Temiz enerji!

Selçuk Üniversitesi’nin tarihinde ilk kez bir akademisyen-bilim adamı TÜBA ödülüne layık görüldü. Belki Konya açısından da ilk Ödül alan genç bilim insanı sizsiniz. Ödüle layık görülen projenizin getirdiÄŸi bilimsel yenilikler ve bu yeniliklerin milli ekonomi katkıları nasıl olacaktır?

Bu ödül kapsamında gerçekleÅŸtirilecek araÅŸtırma projemiz yenilenebilir enerji kaynaklarından hidrojen üretimini amaçlamaktadır.

Enerji, insanlığın varoluÅŸundan beri toplumların geliÅŸmesi, sanayileÅŸme ve üretim gereksinimlerini karşılamada ihtiyaç duyduÄŸu en önemli olgudur. Ülkelerin ve toplumların küresel anlamda rekabet saÄŸlamalarında ve rekabetçi piyasa koÅŸullarında varlıklarını sürdürebilmeleri için enerji oldukça önemlidir. Dünyadaki enerji gereksiniminin % 80’i fosil yakıtlardan (doÄŸal gaz, petrol, kömür) karşılanmaktadır. Ancak fosil yakıtların kullanımının neden olduÄŸu çevre kirliliÄŸi sorunları, özellikle petrol ve doÄŸal gazın bilinen rezervlerinin giderek azalması ile yeni ve temiz enerji kaynaklarının araÅŸtırılmasına yol açmıştır. GüneÅŸ enerjisi, biyokütle ve jeotermal enerji gibi yenilenebilir enerji kaynakları bol ve temiz olmalarına karşın her alanda son kullanım için uygun deÄŸildir. Bu nedenle bir ara “enerji taşıyıcıya” gereksinim vardır ve hidrojen ara taşıyıcı olarak yenilenebilir enerji kaynakları arasında oldukça önemli bir yere sahiptir.

Projemizde hidrojenin güneÅŸ ışığı gibi doÄŸal enerjiler kullanılarak sudan üretilmesini amaçlanmaktayız. Bu reaksiyonun kendiliÄŸinden gerçekleÅŸmesi oldukça güç olduÄŸundan bu reaksiyonu katalizleyebilecek, ucuz ve verimli hidrojen elde edilmesini saÄŸlayabilecek katalizörlerin geliÅŸtirilmesi de hedeflenmektedir. Bunun yanında önerilen projede Vizyon 2023 Enerji ve Çevre Teknolojileri stratejisinde de belirtilen Hidrojen teknolojileri ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı, çevreye duyarlı ve verimli yakıt ve yakma alanlarında çalışmalara katkıda bulunulması planlanmıştır. Bu çalışmalarla ülkemizin sahip olduÄŸu yüksek yenilenebilir enerji yetkinliÄŸinin özgün bilgi ve teknolojilerle daha iyi deÄŸerlendirilmesi amaçlanmaktadır.

Projeyi kaç yıl içinde tamamlayacaksınız? Devamı olacak mı?

Proje 3 yıl sürecek. Devamında ise proje kapsamında elde ettiÄŸimiz proje çıktılarına baÄŸlı olarak yeni, özellikle ülkemizin ihtiyacı ve ivme kazanılması gerekli öncelikli alanlardan birisi olan enerji alanında yeni projeler geliÅŸtirme, Ufuk2020 alanında proje çaÄŸrılarına katılmayı ve proje sunmayı hedeflemekteyiz.

Ödül almak size ve yakınlarınıza neler hissettirdi? O anki duygularınızı bize aktarabilir misiniz?

Böyle bir ödüle layık görülmek gerçekten çok onur verici, çok mutlu oldum elbette. TÜBA tarafından çalışmalarımızın ödüle layık görülmesi benim için büyük bir gurur kaynağı oldu. Çalışmalarımda ve akademik kariyerimde beni her zaman destekleyerek fikirlerimi projeye dönüÅŸtürmemi ve beni her zaman cesaretlendiren deÄŸerli danışmanım Prof. Dr. Mustafa Ersöz hocamın katkısı çok büyüktür. Bu nedenle hocam Prof. Dr. Mustafa Ersöz, eÅŸim Halit Patır ve beni bu günlere getiren anne ve babamı çok mutlu eden bu ödül onların mutluluÄŸu ile beni daha da çok mutlu etti.

Genel olarak Türkiye’deki AR-GE çalışmalarını nasıl deÄŸerlendiriyorsunuz. Ülkemizin bilimsel geliÅŸmiÅŸlik düzeyini artırmaya dönük baÅŸka neler yapılabilir?

Genel olarak Ar-Ge çalışmaları bir ülkenin bilgi birikiminin sürekli geliÅŸtirilmesi, kaynakları etkin ÅŸekilde kullanılması ile yeni teknolojilerin geliÅŸtirilerek ülkenin rekabet seviyesinin artırılması hedeflemektedir.

