Devlet-Millet-Hükümet

Devlet, toprak bütünlüğüne bağlı olarak siyasal bakımdan örgütlenmiş millet veya milletler topluluğunun oluşturduğu tüzel varlıktır. Millet, çoğunlukla aynı topraklar üzerinde yaşayan , aralarında dil, tarih, duygu, ülkü, gelenek ve görenek birliği olan insan topluluğu; ulus anlamı taşır. Hükümet ise bir ülkede Devletin görevlerinin yerine getirilmesini sağlayan yetkili organ; yönetim demektir. Açıklamalar Türk Dil Kurumu Sözlüğü tanımlarıdır. Siyaset, Devlet işlerini düzenleme ve yürütme sanatıyla ilgili özel görüş veya anlayıştır.

Asıl olan Devlettir, Millet’tir. Siyaset elbette devleti yönetme hakkını meşru yollarla elde etmek için yapılır. Demokrasilerde muhalefetin varlığı çok önemlidir. Ülke yönetimini elde etmek için iktidarı eleştirmek, daha iyisini yapabileceğinizi ortaya koymak ve yönetimi meşru yollarla elde etmek için çaba göstermek çok doğal ve olmazsa olmazdır. Benim oy vermediğim partilerden oluşan iktidarlarda bile duam hep başarılı olmaları yönünde olmuştur zira Devletin varlığı ve Milletin mutluluğu her şeyin üzerindedir. Elbette iktidardan kurtulma umudunu ülkemin başına musibet, iktidarın başına yoğun halk tepkisine bağlayanlardan olmadım, olamam, olanları da anlamam, anlayamam.

Türkiye Cumhuriyetimizin 1923 yılından Başkanlık sistemine geçildiği 9 Temmuz 2018 tarihine kadar 65 hükümet görev yapmış. 95 yıllık dönemde bir hükümetin ortalama görev süresi 17.5 ay olmuş. 1923-1950 İsmet İnönü 7 kez Başbakanlık görevi üstlenirken en uzun hükümet ömrü altıncı hükümette 3 yıl 301 gün . Fethi Okyar 101 gün, Celâl Bayar CHP adına iki kez 75 gün ve 1 yıl 17 günlük hükümetlere Başbakanlık yapmış. Refik Saydam iki kez 68 gün ve 3 yıl 96 gün Başbakanlık görevini üstlenmiş. Şükrü Saraçoğlu 13. Hükümette 243 gün, 14. Hükümette ise 3 yıl 151 gün iktidarda kalmış. Recep Peker’in 1 yıl 34 gün; Hasan Saka’nın 272 ve 221 gün ile iki kez, Şemsettin Günaltay’ın 1 yıl 126 gün, 291 gün ile iki kez Başbakanlığı’na tanık tarihimiz. 1950 sonrası 3 Adnan Menderes (Demokrat Parti); 1965 yılından 1971 Muhtıra’ya kadar 4 yıl 7 gün, 123 gün ve 1 yıl 20 günlük Süleyman Demirel Başbakanlığı’nda Adalet Partisi; 1983-1989 4 yıl 8 gün ve 1 yıl 314 günlük Turgut Özal/1 yıl 226 günlük Yıldırım Aktuna ve 150 günlük Mesut Yılmaz Başbakanlığı’ndaki Anavatan Partisi; 18 Kasım 2002- 14 Mart 2003 dönemi 116 günlük Abdullah Gül; 14 Mart 2003-28 Ağustos 2015 arası 4 yıl 168 gün/3 yıl 311 gün/3 yıl 54 gün ve 364 günlük Recep Tayyip Erdoğan Başbakanlığı’nda geçen 59./60./61./62. Hükümetler;  Ahmet Davutoğlu Başbakanlığı’ndaki 182 günlük 64. ve kayıtlara son Başbakan olarak geçen Binali  Yıldırım Başbakanlığı’ndaki 2 yıl 46 günlük 65. Hükümetler  tek başına iktidar dönemleri olarak tarihte yer alıyor. 1960 darbesi güven oylamasız partiler üstü ve Askeri ve CHP/Adalet Partisi kadrolarıyla Cemal Gürsel hükümetleri olarak yönetimde yer alır. CHP/Yeni Türkiye Partisi/Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi  koalisyonu İsmet İnönü başbakanlığında 1 yıl 183 gün; CHP/Bağımsızlar/Adalet Partisi/Yeni Türkiye Partisi koalisyonu gene İsmet İnönü Başbakanlığı’nda 1 yıl 57 gün devlet idaresinde bulunur.  Suat Hayri Ürgüplü 249 gün Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi/Millet Partisi koalisyonunda Başbakanlık yapar. CHP’den istifa ettirilerek bir gün sonra bağımsız Başbakan olarak atanan Nihat Erim CHP/Milli Güven/Bağımsızlar/Adalet Partisi kadrolarıyla 260/163 gün; Ferit Melen CHP/Milli Güven Partisi koalisyonunda 328 gün; Naim Talu Bağımsızlar/Adalet/Cumhuriyetçi Güven Partisi ile birlikte 286 gün yönetir ülkeyi. Aslında dönem koalisyon kurmak için liderlerin anlaşamadığı dönemlerdir ve Başbakanlar atama Başbakanlardır. 1973-74 Bülent Ecevit Başbakanlığı’nda CHP/Milli Selamet Partisi koalisyonu kısa dönemde Kıbrıs Barış Harekatlarını başarır ancak sonrası Sadi Irmak güvenoyu alamayan 134 gün ülkeyi yöneten geçici hükümettir. Süleyman Demirel 39. Hükümeti Adalet/Milliyetçi Hareket/Milli Selamet/Cumhuriyetçi Güven partileriyle kurar ve ülkeyi 2 yıl 82 gün yönetir. Sonrası Bülent Ecevit’in güven oyu alamamasına karşın ülkeyi 30 gün yönettiği 40 hükümet dönemidir. 1980 darbesine ve Bülent Ulusu’nun başbakan olarak atandığı yıllara kadar ülke Süleyman Demirel ve Bülent Ecevit Başbakanlığı’nda yönetilir ancak Ecevit Adalet Partisi menşeyli ve istifa ederek Bakan oluveren 10 Bağımsızı da kabineye almıştır. 1991 tekrar politikaya dönen eski yasaklı Süleyman Demirel’in Doğru Yol/Sosyal Demokrat Halkçı Parti ile 1 yıl 177 gün; Tansu Çiller’in 2 yıl 102 günlük ve 128 günlük Cumhuriyet Halk Partisi ortaklı ve 25 günlük güvensizlik oyuyla biten azınlık hükümeti; Mesut Yılmaz’ın 114 günlük Anavatan/Doğruyol; Necmettin Erbakan Başbakanlığı’nda 1 yıl 2 günlük Refah/Doğruyol; Mesut Yılmaz’ın 1 yıl 195 günlük Demokratik Sol/Anavatan/Demokrat Türkiye ve 137 günlük Bülent Ecevit azınlık; 3 yıl 174 günlük Bülent Ecevit Başbakanlığı’nda geçen Demokratik Sol/Milliyetçi Hareket/Anavatan Partisi koalisyonlarıyla yönetilir ülke.

