Kur'an öyle din adamlarına kınamış

 Din Yüksek Ä°ÅŸleri kurulu üyesi Ä°brahim Hilmi Karslı Diyanet'in bu ayki dergisinde çok önemli bir konuya imza attı. 'Din Adamlarının KutsallaÅŸtırılması' adını taşıyan yazıda din adamlarının kendilerini yaradan yerine koymalarının ve bu minvalde din dışı emirler verdiÄŸini yazdı. Bunun Kur'an tarafından kınandığını söyleyen Karslı Peygamber'e bile itaatin makul çerçevede olmasından bahsediliyor.Ä°ÅŸte Hilmi Karslı'nın  'Din Adamlarının KutsallaÅŸtırılması' adlı makalesi:"Yahudiler hahamlarını, Hıristiyanlar da rahiplerini ve Meryem oÄŸlu Mesîh'i Allah Teâlâ'dan baÅŸka rablar/tanrılar edindiler" (Tevbe, 9/31).Tanrı-kul iliÅŸkisi son derece hassas bir konudur. Her dininin öncüleri, üstatları vardır. Bunlar, kutsalla olan iliÅŸkide insanlara aracılık yaparlar. Bu kimselerin, kutsalı istismar etme ihtimali daha fazladır. Çünkü bulundukları makamın saÄŸladığı imkân ve fırsatlar vardır. Dolayısıyla bunları dünyevi çıkar ve kazanımlara tahvil etme riskini daima taşırlar."TANRI'NIN BAZI SIFATLARI DÄ°N ADAMLARINA Ä°ZAFE EDÄ°LÄ°YOR"Tanrı'nın bazı sıfatları din adamlarına izafe edilebilmektedir. DiÄŸer bir ifadeyle bunlar tanrısal özelliklere sahip kimseler olarak kutsanabilmektedir. Aslında insanın, peygamber, veli, aziz vb. ÅŸahısları takdis etmeye yönelik bir zaafı da vardır. Bunun tarihte ve günümüzde çokça örneÄŸini görebiliyoruz. Nitekim peygamberler ve din adamları, beÅŸer üstü nitelikleri haiz kimseler olarak görülebilmiÅŸtir.Kur'an, Ehli kitap din adamlarına önemli bir yer verir. Yahudi ve Hıristiyanların ruhanileri ile olan iliÅŸkileri üzerinde durur. Tevhit hakikatinden sapmalarına, üstatlarını tanrılaÅŸtırmalarına ve böylece kutsalın sömürülmesine dikkatleri çeker (Tevbe, 9/34). Nitekim makalenin giriÅŸinde yer verdiÄŸimiz ayet, bu açıdan oldukça önemli bir uyarıyı içermektedir."KUR'AN BU DÄ°N ADAMLARINI KINAMAKTADIR"Burada Kur'an, sadece "tanrılaÅŸan" ve bu tür anlayışlara kapı aralayan din adamlarını kınamaktadır. Aynı zamanda bu sapmaların meydana gelmesine sebep olan, yani ruhanileri kutsallaÅŸtıran geniÅŸ halk kesimlerine de ağır eleÅŸtiriler yöneltmektedir.NakledildiÄŸine göre, soylu bir Hıristiyan kabilesinden gelen Adî b. Hâtim, bir defasında, Tevbe sûresini okuyan Hz. Peygamber'in huzuruna gelir. Allah'ın elçisi bahsettiÄŸimiz ayete gelince, okumasını keser. Adî b. Hâtim, 'Biz din adamlarına ibadet etmiyoruz ki' der. Bunun üzerine Hz. Peygamber ÅŸu cevabı verir: "Din adamları, Allah'ın helâl kıldığını haram, haram kıldığını helâl kılmıyorlar mı? Siz de bu konularda onlara uymuyor musunuz?' Adî b. Hâtim 'evet' diye cevap verir. Bunun üzerine Hz. Peygamber, 'Ä°ÅŸte bu, onlara ibadet etmektir' der" (TirRmizî, "Tefsîr", IX).EMÄ°RLERÄ° TAPARCASINA YERÄ°NE GETÄ°RMEK...Müfessir Hamdi Yazır, ayetle ilgili dikkat çekici bir açıklama yapar. Buna göre her hangi birini "rab" edinmiÅŸ olmak için, illa da onu bu adla çağırmak gerekmemektedir. Aksine, Allah'ın emrine uygun olup olmadığını hesaba katmadan, onun isteklerine uymak ve özellikle dinî konularda onu kural koymaya yetkili sanmak, bu anlama gelmektedir. DiÄŸer bir anlatımla, ne söylerse söylesin ne emrederse emretsin doÄŸru kabul etmek, ona uyduÄŸu zaman Allah'ın emrine ters düÅŸebileceÄŸini düÅŸünmeden hareket etmek, böylece emirlerini taparcasına yerine getirmek. Ä°ÅŸte bütün bunlar onu "rab" yerine koymakla eÅŸdeÄŸer bir anlam taşımaktadır (M. Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, IV, 2511-2514).Müslüman bir toplumda insanların, dinî ilimlere vakıf, dünyadan haberdar, ilmi ile amel eden, fazilet sahibi insanları üstat kabul etmelerinin yadırganacak bir tarafı yoktur. Burada yanlış olan, bir kimsenin, ifade yerinde ise, düÅŸünce ve iradesini âlim kabul ettiÄŸi insanlara teslim etmesidir. DoÄŸru olup olmadığına bakmaksızın onların düÅŸünce ve emirlerine uymasıdır.PEYGAMBERE Ä°TAATDE BÄ°LE UYARIBu baÄŸlamda Hz. Peygambere biattan bahsedilen ayette, ona itaatin ancak meÅŸru ve makul çerçevede olması ÅŸartının ileri sürülmesi dikkat çekici deÄŸil midir? (Mümtehine, 60/12). Yine Allah'ın elçisi ile ilgili böyle bir ayrıntıdan bahsediliyorsa, âlim ve üstatlar konusunda daha dikkatli olmak gerekmez mi?