Irak'ta Şiilerin başbakan adayı Sudani'ye 'Sadr vetosu' endişesi

Koordinasyon Çerçevesi'nin dün Bağdat'ta yapılan toplantısında, eski kabinelerde bakanlık yapmış 52 yaşındaki Muhammed Şiya es-Sudani oybirliğiyle başbakan adayı olarak seçildi. Sudani'nin adaylığını İran yanlısı Şii siyasi ve milis gruplar desteklerken, gözler en geniş Şii tabanına sahip ve seçimlerin galibi Sadr'a çevrildi.

Sadr, daha önce yaptığı bir açıklamada Sudani'yi kabul etmeyeceğini belirtmişti. Şii lidere yakın bir sosyal medya hesabından Sudani'nin adaylığına karşı mizah içeren tepkisel bir paylaşım yapıldı. Sudani'nin aşiret ismini hedef alan mesaja ise söz konusu aşiretten tepki geldi. Başbakan adayının aşireti, Sadr'a özür dilemesi ve aşiretlerin siyasete alet edilmemesi çağrısı yaptı.

Sadr'a yakın çevreler de liderlerinin söz konusu başbakan adayına rıza göstermeyeceğini ifade ediyor. Sadr'ın Sudani'yi başbakan yaptırmamak için gösteri çağrısı gibi değişik kartları öne süreceğinden de endişe ediliyor. Nitekim dün akşam bir grup Sadr destekçisi, Sudani’nin Bağdat’taki evi ve çalışma ofisinin önünde toplanarak, başbakan adaylığını kabul etmedikleri yönünde sloganlar attı.

Sudani'nin destekçileri

Muhammed Şiya es-Sudani, uzun yıllar eski Başbakanlardan Nuri el-Maliki liderliğindeki Dava Partisinin üyesiydi ve seçimlere yine Maliki'nin Kanun Devleti Koalisyonu listesinden girmişti. Sudani'nin en çok bakanlık yaptığı dönem de Maliki dönemiydi.

Sudani isminin açıklanması sonrası, Koordinasyon Çerçevesi içinde yer alan eski Başbakanlardan Haydar el-İbadi, Ulusal Hikmet Akımı lideri Ammar el-Hekim, Şii milis gücüne sahip Asayib Ehlilhak Hareketi lideri Kays Hazali, Irak Hizbullahı'nın siyasi kanadı ve diğer milis liderlerden Sudani'ye destek açıklamaları yapıldı.

Meclis'te Koordinasyon Çerçevesi'ne yakın Sünni el-Azim Grubu da Sudani'nin doğru seçim olduğunu ve onu destekleyeceklerini açıklarken, Kürdistan Yurtseverler Birliğinden (KYB) de yeni başbakan adayına destek açıklaması geldi. Mesud Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve Meclisin en büyük Sünni grubu Egemenlik Koalisyonu'ndan ise henüz Sudani'ye karşı destek ya da tepki mesajı gelmedi.

Ancak 2019'daki halk gösterilerini destekleyen Sadr'a yakın kişi ve sosyal medya hesaplarından Sudani'ye tepki mesajları yağdı. 2019 yılında patlak veren gösteriler sırasında Sudani'nin Meysan vilayetindeki evi bir grup protestocu tarafından ateşe verilmişti. Sudani'ye yönelik tepkilerin başında Maliki'nin yanında sık sık fotoğraf vermesi geliyor.

Kürtlerin cumhurbaşkanlığı anlaşmazlığı

Irak'ta başbakan adayı belirlense de Kürtlerin payı olan cumhurbaşkanlığı konusunda belirsizlik sürüyor. KDP lideri Mesud Barzani'nin Genel Sekreteri Arafat Karam, Sudani isminin duyurulması sonrası yaptığı açıklamada, cumhurbaşkanı adaylarının Reber Ahmet olduğunu yineledi.

Bu açıklama, Kürtlerin henüz tek bir aday üzerinde anlaşamadığını gösterdi. Bazı kaynaklar, KDP ve KYB'nin ortak bir aday üzerinde anlaşabileceğini ifade etse de KYB'nin cumhurbaşkanlığı için hala Berhem Salih üzerinde ısrarcı olduğunu söyleyenler de var.

Kürtler iki ayrı adayla Meclis oturumuna katılırsa 2018'deki senaryonun benzeri yaşanmış olacak. O dönemde KDP ve KYB ayrı adaylarla cumhurbaşkanlığı yarışına katılmış ve KYB'nin adayı Berhem Salih yarışı kazanarak Cumhurbaşkanı olmuştu.

"Sudani, Sadr'ın vetosuyla karşılaşmasa bile başarısız olacak"

Iraklı siyasi analist Ahmet Yasiri, “Başbakan adayı Sudani, Sadr’ın vetosuyla karşılaşmasa bile kabineyi kurmada başarısız olacak. Koordinasyon Çerçevesi içinde bölünmüşlük var. Sudani de bu yüzden çatı aday olarak gösterildi. Sadr, KDP ve Sünnilerden oluşan 'üçlü ittifak' vaktiyle hükümeti kurmak için program hazırlamıştı. Ancak Koordinasyon Çerçevesi, hükümet programını müzakere yürütecek siyasi gruplara soracak ve kabine herkese pay vermekle şekillenecek.” dedi.

Yasiri ayrıca Sadr'ın tabanını Sudani'ye karşı protestolar için sokağa indirebileceğine, bunun da sokak çatışmalarına bile neden olabileceğine işaret etti.

Sudani'nin kabineyi siyasi partilere dağıtarak kuracağı koalisyon hükümetinin başarısız olma ihtimalinin yüksek olduğunu dile getiren Yasiri, 2019'da hizipçiliğe karşı patlak veren gösterilerin yeniden başlama senaryosunun da uzak olmadığını söyledi.

Yasiri, "Sudani'nin hükümeti 1 yıl ayakta kalırsa bile Adil Abdulmehdi gibi sokak tarafından düşürülecektir." değerlendirmesinde bulundu.

Irak'ta Meclis tarafından seçilecek cumhurbaşkanı, başbakan adayına hükümeti kurma görevini verecek. Başbakan adayı da kabinesini 30 gün içinde Meclise sunmakla yükümlü.

Irak'ta 2003'te kurulan siyasi denkleme göre, cumhurbaşkanı Kürtlerden, Meclis Başkanı Sünnilerden ve Başbakan da Şiilerden seçiliyor.