Engellenen güzel ülkem (3); Aşıda önderlikten üretimsizliğe
26 Ağustos 2024, Pazartesi 00:55Nice oyunlara Covid pandemisinde mahkum olduk, gündemde Maymun çiçeği virüs aşıları var, gene onaysız ve acil kullanım izni gündemde; eminim tröstler daha nicelerini yaşatacak tüm dünyaya , ömrümüz olursa göreceğiz. 17. Yüzyılda dünyada çiçek hastalığından ölüm % 17 iken Osmanlı topraklarında % 1. Aşıcı kadınların döküntü alıp ceviz kabuğu ya da incir yapraklarında biriktirip deriyi hafifçe çizerek irini aşılamaları ve gül yapraklarıyla kapatma yöntemi dünyada ilk ve başarının nedeni bu geleneksel yöntem.18. yüzyıl başında Lady Montago isimli sefir eşi oğluna uygulattığı bu aşılamayı İngiltere’ye mektupla aktardı, 1798 yılında Edward Jenner Osmanlı’dan öğrendiği yöntemi geliştirip ilk çiçek aşısına ilmi hüviyet kazandırdı. Nizanname ile çiçek aşısını askeri ve yatılı okullar başta topluma uygulanma zorunluluğu ve aşı reddine ceza getiren ilk olarak gene Osmanlı. 1889- Telhihhane çiçek aşısı uygulama merkezi. Fransız hekim Pasteur ülkesinde kuduz aşılama çalışmaları başlatır ancak destek görmez hatta Josep Meister’a yaptığı uygulama nedeniyle yargılanır. Destek istediği birçok devlet adamı arasından desteği 2. Abdülhamid verir, ülkemize gelmeyi Pasteur reddedince Mecidiye nişanı ve 10000 frank/altın (muhtelif rivayet; bir kaynak İstanbul’da o tarihte 180-200 ev bedeli olarak yayınlanmış-A.Ö) karşılığında Dr. Hüseyin Remzi bey, Zoeros Paşa ve Veteriner Hüseyin Hüsnü bey Fransa’ya ekibe gönderilir. Darül Kelb Tedavihanesi, 1888 Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriyeyi Şahane kurulur, ilk kuduz aşısı ülkemizde üretilir. 1892-ülkemizde ilk çiçek aşısı üretilir. 1896 difteri, 1897 sığır veba aşısı, 1903 kızıl serumu, 1911 tifo, 1913 kolera, dizanteri, veba aşıları üretilir ülkemizde. Cumhuriyetin ilk Sağlık Bakanı Dr. Refik Saydam 14 yıllık bakanlığında önemli işler başarır, 1927 verem aşısı üretilir, 1928 yılında Hıfzıssıhha Enstitüsü kurulur. 1927 yılında Zekai Muammer Tunçman Diyarbakır Kuduz Enstitüsü’nde ilk Semple tip kuduz aşısını üretir. 1938 yılında Çin’e kolera aşısı ihraç ederiz. 1942 tifüs aşısı, akrep serum üretimi yapılır, 1947 yılında biyolojik kontrol laboratuvarı kurulur, 1950 yılında grip aşısı üretilir. Dünya Sağlık Örgütü ülkemizi uluslararası merkez olarak kabul eder. 1968 yılı tetanoz, gazlı gangren, difteri, kuduz, şarbon, akrep serumu üretilmektedir ülkemizde. 1983 yılında kuru verem aşısı üretimi yapılır. 1990’hemen tüm aşıların üretildiği Hıfzıssıhha Enstitüsü maalesef teknolojik yatırımlar almamaya başlar, Dünya Bankası destekli sağlık politikaları başlamıştır zira. Sağlıkta kamu maliyetlerini sınırlama, yabancı kaynak destekleri, piyasalaşma rüzgarı başlamıştır. 1996-98 döneminde Hıfzıssıhha Enstitüsü giderek modern teknolojiden uzaklaştırılır ve aşı üretimime son verilir. İthal aşılar döneminden sonra 2011 yılında Hıfzıssıhha Halk Sağlığı Kurumu çatısı altına girer ve fiilen kapanmış olur. 2009 yılından itibaren paketleme ve enjekte dolum teknolojisi 3 yıllık alım garantileriyle ülkemize getirilir. Özel sektörün kamu ortaklığında ürettiği belli aşılar dışında bugün aşı ithalatçısı bir ülkeyiz maalesef. Sağlık gibi hayati konuda dışa bağımlılığımız yerine 1997 yılında Hıfzıssıhha Enstitüsü teknolojik yatırımlarla geliştirilseydi, 2011 yılında kapatılmasaydı bugün farklı şeyler konuşuyor olabilirdik. Covid pandemisi esnasında Erciyes Üniversitesi ürünü Turkovac gündeme alındı, bir çok kuruluş ve Üniversite çalışmaları son faza ve aşı üretimine geçemedi maalesef. Halen Türkiye Aşı Biyoteknolojik Ürün Araştırma ve Üretim Merkezi inşaatı Ankara’da devam ediyor ve kaybettiğimiz yılları belki telafi etme çalışmaları başlayacak, zararın neresinden dönersek kârdır demek istiyorum.
Güzel ülkem gene önderlik ettiği üretimden aşı konusunda da iç ve dış etkenlerle vazgeçmiş ve yıllar kaybetmiş. Bir kaynak ülkemin aşı ithaline ödediği üç yıllık bedelle yeni bir modern aşı üretim merkezini tam kapasiteyle faaliyete geçirebileceğimizi belirtiyor. İnşası süren merkez umarım bu yönde gelişir. Dünyanın ilk aşı üretim merkezi, Kurtuluş Savaşı’nda bile Anadolu’da taşıma merkezlerde aşı üretimine son vermeyen , aşı ihraç eden ülkem insanımıza destek verip güvense inanıyorum ki her şeyi başarır, yeter ki yerliden yana olalım. Sağlıklı günler dilerim.
Yorum Yazın
E-posta hesabınız sitede yayımlanmayacaktır. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişdir.