Kara delikler dünya için tehlike oluşturmuyor

Ä°STANBUL (AA) Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) ve Arizona Üniversitesinde görevli Türk bilim insanı Prof. Dr. Feryal Özel, Tekfen Holdingin katkılarıyla BoÄŸaziçi Üniversitesinde düzenlenen BoÄŸaziçi Lectures Feyyaz Berker Seriesin sonbahar dönemindeki ilk konuÄŸu oldu.

Tekfen, ÅŸirketin kurucu ortaklarından Feyyaz Berkerin mezun olduÄŸu Robert Kolej bugünkü adıyla BoÄŸaziçi Üniversitesi ile iÅŸ birliÄŸine giderek, üniversitenin BU+ kapsamındaki BoÄŸaziçi Chronicles, BoÄŸaziçi Lectures Feyyaz Berker Series ve Açık Ders etkinliklerine destek oluyor.

Dünyanın önde gelen düÅŸünürlerini BoÄŸaziçi Üniversitesinde ağırlamayı amaçlayan BoÄŸaziçi Lectures Feyyaz Berker Series kapsamında, ilk kara delik fotoÄŸrafı Powehinin görüntülenmesini saÄŸlayan Olay Ufku Teleskobu projesinde çalışan tek Türk bilim insanı olan Astrofizik Profesörü Feryal Özel, kara deliklerle ilgili bir sunum gerçekleÅŸtirdi.

Kara deliğe ait verileri kasalarla ve kuryeyle taşıdık

Feryal Özel, sunumda yaptığı konuÅŸmada, her galaksinin merkezinde büyük kütleli bir kara delik olduÄŸunu, kara deliklerin ve galaksilerin oluÅŸumlarını ve evrimlerini beraber tamamladıklarının düÅŸünüldüÄŸünü söyledi.

Evrende ilk oluÅŸmuÅŸ cisimlere bakıldığında kara deliklerin o noktada oluÅŸtuÄŸunu ve büyümeye baÅŸladıklarını gördüklerini belirten Özel, bu durumu daha da netleÅŸtirmek için yeni teleskoplara ihtiyaç olduÄŸunu vurguladı. Özel, kara deliÄŸin fotoÄŸrafının elde edilmesinin belli bir süreç sonunda gerçekleÅŸtiÄŸini anımsatarak, ÅŸunları kaydetti:

Teleskopların bulunduÄŸu yerlerde depolanan verileri iki korelasyon merkezine gönderdik. Bu iki merkeze verilerin ulaÅŸtırılması ve bir araya getirilmesi çok uzun zaman aldı. 5 gece gözlem yaptık ve her gece 1 petabayt olmak üzere toplam 5 petabaytlık veri birikti. Bütün bu bilgiler söz konusu korelasyon merkezlerinden bulut biliÅŸim aracılığıyla Asyaya, Kuzey Amerikaya, Hollandaya ve Almanyaya çeÅŸitli analiz merkezlerine gönderildi. Daha sonra söz konusu verileri ve ortaya çıkan analiz sonuçlarını da kaydettik.

Toplanan verilerin hepsi yarım tonluk bir kütle oluÅŸturdu. Ä°nternet hızı petabaytlık veri transferine uygun deÄŸil. Normal merkezlerden veri aktarımı olsaydı çalışma aylarca sürebilirdi. Verileri kasalara koyduk ve kuryeyle taşıdık. Veri modülleri korelasyon merkezlerinde 1e 1000 oranında küçültülerek bir araya getirildi. Ardından görüntüleme ve analiz algoritmalarından yararlanarak kara delik fotoÄŸrafını konu alan nihai duyuruyu yapabilecek duruma geldik.

Einstein kara deliklerin varlığını hiçbir zaman kabul etmedi

Özel, Albert Einsteinın kara deliklerle ilgili bir teori yazdığını fakat kara deliklerden hayatının sonuna kadar nefret ettiÄŸini ifade etti. Einsteinın kara deliklerin varlığını hiçbir zaman kabul etmediÄŸini, ancak onun arkasından gelen bilim insanlarının kara deliklerle ilgili teoriyi geliÅŸtirdiÄŸini ve konuyla ilgili çalışmaların yapılmaya baÅŸladığını vurguladı.

Herkesin bir sonraki adımın ne olduÄŸunu merak ettiÄŸini ve baÅŸka ÅŸeyler üzerinde çalışmaya devam ettiklerini anlatan Özel, sözlerini ÅŸöyle sürdürdü:

5 petabaytlık veriyi 5 gecede derledik. Bunun yerine uzaydan tek bir linkle bu verileri indirebilirsek iletiÅŸim için neler baÅŸarabileceÄŸimizi, kıtalar arasında neler olabileceÄŸini düÅŸünün. Çok cesur büyük fikirleriniz olmalı. Bir sonraki sınırın ne olduÄŸuna iliÅŸkin bir fikrinizin olması gerekiyor. Artık uzaydan baÅŸka gidecek bir yer yok. Büyük olan bir kara delik daha var. Biz daha ince detaylar, hassas imajlar ve daha uzaktaki kara delikleri görüntülemek istiyorsak dünyadaki 15 tane teleskopun yanı sıra yörüngede dönen teleskopları kullanmaya baÅŸlamalıyız. Bunun için uzaya gitmemiz gerekiyor.

En yakın kara delik bile dünyadan çok uzakta

Feryal Özel, kara deliklerin dünya için tehlikeli olup olmadığının sıkça sorulduÄŸunu belirterek, kara deliklerin çok kuvvetli çekim yaratmalarına raÄŸmen yakınında olmayan ÅŸeylere zarar vermediÄŸini kaydetti.

Kara deliklerin yanlarına çok yaklaÅŸan yıldızları parçalayıp içine çekebildiÄŸini ve ışığı yutabildiÄŸini hatırlatan Özel, Bizim galaksimizin merkezi bizden 26 bin ışık yılı uzakta. Yani ışık bile 26 bin yılda bizden çıkıp oraya ulaşıyor. Biz kara deliÄŸe çok yaklaÅŸabileceÄŸimiz bir durumda deÄŸiliz. Dünyanın yakınında böyle bir kara delik yok. En yakın olanı bile bizden çok uzakta. deÄŸerlendirmesinde bulundu.

Özel, meraktan yola çıkarak bu alana yöneldiÄŸini anlatarak, Maddenin yapısı ne, neden evrenin kanunları böyle iÅŸliyor gibi soruları düÅŸünüyordum. Soru sormak ve merak etmek önemli. Sadece merak etmekle de olmuyor. Ä°ÅŸin temelini öÄŸrenmek, sonra o temeli baÅŸka ÅŸeylere uygulamak gerekiyor. ifadelerini kullandı.

Çok sayıda akademisyen, iÅŸ insanı ve öÄŸrencinin katıldığı etkinlik, Özelin katılımcıların sorularını cevaplandırmasının ardından sona erdi.