye’deki daÄŸ buzulları 1950’den bu yana her yıl ortalama 10 metre tepeye doÄŸru çekiliyor. Yani buzullarımız da eriyor.” TÜRKÄ°YE'YE ÇÖL HAVASI Güneyimizde kurak alanlar var. Buna sebep olan hava Ekvator civarından geliyor. Orada hava ısınıyor, yükseliyor, yağış bırakıyor ve kuru, sıcak bir hava kütlesi olarak 30 derece civarında çöküyor. Çökerek ısınan hava yağış oluÅŸturmuyor. 30 derece enleminde bu ÅŸekilde çöl olmayan tek yer Tibet Platosu civarı. Biz, güneyimizde havanın çökmesiyle oluÅŸan kurak alanlardan sadece birkaç derece (6 derece civarında) kuzeydeyiz. Bizim kuzeyimizdeyse ılıman iklimler var. Yani geçiÅŸ kuÅŸağındayız. Ancak küresel ısınmayla birlikte havanın çöktüÄŸü 30 derece enlemlerindeki kol kuzeye kayacak ve Türkiye’ye yaklaÅŸacak. ÖrneÄŸin, Mısır’ın baÅŸkenti Kahire 30 derece enleminde yer alıyor, yıllık düÅŸen yağışmiktarı 25 milimetre. Akdeniz’de Kahire’nin tam karşısında yer alan Antalya’daysa bu miktar 1100 milimetre. Türkiye’de yaz yağışlarının azalmasının sebebi de bu kolun yazın kuzeye kayması. Bize yağış sistemleri batılı rüzgârlarla Atlas Okyanusu’nun kuzeyinden gelir. Bu kol kuzeye geldikçe Atlas Okyanusu’nda doÄŸan yağış sistemleri Türkiye’yi daha az etkileyecek. Türkiye, özellikle güneyi,daha az yağış alacak. "ÇÄ°N, UKRAYNA'DA TARIM YAPIYOR" Türkiye’de iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi meselesi, geliÅŸmiÅŸ ülkelerin sebep olduÄŸu bir sorun olarak görülüyor ve çözüm o ülkelerden bekleniyor. YaÄŸmurla beslenen arazilerin sürdürülebilirliÄŸi açısından Türkiye, ‘düÅŸük-orta’ seviyede yer alıyor. Mesela Çin, Ukrayna’da tarım arazisi kiralıyor. Ukrayna, en verimli topraklara sahip ülkelerden. Türkiye’nin bulunduÄŸu kuÅŸaktaysa sıcak dönemde yeterince yağış alınamıyor, bu yüzden tahıl üretimi zorlaşıyor. Dolayısıyla ya baÅŸka ülkelerden ürün alacağız ya da biz de tarıma elveriÅŸli ülkelerde zirai amaçla arazi iÅŸleteceÄŸiz. "HORTUM OLAYLARINDA ARTIÅž VAR" “Ä°klim deÄŸiÅŸikliÄŸi sıcaklığı artırıyor. Hava ısındıkça daha kararsız ve aktif hale geliyor ve olayların ÅŸiddeti de artıyor. Türkiye’de ilk defa hortum olmuyor. 2004’te Ankara’nın Çubuk Ä°lçesi’nde hortum nedeniyle 3 kiÅŸi ölmüÅŸtü. Haziran 2012’deyse Elazığ’da çıkan hortum nedeniyle bir ÅŸantiyede çalışan 6 kiÅŸi hayatınıkaybetti. Ä°stanbul’da hortum sık görülen bir olay deÄŸil" "En son 1940’larda meydana geldiÄŸi söyleniyor. Türkiye’de hortumlarla ilgili yeterli kayıt tutulmuyor. Tuzla’dakine benzer hortumlar Ä°stanbul’da tekrar meydana gelebilir fakat daha sık yaÅŸanacağına dair bir öngörüde bulunamayız. Son 10 yılın kayıtlarına göre hortumlarda küçük de olsa bir artış var. Ancak bu veriler tahmin için yetersiz.”