Cumhuriyet Tarihimizin Hükümetleri

Ülkemizde yaklaşan seçim heyecanı giderek artmakta. Dileğim elbette seçimin huzur ortamında sağlıklı yapılması, siyaset dilinde umamıyorum ama yumuşama ve ülkem için en hayırlı sonucun ortaya çıkması. 1 Kasım 1923 tarihinde kurulan 1. İnönü hükümetinden 9 Temmuz 2018 tarihinde sona eren son Başbakan Binali Yıldırım hükümeti dahil  95 yılda 65 hükümet yönetmiş ülkemizi. Recep Tayyip Erdoğan Başbakanlığı’nda kurulan 59. Hükümet 4 yıl 168 gün ile en uzun ömürlü hükümet olurken Tansu Çiller Başbakanlığı’nda kurulan ve güvenoyu alamadığı için 25 günde sona eren DYP azınlık hükümeti olan 51. Hükümet en kısa ömürlü hükümet olarak tarihte yerini almış bulunuyor.İsmet İnönü 10; Süleyman Demirel 7; Adnan Menderes 5; Bülent Ecevit 5; Mesut Yılmaz 3; Tansu Çiller 3; Ahmet Davutoğlu 3; Recep Tayyip Erdoğan 3; Celâl Bayar 2; Refik Saydam 2; Şükrü Saraçoğlu 2; Hasan Saka 2; Nihat Erim 2; Turgut Özal 2; Fethi Oktar, Recep Peker, Şemsettin Günaltay, Suat Hayri Ürgüplü, Ferit Melen, Naim Talu, Sadi Irmak , Yıldırım Akbulut, Necmettin Erbakan, Abdullah Gül, Binali Yıldırım  birer kez Başbakanlık görevi üstlendiler tarihimizde. Darbe dönemlerinde Cemal Gürsel 2 kez, Bülent Ulusu bir kez hükümetin başı olarak görev aldılar. Demokrasi tarihimizde seçimle gelen Başbakanlar olduğu gibi atama ile gelen, güvenoyu alamadığı için giden, gensoru ile düşürülen Hükümetlerin Başbakanları da bulunmakta.