Parlamenter dönemimiz askeri veya sivil darbeler dışında da parlamento dışı atamalı Başbakanlara ihtiyaç duymuş tarihimizde. Avrupa’nın belki alışkın olduğu koalisyonlar ülkemizde bazen başarılı bazen başarısız sonuçlar vermiş. Koalisyonlar sonuçta partilerin kendi programları değil ortak programlarda uyuştukları hükümet protokolü ve programlarını ortaya çıkarıyor. Elbette son cümlem uzun süreli veya tek parti hükümetlerinin ve Başkanlık sisteminin  en ideal sistem olduğu  şartını ortaya çıkarmıyor. İstikrar süreçle kısıtlı değil, yapılan işlere de bağlı kuşkusuz.

Koalisyon dönemlerinin ortaya çıkardığı sonuç Bakan sayılarının artışı. Uzlaşırken Bakanlık paylaşımları Hükümetteki Bakan sayısının artışına neden olmuş.  Öyle ki bazen 15 Devlet Bakanı yer almış koalisyonlarda. Sonuçta Bakanlık kadro demek, teşkilatın gereksinimlerini cevaplandırabilme imkanı demek.  Bakan sayısı rekoru örneğin 1977-78 4. Demirel hükümetinde 29 iken 42. Hükümette Ecevit Başbakanlığı’nda 35 oluvermiş. Üç hatta bazen 5 yetkili Başbakan Yardımcılı koalisyon hükümetleri var tarihimizde. İki imzalı atamalar için üç; üç imzalı atamalar için dört; hatta bazen 5 imza zorunluluğu düzenlemeleri yapılmış . 1996-97 Erbakan/Tansu Çiller koalisyon hükümetinde Bakan sayısı 37.  Mesut Yılmaz Başbakanlığı’ndaki Anavatan/Demokratik Sol/Demokrat Türkiye Patileri koalisyonunda 38 Bakan var iken hemen peşinden kurulan Ecevit azınlık hükümetinde Bakan sayısı 25  ve Ecevit hükümetin Meclis sunum konuşmasında  şu veciz cümleyi kurmuş “İnsan gücü ve parasal kaynakları etkin, verimli, tutumlu kullanma kararlılığımızın ilk örneği bir önceki hükümetteki 38 olan Bakan sayısının 25’e düşürülmesidir” Bir önceki koalisyon hükümetinin Başbakanının da Ecevit olduğunu hatırlayalım. Elbette kaynakları etkin, verimli ve tutumlu kullanıldığının tek kriteri değil ancak Başkanlık sisteminin Bakan sayısı 19.

Ülkeme güzel hizmetlerde bulunacak hükümetlerle yönetilelim tarih boyu ve Devletimiz ve Milletimiz hep baki kalsın. Demokrasi olmazsa olmazımız elbette.