Erken uyarı sistemi bir deprem tahmini değil!

Marmara Denizi Gemlik Körfezi'nde ilki saat 10.42'de 5.1, ikincisi 10:45'te 4.5 büyüklüğünde iki deprem meydana geldi. Deprem, Ä°stanbul dahil olmak üzere çevre illerde hissedildi. Depremden saniyeler önce bazı Android kullanıcılarına deprem beklendiÄŸine yönelik bildirimler gitti. Yıldız Teknik Ãœniversitesi Elektronik ve HaberleÅŸme MühendisliÄŸi Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Ahmet Serbes, telefonlara gelen bu bildirimlerin gerçek bir deprem tahmini olmadığını, bildirimler telefona geldiÄŸi sırada aslında depremin gerçeklemiÅŸ olduÄŸunu belirtti.

"TELEFONLARIN İÇERÄ°SÄ°NDEKÄ° Ä°VME ÖLÇERLER SÄ°SMÄ°K DALGALARI ALGILIYOR" 

Deprem öncesi gelen bildirimlerin sismik dalgaların algılanmasıyla oluştuğunu kaydeden Prof. Dr. Ahmet Serbes, "Google bazı telefonlara 7 ile 20 saniye öncesinden deprem olabileceği bilgisini gönderdi. Bir deprem sırasında depremin merkez üssünden çeşitli türde sismik dalgalar yayılıyor. Temel olarak iki tip dalga var. P dalgası ve S dalgası. P dalgası cisim dalgası, S dalgası yüzey dalgası. P dalgaları çok hızlı yayılıyor fakat biz insanlar olarak bunu algılayamıyoruz; çünkü yıkıcı değil. S dalgaları ise çok daha yavaş yayılıyor ve daha yıkıcı bir etkiye sahip.

P dalgaları S dalgalarından yaklaşık 1.7 ile 1.8 kat daha hızlı yayılıyor. Günümüzde akıllı telefonların her birinin içerisinde ivme ölçerler var. İvme ölçerler hareketi, ivmeyi, titreşimleri ve titreşimlerin hızını ölçebilen sensörler. Google android telefonlara gönderdiği deprem uyarı sisteminde cep telefonlarının içerisindeki ivme ölçerleri kullanarak P dalgalarını daha S dalgaları bize ulaşmadan önce algılayabiliyor. Telefon deprem olabileceğini düşündüğü herhangi bir P dalgası geldiğinde, herhangi bir titreşim algıladığında Google bunu deprem algılama sunucusuna gönderiyor. Etraftaki birçok telefondan da benzer sinyaller Google deprem sunucusunda birleştiriliyor. Birleştirildikten sonra birleştirilen bilgilerden depremin merkez üssü ve şiddeti kestiriliyor.

Ardından yıkıcı etkisi olan, daha güçlü hissedilen S dalgası bize ulaÅŸmadan önce kullanıcılara bildirim gönderiliyor. Ä°ki tür bildirim var; küçük depremler için 'Farkında Ol' uyarısı, büyük depremler için ise  'Önlem Al' uyarısı. Telefonumuz rahatsız etme modunda olsa bile bir deprem olduÄŸunda önlem al bildirisi sesli ve görsel olarak kullanıcıyı uyarıyor zaten. Depremin merkez üssüne baÄŸlı olarak örneÄŸin bu depremde Bursa'dakiler depremden 7 saniye önce bildirim alırken, Ä°stanbul'dakiler 15-20 saniye önce bildirim alıyorlar. Çünkü yıkıcı etkisi olan ve güçlü hissedilen S dalgaları Bursa'ya yaklaşık 6-7 saniyede ulaşırken, Ä°stanbul'a 15-20 saniye sonra ulaÅŸtı. Merkez üssünden uzaklaÅŸtıkça önlem almak için daha fazla zamanımız oluyor" dedi.

"BU SÄ°STEM 20'DEN FAZLA ÃœLKEDE KULLANILIYOR" 

Prof. Dr. Serbes, "Bu sistem şu anda Yunanistan, Yeni Zelanda, Kazakistan, Kırgız Cumhuriyeti, Filipinler, Tacikistan, Türkiye, Türkmenistan, Özbekistan ve Pakistan dahil 20'den fazla ülkede kullanılıyor. Google bunu kullanıma açtı, daha fazla bölgeye de kullanım alanı gelecekte açacağını söylüyor. Bu uygulama ilk olarak Kaliforniya'da, depremlerin çok sık gerçekleştiği bölgede gerçek sismograflarla denendi. Daha sonra Google bunu telefonların içerisindeki ivme ölçerleri sismograf olarak kullanabileceği bir sisteme doğru genişletti. İlk önce Amerika'da kullanıma açıldı. Bu uygulama bir deprem tahmini değil.

Aslında deprem gerçekleşmiş oluyor fakat deprem gerçekleştikten sonra yıkıcı etkilerinin bize ulaşması belli bir süreyi bulduğu için depremin bize ulaşmasından önce bize bir uyarı gönderiyor. Şöyle düşünebiliriz; bir yıldırım düştüğünde biz onun görüntüsünü hemen görüyoruz. Fakat sesi bize çok daha sonra ulaşıyor. Benzer şekilde P dalgaları çok daha hızlı ilerliyor, daha erken geliyor. S dalgaları ise çok daha sonra geliyor. P dalgaları ve S dalgaları arasındaki zaman farkından faydalanarak erken uyarı gönderilmiş gibi oluyor. Aslında bu sırada deprem gerçekleşti. Bize ulaşması 6-7 saniyeyi bulurken daha önceden Google bize uyarı gönderiyor" ifadelerini kullandı.

"15-20 SANÄ°YE BÄ°LE ÇOK ÖNEMLÄ°" 

Kahramanmaraş depremini yaşayan Buğrahan Çevirici ise, "Şubat'ta gerçekleşen Kahramanmaraş depreminde ben de depremzedeydim. Bu erken uyarı sistemlerinin gelmesi gerçekten iyi birşey. Çünkü deprem anında özellikle çoğu kişi hazırlıksız yakalandı. Kahramanmaraş depremi de gece olmuştu, herkes hazırlıksız yakalandı, uyuyorlardı.

İnsanlar şok halindeydi. Herkes o an ne yapacağını bilemedi. Bir kargaşa vardı. Erken uyarı sistemlerinin gelmesi bu konuda çok iyi bir şey. Çünkü en azından bir 10-15 saniye erken haberi olsa insanın hazırlıklı olabilir. Hazırladığı bir planı, deprem çantası varsa ona göre hareket edebilir. Önceden haberimiz olduğu zaman her şey daha planlı olur. 15-20 saniye bile çok önemli birşey" dedi.