Tartışmalı 1946 seçimini bir kenara bırakırsak 1950 iktidar değişikliğine kadar 18 hükümet görev yapmış. Darbeler ve muhtıralar istikrarları getirmemiş aksine bozmuş. 1960 darbesinde Cemal Gürsel Başbakanlığı’nda teknokrat hükümetleri güven oylamasız göreve gelen hükümetler. Darbe sonrası 1961-1965 dönemlerinde İsmet İnönü Başbakanlığı ile kurulan CHP ve AP ortaklığındaki 26. , CHP, Yeni Türkiye ve Cunhuriyetçi Köylü Millet Partisi koalisyonu 27. ve  Bağımsızlar destekli CHP hükümeti 28. Hükümetin ömürleri 2 yılı bile bulmuyor. Suat Hayri Ürgüplü Başbakanlığı’nda kurulan Adalet, Millet, Yeni Türkiye ve Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi Hükümeti 249 gün görev yapıyor. 1965-71 arasını ülkemiz 3 Adalet Parti hükümetini Demirel Başbakanlığı’nda yaşıyor. Sonra bir müdahale daha geliyor muhtıra ile ve yönetim Milletin yetki vermediklerine geçiyor. CHP üyesi iken istifa ile bağımsız oluveren Nihat Erim 2; Ferit Melen ve Naim Talu birer kez dışarıdan da Bakan atamalı hükümetlerle görev yapıyor ancak hiç biri bir yıl bile sürmüyor. 1973 yılında Karaoğlan Bülent Ecevit Başbakanlığı’ndaki CHP ve MSP koalisyonu 295 günde önemli Kıbrıs Barış Harekatlarına imza atsa da Ecevit’in dış gezisine ortağının  onay vermemesi ile hükümet sona eriyor. 38. Hükümeti Sadi Irmak kuruyor, 134 gün ülkeyi yönetiyor ancak yüce Meclis’ten sadece 17 güven oyu alabiliyor. Sonrasında gene istikrar arıyoruz. Demirel Adalet, Milli Selamet, Milliyetçi Hareket, Cumhuriyetçi Güven Partisi ile ortaklık hükümeti kuruyor ancak 2 yıl 82 gün sürüyor bu hükümet ve yerini Bülent Ecevit’in 30 gün süren ve güven oyu alamamakla sonlanan 40. Hükümetine bırakıyor. 41. Hükümet Demirel Başbakanlığı’nda kurulan ve 168 gün süren Adalet, Milliyetçi Hareket ve Milli Selamet Partisi koalisyonu, sonrası 2 yıla yakın süren CHP, Cumhuriyetçi Güven, Demokratik Parti ve Bağımsızlardan kurulu Hükümet. Demirel Başbakanlığı’nda 43. Hükümet ile bir kez daha askeri darbeye tosluyor demokrasimiz. Güven oylaması yapılmayan Bülent Ulusu Hükümeti ile 3 yıl 83 gün geçiyor seçime kadar ve ülkemde Turgut Özal’ın Anavatan Partisi dönemi başlıyor. Turgut Özal Cumhurbaşkanı olana dek 6 yıla yakın süren dönem daha sonra Yıldırım Akbulut ve Mesut Yılmaz Başbakanlığı’nda 1 yıl 226 gün ve 150 gün sürüyor. Darbe sonucu yasaklanan Demirel 1991 tarihinde Doğru Yol ve Sosyal Demokrat Halkçı Parti koalisyonu ile başa geçiyor ve Özal’ın vefatı ile 1 yıl 177 gün sürdürdüğü görevden Cumhurbaşkanlığı makamına geçiveriyor. Tansu Çiller Başbakanlığı’ndaki 50-51.- ve 52. Hükümetler 2 yıllık Doğru Yol ve Sosyal Demokrat Halkçı ; 25 günde güven  oyu alamayıp çöken Doğru Yol azınlık ve Doğru Yol ile Cumhuriyet Halk Parti hükümetleri ki sonuncusu 128 gün sürüyor. 1995 yılında Mesut Yılmaz Anavatan ve Doğru Yol koalisyonu kuruyor ancak ömrü 114 gün sürüyor. Seçimlerden birinci çıkan Necmettin Erbakan’ın Doğru Yol ve Refah Partisi koalisyonu 1  yıl 2 günde Çankaya müdahalesi, asker güdümlü sivil darbe nam-ı diğer 28 Şubat sürecinde son buluyor. Dönüşümlü Başbakanlık ittifakı Demirel’in onayından geçemiyor. 1995 yılında 1 yıl 195 gün süren Mesut Yılmaz Başbakanlığı’ndaki Anavatan-Demokratik Sol ve Demokrat Türkiye koalisyonunu Bülent Ecevit’in 137 günlük azınlık ve ekonomik buhranlı, Milli Güvenlik Kurulu kavgalı, bankaların battığı, ekonomi kumandasına Dünya Bankası kökenli Kemâl Derviş’in geçtiği 3 yıl 174 gün süren ve seçim beklenemeden sona eren Demokratik Sol , Anavatan, Milliyetçi Hareket koalisyonu geliyor ki üç partide sandıktan çıkamıyor seçimde.  2002 seçimleri ile Erdoğan’ın yasaklı olduğu dönemde 116 gün süren Abdullah Gül hükümetini yasağı kalkan Recep Tayyip Erdoğan Başbakanlığı’ndaki 59-60-61.  tek parti hükümetleri izliyor. Ahmet Davutoğlu ilk Başbakanlığı’nı 362 gün süren 62. Hükümette yaşıyor, 2015 seçimleriyle birlikte güven oylaması gerektirmeyen , 88 gün süren Adalet ve Kalkınma, Bağımsızlar, Milliyetçi Hareket, Halkların Demokrasi Partisi destekli geçici hükümet ve Başbakanlık görevini son Başbakan Binali Yıldırm’a devredene dek süren 182 günlük 64. Hükümet Ahmet Davutoğlu Başbakanlığı’nda tek parti Hükümeti olarak görev yaptı tarihimizde.

Koalisyonlardan ilginç anekdotlar da var. 1961 tarihli İnönü hükümeti af tartışmaları, 10. İnönü hükümeti bütçesinin reddedilmesi, 31. Demirel hükümeti bütçe reddi, 33. Erim hükümeti 11 bakanının istifası, 34. Erim hükümeti Başbakanın sağlık mazeretiyle istifası, 41. ve 55. Hükümet gensoru ile sona erdi. 50.  Çiller hükümetinin ilginç bir özelliği var. Çiller ile İnönü ortaklığında kurulan hükümette sırasıyla Çiller ile Murat Karayalçın, Çiller  ile Hikmet Çetin, Çiller ile Deniz Baykal Başbakan ve yardımcısı olarak görev yaptılar; sonu Çiller- Baykal anlaşmazlığı nedeniyle oldu.

Siyaset mühendisliği örnekleri hep var oldu demokrasi tarihimizde; tüm Dünya’nın nedense çok önemli bulduğu bir seçime gidiyoruz; kim kiminle tartışmaları hiç bitmiyor, herkesler bir tarafa angaje; sanal alem belki de ilk kez bu kadar etkin; ortalıkta savrulanların kaçı doğru kaçı yalan o bile meçhul; liste tartışmaları ve ittifaklar tartışılıyor; küçük partiler halkın muhtemelen vermeyeceği koltuk ve yetkileri ortaklarından koparma derdinde, vaatler herkesin ama en fazla muhalefetin dilinde. Görelim halk ne diyecek, kimlere hangi yetkileri verecek? Ülkemizin refahı, huzuru, vatandaşların mutluluğu elbette her şeyin üzerinde. Allah yardımcımız olsun.