Engellenen güzel ülkem (15); Nuri Killigil

Doğum 1890 Manastır. 1909 Manastır Harbiyesi mezunu. Kardeşi Enver Paşa, amcası Kut’ül Amare kahramanı Halil Paşa gibi asker olarak yetişti. 1911 Trablusgarp Savaşı’na katıldı.1914’de Afrika Grup Komutanı. 1917 yılına kadar İngiliz, İtalyan ve Fransızlara karşı birçok savaşa girdi. 30 Mart 1918 tarihinde Sovyet ordusu ve Ermeni birlikleri Bakü’ye saldırdı. Saldırıya karşılık Azerbaycan hükümeti hemen savaş ilan etti. Aynı zamanda bölgede etkin olmak isteyen İngilizler de Ermenilere destek veriyordu. Ruslardan ve İngilizlerden destek alan Ermeniler büyük bir soykırıma girişti ve on binlerce Azerbaycan Türkünü canice katletti . Dünyanın malum sessizliği karşısında Azerbaycan ve Dağıstan Osmanlı’dan yardım talep eder; dönemin Harbiye Nazırı Enver Paşa   Kafkas İslâm Ordusu kurdurur, başına kardeşi Nuri beyi henüz 28 yaşındayken geçirir. Bu şanlı ordu 15 Eylül 1918 tarihinde Bakü’yü kurtardı. Mondros Mütarekesi ile Bakü’yü Kafkas İslâm Ordusu terk etmek zorunda kaldı.” Bakü Fatihi”  olarak anılan , Bakü kurtuluşu sonrası  halka hitap ettiği  Tezepir Camii’ndeki minber  “Nuri Paşa Minberi” olarak nitelendirilen, Gence’de konakladığı ev müze ilan edilen Nuri Paşa daha sonra  İngilizler tarafından tutuklansa da kurtarılır. 1925 yılında yarbay rütbesiyle emekli olur Nuri Paşa,  1929’da İstiklal Madalyası ile ödüllendirilir. Savaştığı cephelerde yaşadığı mühimmat eksikliğini unutmaz zaten tüm cephelerde kendi imkanları ile silah ve cephane sağlamıştır orduya. İlk cephesi olan Trablusgarp’tan beri her cephede sürekli karakalem resim yapan ve sanata olan büyük ilgisi ve yeteneğini daima koruyan Nuri Paşa, ayrıca ilgi duyduğu çini sanatının Türkiye’de çağdaş tekniklerle yapılmasını sağlamak için 1921-1924 yıllarında Berlin’de çinicilik eğitimi almıştı. Berlin’den döndükten sonra 1925 yılında Kütahya mebusları Nuri Bey (Conker) ve Cevdet Bey (Barlas) ile Kütahya Çini İşleri Türk Anonim Şirketi’ni kurdu ve bu girişimle tarihi çok eskilere dayanan Kütahya çiniciliği için önemli bir adım atılmış oldu. Tabi Kütahya’da bulunduğu 1925-1927 yıllarında aynı anda çeşitli silahların tasarımı üzerine de çoktan çalışmaya başlamıştı. ‘Nuri Ateşleme Takımı ve Bomba Sapı’ ve ‘Tüfek Havanı’ patentlerini ile ‘Nuri Tevhit Bombası’ ve ‘Nuri Tabancası’ adlı silah ve cephane tasarımları için beratlarını Kütahya’dayken almıştı. Artık kafasında yıllardır kurduğu savunma sanayiine adım atmalıydı. 1940’lı yıllarda Zeytinburnu'ndaki demir eşya fabrikasında çeşitli metal eşyaların yanı sıra silah, tapa ve mermi üretmeye başladı. Zeytinburnu fabrikasını Haziran 1946'da kapatarak Sütlüce'ye taşıdı ve Türkiye’nin ilk özel savunma şirketini kurdu. Fabrikayı geliştirerek, matara, gaz maskesi, çelik başlık, soba gibi eşyaların yanında tabanca, 81 milimetre havan, mühimmat, tapa, uçak bombası, tahrip kalıpları da üretti. Kısıtlı imkanlar ve zor şartlar altında ürettiği silah ve mühimmatı, Milli Savunma Bakanlığı’na sattığı gibi yurt dışına, Mısır, Filistin, Pakistan, Suriye gibi ülkelere de ihraç etti. Dünya silah lobisinin birtakım hamleleriyle Nuri Killigil'in silah üretimi engellenmeye başladı. Hatta bu çabalar, fabrikanın kapanma aşamasına gelmesine neden oldu. İsrail'in kuruluşu ve sonrasında, Filistinlilere ve bölgedeki diğer Arap ülkelerine silah satması, Nuri Paşa'nın üzerindeki baskıların ve engellerin artmasına yol açtı. Fabrikasındaki üretimden rahatsız olan bazı çevrelerin baskıları sonucu silah üretemeyeceğini açıkladı ama üretimine gizlice devam etti. Ürettiği silahlar o denli kaliteliydi ki İtalyan Bernaedelli Nuri Paşa’nın ürettiği yarı otomatik 9 mm çaplı ilk yerli ve milli tabancayı kopyalayıp 1980’lere kadar kullandı. 2 Mart 1949’da sahibi olduğu fabrikada sabotaj olduğu düşünülen büyük bir patlama meydana geldi ve aralarında Nuri Killigil'in de bulunduğu 27 kişi bu patlamada hayatını kaybetti. Ruslara karşı savaşıp Bakü’yü kurtaran, İsrail’in kurulmasına karşı çıkarak Filistinlilere destek veren, Arap ülkelerine silah satan Nuri Killigil’in fabrikasında bu şekilde bir patlama gerçekleşmesi ve Killigil’in bu patlamada hayatını kaybetmesi suikast iddialarını günümüze kadar getirdi. Olayın ihmalden mi sabotajdan mı kaynaklandığı o günlerden itibaren tartışılmaya devam edildi. Kapsamlı itfaiye ve adli tıp raporlarına ulaşılmayan patlama ile ilgili TBMM kapalı oturumunda Başbakan Şemsettin Günaltay, milletvekillerini bilgilendirdi. Ancak tutanaklar üzerinde gizlilik kararı olduğundan Killigil’in ölümündeki ve patlamadaki sır perdesi aralanamadı. Ne hazin tesadüf ki 24 Mart 1949 tarihinde Cumhurbaşkanı İsmet İnönü başkanlığındaki Bakanlar Kurulu Ankara’da alelacele toplanıp İsrail Devleti’nin derhal tanınmasını kararlaştırıyordu. Nuri Killigil’in sessiz sedasız Edirnekapı Şehitliği’ne , törensiz hatta İstanbul Müftüsü Ömer Nasuhi Bilmen’in “cenaze namazının vücudun parçalanması nedeniyle kılınması caiz değildir” hükmü ile kılınmamıştır. Yıllar sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 13 Ocak 2019’da yaptığı bir konuşmada, ”Nuri Killigil’in silah fabrikasının bir sabotajla ortadan kaldırılıp kendisinin şehit edilmesi de tarihimizin bir başka karanlık sayfasıdır.” ifadelerini kullandı. . Nuri Paşa’nın bugün Edirnekapı Şehitliği’nde bulunan kabri 2016 yılında yenilenerek şehitlik haline getirildi ve şehadetinden tam 67 yıl sonra resmi cenaze namazı kılınabildi. Şehidimizi rahmetle anarken kendisinin sözüyle veda ediyorum  “İsterim ki bizlerin gayreti bizden sonrakiler için örnek olsun, isterim ki bizlerin emekleri düşmana çevrilmiş silahlar olsun”