Çözüm, Türkiye, İran ve Irak'ın kararlılığında

Siyaset, Ekonomi ve Toplum AraÅŸtırmaları Merkezi Vakfı (SETA) Genel Koordinatörü Prof. Dr. Burhanettin Duran, Türkiye'nin, Barzani'nin referandum ısrarıyla Kürt halkına ve bölgeye getireceÄŸi zararları engellemek istediÄŸini belirterek, "Öncelikle ekonomik yaptırım unsurları ve Irak merkezi yönetiminin muhatap olarak kabul edilmesi üzerinden giden süreç, Barzani'yi yaptığı hatadan geri çevirme hedefine yönelik. Bunu saÄŸlayacak ve çözümü belirleyecek en önemli ÅŸey Türkiye, Ä°ran ve Irak'ın kararlılığıdır." dedi.

Duran, Irak'ın kuzeyindeki gayrimeÅŸru referandumun ardından yaÅŸanması muhtemel geliÅŸmelere iliÅŸkin AA muhabirine açıklamalarda bulundu.

Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) BaÅŸkanı Mesut Barzani'nin sözde bağımsızlık referandumuyla attığı adımların hem kendi siyasi geleceÄŸi hem de Irak'ın kuzeyindeki Kürtlerin geleceÄŸi açısından çok riskli olduÄŸunu ifade eden Prof. Dr. Duran, Barzani'nin referandum konusunda bu denli ısrarcı olmasının altında "Kürtlere bağımsızlığı getiren kiÅŸi olarak anılma" psikolojisi yattığını söyledi.

Duran, psikolojik ve ideolojik faktörlere ek olarak Barzani'nin bölgedeki mevcut siyasi konjonktürü referandum için elveriÅŸli bulmasının da bu ısrarın nedenleri arasında yer aldığını kaydetti.

Bu çerçevede gündeme gelen self-determinasyon kavramının, ülkelerin birbirine eÅŸdeÄŸer olduÄŸunu anlatmak için kullanıldığını ve her etnik grubun bağımsızlık ilan etmesi anlamına gelmediÄŸini belirten Burhanettin Duran, yakın zamanda bağımsızlık elde eden ülkelerin olduÄŸunu, fakat bu giriÅŸimlerin komÅŸu ülkelerle varılan uzlaÅŸmaya dayandığını ifade etti.

Duran, tek taraflı referandumu Ä°srail dışında hiçbir ülkenin tanımadığını hatırlatarak, "Kuzey Irak'ta bir bağımsız devlete gidiÅŸin ÅŸu aÅŸamada mümkün olmadığı görülüyor. En büyük zorluk, kısa vadede referandumun Kerkük dahil tartışmalı bölgeleri içermesi gibi görünüyor. Uzun vadede ise temel sorun 4 parçaya ayrıldığı söylenen Kürdistan'ı birleÅŸtirme iddiasındaki PanKürdizm. KomÅŸu ülkeler bu milliyetçi dalgadan ciddi bir tehdit hissediyor." diye konuÅŸtu.

Referandumda ısrar edilmesinin, bölge ülkeleri tarafından ciddi yaptırımların ortaya konmasına neden olduÄŸuna dikkati çeken Prof. Dr. Duran, ÅŸunları kaydetti:

"Türkiye, Barzani'nin referandum ısrarıyla Kürt halkına ve bölgeye getireceÄŸi zararları engellemek istiyor. Öncelikle ekonomik yaptırım unsurları ve Irak merkezi yönetiminin muhatap olarak kabul edilmesi üzerinden giden süreç, Barzani'yi yaptığı hatadan geri çevirme hedefine yönelik. Bunu saÄŸlayacak ve çözümü belirleyecek en önemli ÅŸey Türkiye, Ä°ran ve Irak'ın kararlılığıdır. Sayın CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan'ın Tahran ziyareti bu koordinasyonun içeriÄŸi, takvimi ve nasıl yürütüleceÄŸi açısından çok önemliydi. Ä°srail ve muhtemelen ABD'nin ileride destekleyebileceÄŸi Kuzey Irak'taki bağımsızlık arayışı, ancak Türkiye, Ä°ran ve Irak arasındaki kararlı ve koordineli bir iÅŸ birliÄŸi ile engellenebilir. Her ülkenin diÄŸerleri aleyhine kendi menfaatine odaklanması, Barzani'nin amacına hizmet edecektir."

"Körfez ülkeleri sessiz ancak Ä°srail'le aynı hatta girebilirler"

Öte yandan, süreç içerisinde sorunların çözümü için BaÄŸdat yönetimiyle Erbil'i bir araya getirme çabaları olduÄŸunu aktaran Duran, "Bir yandan 'Bağımsızlık kararını cebime alarak BaÄŸdat ile müzakere yapayım' diyen Erbil var. Öbür tarafta da Ä°ran, Türkiye ve kendi yaptırımlarıyla beraber Kuzey Irak'ı sıkıştıran BaÄŸdat var. Barzani'nin yüzde 92 oyu iptal etmesi bu saatten sonra pek mümkün görünmüyor. Dolayısıyla ara bir formül olarak Barzani ayağında, 'Bu kararı donduruyoruz' diyebilecekleri bir yere gelmeleri istenebilir, buna zorlanabilir." ÅŸeklinde konuÅŸtu. 

Burhanettin Duran, temel bir diÄŸer sıkıntının da Irak yönetiminin, Kerkük ve diÄŸer tartışmalı bölgelerde DEAÅž ile savaşırken elde edilen kazanımlarının istenmesi olduÄŸunu ifade ederek, BaÄŸdat'ın IKBY'yi anayasal sınırlara çekme yönünde Ä°ran ve Türkiye'den alacağı katkıların kritik olduÄŸunu vurguladı.

Barzani'nin referandum sürecinde öngördüÄŸü hiçbir hesabının tutmadığını dile getiren Duran, Türkiye, Ä°ran ve Irak arasında iyi bir koordinasyon saÄŸlanır ve kararlılık gösterilirse, Barzani'nin referandum kararını dordurmaktan baÅŸka ÅŸansının kalmayacağını ifade etti.

Irak'taki sözde bağımsızlık kararının en fazla Türkiye ve Ä°ran'ı rahatsız ettiÄŸini ifade eden Prof. Dr. Duran, "Bölgenin aktörlerinden Türkiye ve Ä°ran'ı baskı altına alacak, sıkıntıya sokacak giriÅŸimler Körfez ülkelerini memnun edecektir. Böyle baktığımızda Körfez ülkeleriyle Ä°srail'in aynı hatta durduklarını söyleyebiliriz. Hatta ABD'deki bazı çevreler, bağımsızlığa çok ters bakmıyor. Baktıkları ÅŸey, böyle bir devletin Ä°ran'a karşı kullanılıp kullanılmayacağı. Ancak ABD'de ÅŸu an hakim olan hava, DEAÅž ile mücadeleyi zayıflatacak bir karar olduÄŸu için zamansız olduÄŸu yönünde. Ancak bunun deÄŸiÅŸmeyeceÄŸi söylenemez. Süreç uzadıkça ABD, Rusya ve Fransa gibi ülkelerin tutumlarında deÄŸiÅŸiklikler olabilir" deÄŸerlendirmesinde bulundu.