Üstadın ileri sürdüÄŸü her düÅŸünce ve yaptığı her davranışın doÄŸruluÄŸu konusunda bir gerekçe bulma çabası veya "Onun yaptığının mutlaka bir hikmeti vardır" yaklaşımı saÄŸlıklı bir tutum deÄŸildir. Çünkü yarın hesap gününde herkes kendi yaptıklarından sorumlu tutulacaktır. Åžu halde âlim de olsa insan esas alınarak hakikat belirlenmemeli, ancak hakikat esas alınarak düÅŸünceler, tavırlar belirlenmelidir.Ehl-i Kitap din adamlarının kutsanması konusunda da ÅŸunlar söylenebilir: YahudiliÄŸin Rabbani geleneÄŸinde din adamının maddî ve manevî güçlere sahip olduÄŸu kabul edilir. O, Tanrı ile iletiÅŸim kurabilir. Bu potansiyeli ile Rabbiler, insanların maruz kaldıkları kötülükleri giderebilir. Yine o, insanları fakirliÄŸe ve kıtlığa düÅŸürebilir veya ekinlerin bereketine vesile olabilir. Ayrıca o, meleklerle hatta ölülerle dahi iletiÅŸim kurabilir.Hz. Ä°sa'ya ilk inananlar yalnızca Allah'a ibadet ediyorlardı. Ancak sonrakiler, sıkıntılı zamanlarında azizlerden yardım talebinde bulundular. Yine azizler, olaÄŸanüstü hallere sahip ve ÅŸefaat yetkileri bulunan kimseler olarak kabul edildi. Protestanlar hariç, diÄŸer Hıristiyanlar bu tazime devam ettiler. Bela ve musibetlerde azizler kendilerine dayanılacak kurtarıcılar olarak görüldü. Katolikler Papayı masum kabul ettiler. Dolayısıyla onun emirlerine itaati de dinî bir vecibe saydılar.TEVHÄ°DE ÇAÄžIRANLAR ENGEL OLUYORGörüldüÄŸü gibi Ehl-i Kitap din adamları, doÄŸru olup olmadığına bakılmaksızın hükümlerine itaat edilen, aşırı yüceltilen, dilediklerini affeden veya ilahi lütuftan mahrum bırakan, kendilerine sığınılan, tabiatüstü güçlerle iletiÅŸim kuran kutsal kimseler olarak görüldü (GeniÅŸ bilgi için bk. Ä°brahim H. Karslı, Kutsal Kitaplara Göre Din Adamı, Ankara 2010).Burada yapılan tespitler, köken itibariyle tevhit dini olan bu dinlerin sonraki asırlarda uÄŸradıkları sapmayı göstermek açısından oldukça dikkat çekicidir. Çünkü tevhide çağırması gereken din öncüleri tevhidin önünde engel haline geldiler. Dolayısıyla ayetin ortaya koyduÄŸu gerçek, sadece tarihi bir tespit olarak deÄŸerlendirilmemelidir. Aksine burada son dinin mensuplarına da oldukça önemli uyarılar yapılmaktadır.Åžu halde Müslümanların, geçmiÅŸ din mensuplarının düÅŸtüÄŸü bu hatalara düÅŸmeyecekleri konusunda bir garantileri yoktur. Aksine tarihte yaygın bir ÅŸekilde yaÅŸanan bu gerçekliÄŸin ortaya koyduÄŸu tehlike, Müslümanlar için de söz konusudur. Ä°slam'ın temel kaynaklarının sahih bir ÅŸekilde elimizde bulunması, Müslümanların bu tür sapmalardan korundukları anlamına gelmez.Mezhepler tarihi ÅŸunu açıkça göstermektedir: Sapmalar, düÅŸüncede, inançta baÅŸlamakta, zamanla mesnetsiz yorumlarla bir ÅŸekilde bunlar meÅŸrulaÅŸtırılma yoluna gidilmektedir. Sonraki nesiller de bütün bunları dinin aslındanmış gibi algılamaya, düÅŸünce duygu ve pratiklerini de buna göre belirlemeye baÅŸlamaktadırlar.Günümüzde bazı mezhep ve tarikatların kendi imam ve üstatlarına bir takım beÅŸer üstü nitelikler izafe ettikleri görülmektedir. Günahtan korunmuÅŸ olması (masum), zorluk anında müridin imdadına yetiÅŸmesi, kalpten geçeni bilmesi, misal ve melekût âlemiyle irtibat kurması, tabiatta tasarruf sahibi olması bunlar arasında zikredilebilir. Yine günümüzde bir takım ÅŸahıslarla ilgili mehdilik iddiaları sıkça konuÅŸulan konulardandır. Bütün bunlar, Ehl-i Kitap din adamları baÄŸlamında burada yapılan uyarıların ne denli anlamlı olduÄŸunu bizlere göstermektedir.