1977- 2019 YEREL SEÇİMLER

Bülent Ecevit’in liderliğini yaptığı CHP 1977’de yapılan yerel seçimlerde yüzde 41 oy alırken, Süleyman Demirel’in liderliğini yaptığı Adalet Partisi yüzde 37 oy aldı. Ülke genelinde CHP 714, Adalet Partisi ise 619 belediye başkanlığını  kazandı. Bazı illerde de bağımsız adaylar 1977’de yapılan yerel seçimlerde belediye başkanı seçilmişti. Milli Selamet Partisi destekli Mehmet Keçeciler de o tarihte Konya Belediye Başkanı olmuştu.

Sonra araya 1980 darbesi girdi. Darbeciler belediye başkanlıklarının büyük bölümüne emekli askerleri, re’sen getirdi. Yani seçim olmadan, seçim yapmadan ve doğrudan. Darbeciler bazı yerlerde de mevcut valileri aynı zamanda belediye başkanı olarak görevlendirdi. Mesela, o dönemin Konya Valisi Lütfü Tuncel  de Konya  belediye başkanı yapıldı. Tuncel, iyi bir valiydi ve iyi bir devlet adamıydı. O sıkıntılı süreci gayet iyi yönetti. Halk fazla tedirgin olmadı.

Darbeden sonra ilk yerel seçimler 25 Mart 1984’de yapıldı. Bu seçime altı parti katıldı. Sağda Anavatan Partisi, Milliyetçi Demokrasi Partisi ve Doğru Yol Partisi, solda ise Halkçı Parti ve Sosyal Demokrasi Partisi seçimlere girdi. HP, sol oyları bölünce; ANAP  yüzde 41 oy alarak bu yerel seçimlerden galip ayrılan parti oldu. ANAP,  yüzde 41  oyla 868 belediye başkanlığını kazandı. 1984 yerel seçimlerinde ikinci olan SODEP aldığı yüzde 23 oyla 280 belediye başkanlığını kazanırken, DYP aldığı yüzde 13 oyla 233 yerde belediye başkanlığı’nı kazandı.

1984’de  yapılan yerel seçimlerin mutlak galibi Turgut Özal’ın ANAP’ı olmuştu. İstanbul’da ANAP’ın adayı Bedrettin Dalan, Ankara’da ANAP’ın adayı Mehmet Altunsoy ve İzmir’de de yine ANAP’ın adayı hemşehrimiz Burhan Özfatura belediye başkanı olmuştu. Bu seçimlerde İzmir belediye başkanlığını bir sağ parti adayının kazanması önemliydi. Üstelik Burhan Özfatura gibi muhafazakar kimliği ile tanınan, iyi yetişmiş bir insanın İzmir belediye başkanı olması çok daha önemliydi ve takdire şayandı.

1989 yerel seçimleri bize göre bir milat. 1989’dda Türkiye’nin belediyecilik tarihinde bir  devir kapanmış ve yeni bir devir açılmıştı. Seçimlerden önce Halkçı Parti ile SODEP birleşmiş ve SHP adını almıştı. Ayrıca solda Bülent Ecevit’in DSP’si de o seçimlere girmişti. Sağda ise ANAP, DYP,MÇP,RP, ve IDP yerel seçime giren partilerdi.

1989 seçimleri tam da ders niteliğinde bir seçim oldu.  Ne oldu diyeceksiniz? Bilmeyenler için söyleyelim, Turgut Özal’ın ANAP’ı gümbür gümbür yıkıldı. Beş yıl önce  yapılan yerel seçimlerde  aldığı yüzde 41 oyla 868 belediye başkanlığını kazanan ANAP yerel yönetimlerde buharlaştı ve yok oldu.  Onun için iktidar partilerine 1989 yılı hatırlatması  yapılır.. “Yani halkı anlamazsan, halkı dinlemezsen, halkın sıkıntılarını görmezsen ANAP gibi olursun”  1989 hatırlatmasının amacı bu.

1989’da yapılan yerel seçimlerden sonra o koskoca ANAP’ın elinde, yıkılmaz ve bileği bükülmez  sanılan iktidar partisi ANAP’ın elinde il belediyesi olarak  yalnız Malatya belediye başkanlığı kaldı. Bu seçimlerde SHP rüzgarı esti. Erdal İnönü rakiplerini hallaç  pamuğu gibi attı. İstanbul, İzmir, Ankara SHP’nin  eline geçti. Bu seçimlerde başarılı olan bir parti de Refah Partisi oldu. Erbakan’ın Refah Partisi Konya başta olmak üzere çok sayıda  önemli  il belediye başkanlığını kazandı.

1994’de yapılan yerel seçimlerde sonuçları itibariyle sürpriz oldu. Bu seçimler  yapılırken Süleyman Demirel Cumhurbaşkanı, Tansu Çiller başbakandı. Sağ partilerin toplam oyu yüzde 70’e çıktı. İktidar partisi olan DYP 886, Mesut Yılmaz’ın ANAP’ı 793, Erdal İnönü’nün SHP’si 436 yerde belediye  başkanlığını kazandı. Bu sefer kaybeden sol partiler, kazanan tarafta sağ partiler olmuştu. Refah 1989’da olduğu gibi, 1994’de de büyük illerin belediye başkanlıklarını aldı.

1994 seçimlerinin esas sürprizini ise Refah Partisi İstanbul ve Ankara’da yaptı. İstanbul’da Recep Tayyip Erdoğan, Ankara ise Melih Gökçek belediye başkanı oldu. Özellikle büyük şehirlerde yeni bir devir  açılmıştı.

1999’da yapılan yerel seçimlere gelince.. Bu seçimlerden önce RP, FP olmuş ve Recai Kutan’da  bu partinin genel başkanı yapılmıştı. Fazilet Partisi (FP) 1999 yerel seçimlerinde yüzde 18 oyla 484, ANAP yüzde 17 oyla 777, DSP yüzde  yüzde 15 oyla 285, MHP ise yüzdde 15 oyla 498 belediye başkanlığı’nı kazanmıştı. (MHP’nin seçim kazandığı  yerler daha çok beldelerdi. Bunun için MHP’nin aldığı oy oranına göre belediye başkanlığını kazandığı yerler, DSP’ye göre fazla görünüyor)

Ve.. 2004 yerel seçimleri.

3 Kasım 2002’de iktidar olan Ak Parti, 2004 yerel seçimlerinde oylarını artırdı.

Ak Parti çok sayıda il ve ilçe belediye başkanlığını kazandığı 2004 yerel seçimlerinde yüzde 40 oy alarak ülke genelinde 1753 belediye başkanlığı’nı, CHP ise  yüzde 20 oy alarak 469 belediye  başkanlığı’nı kazandı. MHP bu seçimlerde aldığı yüzde 10 oyla 247 belediye başkanlığını kazanırken, DYP aldığı yüzde 9 oy ile 389 yerde belediye başkanlığını kazandı.

Görüldüğü üzere Türkiye’nin yerel seçimleri sürprizlerle dolu. Neredeyse her yerel seçimde farklı bir tercihte bulunuyor seçmen. Partilere iyi ya da kötü bir fatura kesiyor.

YAZARIN NOTU... 2009, 2014,2019 yerel seçimleri deyazacaktık.Bu tarihlerde yapılan yerel seçimlerin altının çizilmesi gereken sonuçları ve özellikleri var. Lakin baktım  yazı bir hayli uzun olmuş. Sözü daha fazla uzatmak istemedim. Bir gün  bir vesileyle 2009,2014 ve 2019’u da yazarız.