Günümüzde Ar-Ge çalışmaları etkin ve rekabetçi seviyede devam etmekte ve ülkeler her alanda daha rekabetçi olabilmek için Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH)’dan Ar-Ge faaliyetlerine ayrılan payı arttırma çabası içindedirler. Son 10 yılda Ülkemizin Ar-Ge harcamalarına bakıldığında, ortalama GSYH’den ayrılan pay sürekli artmakta ve bugün %1’in üzerine çıkmış bulunmaktadır. Bu kapsamda 2023’te Ar-Ge harcamalarının milli gelir içindeki pay % 3 olarak hedeflenmiÅŸtir. Vurgulamak isterim ki, Ar-Ge faaliyetlerine ayrılan payın yüksekliÄŸinin yanında, özellikle Ar-Ge faaliyetlerin çıktılarının ve etkinliÄŸinin iyi izlenmesi ve ürüne dönüÅŸmesi önemli bir konudur.

Son yıllarda sıklıkla dile getirilen ve ÅŸu an ülke olarak orta gelir tuzağından çıkabilmemiz için yapılması gereken en önemli hareket, bugün 1,6 dolar olan ihracat kilogram fiyatının üst seviyelerine çıkarılması için katma deÄŸeri yüksek ürün üretimini hedefleyen Ar-Ge faaliyetlerine yoÄŸunlaşılması ve altını çizerek belirtmek isterim ki özellikle üniversitelerde performans sisteminin getirilmesi ve Ar-Ge projelerinin geliÅŸtirilmesi büyük önem taşımaktadır.

Ülkemizi tarihte olduÄŸu gibi geniÅŸ coÄŸrafyaların nitelikli beyinleri için bir cazibe merkezine dönüÅŸtürmek ve nitelikli insan gücü için üniversitelerde düzenlemeler gerekmektedir. Vizyon 2023 hedefleri doÄŸrultusunda, dünyanın en güçlü 10 ülkesi arasında yerimizi almamız için Ar-Ge çalışmalarına önem verilmesi büyük önem taşımaktadır.

Daha önceki çalışmalarınız ve bilimsel projelerinizden kısaca da olsa bahsedebilir misiniz?

2005 yılında Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümünde AraÅŸtırma Görevlisi oldum. 2006 yılında Yüksek Lisansı tamamladıktan sonra Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya anabilim dalında Doktora programına baÅŸladım. Doktora çalışmalarım sırasında, Doktora Danışmanım Prof. Dr Mustafa Ersöz’ ün yürütücülüÄŸünü yaptığı, TÜBÄ°TAK 2212 Yurt Ä°çi-Yurt Dışı BütünleÅŸtirilmiÅŸ Doktora (JointPhD program) Sıvı/sıvı arayüzeyler “liquid/liquidinterfaces”) Burs programı kapsamında Doktoramı Ä°sviçre/Lozan da bulunan Laboratoired'ElectrochimiePhysique et Analytique Ecole Polytechnique Fédérale de Lausanne (EPFL) Enstitüsü ve Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kimya anabilim dalında, Prof. Dr. Mustafa Ersöz ve Prof. Hubert Girault’ın danışmanlığında 2010 yılında tamamladım. Doktora çalışmamı tamamladıktan sonra EPFL enstitüsü tarafından davetli olarak bir yıl doktora sonrası araÅŸtırmacı olarak Ä°sviçre/Lozan’da çalışmalarda bulundum. Doktoram sırasında ve doktora sonrası araÅŸtırmacı olarak çalıştığım süre içerisinde yaptığım çalışmaları Kimya alanının en itibarlı dergileri olan “AngewandteChemie International Edition”, “Journal of the American Chemical Society” ve “Energy and Environmental Science” gibi yüksek etki faktörlü dergilerde çok sayıda makaleler yayımlama fırsatı buldum ve halen bu dergilerde çalışmalarım yayımlanmaktadır. 2012 yılında dünyada oldukça önemli bir yere sahip ve geleceÄŸin enerjisi olarak adlandırılan “Hidrojen Üretimi” konusunda Uluslararası COST-TÜBÄ°TAK projesi yürüttüm ve bu projeden çok sayıda makale çalışmaları ve tezleri baÅŸarı ile sonuçlandırdım. Ayrıca bu COST aksiyonu kapsamında aksiyon yönetim komitesi (Action Management Committee-MC) üyesi olarak Türkiye’yi temsil etme fırsatı buldum. 2013 yılında Üniversitelerarası Kurul’dan Kimya Doçentlik ünvanını aldım.  BaÅŸta TÜBÄ°TAK-1003 projesi yürütücülüÄŸü olmak üzere TÜBÄ°TAK-1001 projesi, FP7 Avrupa BirliÄŸi Projesi, COST-TÜBÄ°TAK projesi, Selçuk Üniversitesi Bilimsel AraÅŸtırma Projeleri, SANTEZ ve DPT gibi pek çok projede Yürütücü/Yardımcı AraÅŸtırmacı olarak görev aldım ve almaya devam etmekteyim. (Murat GÜZEL)