Engellenen güzel ülkem (5); Devrim Otomobili
09 Eylül 2024, Pazartesi 00:58Senaryo hep aynı..Genelde bir avuç başarmaya azimli, inanmış, coşkulu insan..Karşılarında iç ve dış bağlantılı istemezükcüler. Genelde hep istemezükcüler yıkmış umutları, moralleri ve yarım kalan , geciken endüstrileşme maceramız, ülkemin kaybettiği dövizler, yıllar. Öyle ki bazen Devlet Başkanı gücü bile yetmemiş rüyaların tamamlanmasına.
22 Nisan 1961.Başbakanlıktan Ulaştırma Bakanlığı’na “çok gizli” damgalı emir iletilir. “Memleketimize has bir binek otomobili motoru imali ve örnek bir yerli otomobil numunesi vücut bulması…” Yer olarak o tarihlerde 1946 yılından beri TCDD için dizel motor ve jeneratör üreten Eskişehir Cer Atölyesi seçilir. Proje ve emrin ardında ihtilalin lideri Devlet ve Hükümet Başkanı Cemal Gürsel vardır. Tartışma başlar, kongreler düzenlenir. Evet o tarihlerde yeterince beğenilmediği veya daha kolayımıza geldiği/yabancı hayranlığı nedeniyle toplu iğne bile yerliden yana tercih edilmemektedir ancak memleketimizde on bine yakın mühendis vardır, 2000 civarında tekniker, elli binin üzerinde sanat enstitüsü mezunu hizmet etmektedir. Cumhuriyetimizin ilk yıllarından itibaren Devletin yurt dışına eğitime gönderdiği , eğitimlerini müteakip ağır sanayide çalışmış hatta o ülkelerin “kal” tekliflerini ellerinin tersiyle itip ülkemize geri koşmuş yetişmiş insan gücü liderlerimiz de vardır hizmet için görev bekleyen. 29 babayiğit adam işe koyulur içlerindeki inançla. Birçok yabancı arabanın motor incelemesi ile başlarlar görev paylaşımının ardından. 4 ay içinde 4 adet prototip yapılır. % 100 Türk işçi ve mühendisinin eseri otomobil 28 Ekim 1961 sabahı Ankara’ya trenle ulaşır. Toplamda 4 otomobil, 7 motor üretilmiştir. Bilinen ve tarihe geçen otomobillerin yolda kaldığıdır oysa gerçek çok farklıdır. Yüksek oktanlı benzin sadece Ankara’dadır, trende bile son rütuşları devam eden araçların benzin ikmalleri Ankara’da yapılacaktır ancak tören ve karşılama telaşesi benzin bulunsa da huni bulunamaması nedeniyle ikmalin yapılamaması , Cemal Gürsel Paşa’nın aracının sadece benzinsizlikten yolda kalması, diğer araçla yola devam edilse de istemezükcülerin zaferiyle son bulmuş, bugün bile Eskişehir’de sergilenen ve çalışan araçların seri üretimleri hayal olmuştur. Tarih bugün bile Cemal Gürsel’in “Batı kafasıyla otomobil yapıyoruz, Şark kafasıyla içine benzin koymayı unutuyoruz” sözüyle andırır Devrim otomobilini.
Gelelim Devrim gerçeğine. O yıllarda otomobil ithali için ödenen para 500.000.000 TL’dir. 4 adet otomobil ve 7 adet motor için Devrim’e harcanan para 900.000 TL’dir. Yıllık 5000 araç üretimi halinde Devrim otomobilin maliyeti 19 bin lira olacaktır. Ama işin içinde başka işler vardır, Amerikan Chrysler ve Ford firmalarının ülkemizde çeşitli girişimleri söz konusudur. Basının büyük kısmı başta yetkili ve etkili güçler otomobil imalatına karşıdır, birazdan söz edeceğim ama en önemlisi bizdeki kör olası zihniyet farkıdır. Biz benzinsizlikten yolda kalan araç ile “paralar boşa gitti” “yerli otomobil 200 metre gidebildi” çığlıkları atar ve projeyi baltalarken İngiltere’den Ford kamyon ithal eden Koç grubu yetkililerinin “sıfır kamyon gönderiyorsunuz ancak motoru yağ yakıyor” serzenişine İngilizler “ biliyoruz, ileride daha iyilerini yapacağız, kalın yağ koyun daha az yağ yakar” cevabı vermektedirler. Onlar hatalı üretime devam ederken biz kendi ürünlerimizi kötülemeyi ve baltalamayı tercih etmişiz. Yıl 1965. 56 yıl sonra Almanya’yı ziyaret eden İngiliz Hükümdarı Kraliçe Elizabeth Stutgart şehrinde ziyareti sırasında içinde bulunduğu Mercedes 600 otomobille yolda kalır, protokol dahil otomobili itmek durumunda kalırlar, Bizdeki mantık Almanlarda olsa bugün Mercedes markası olmayacaktı otomobil aleminde.
Gelelim destekçiler ve istemezükcüler kısmına, bari yıllar sonra tarihe kayıt olsun. Sanayi Bakanlığı yetkilileri bile memleket kalkınmasında şeftali yetiştirmeyi otomobil yapımından daha yararlı görüyorlar. (Şükrü Er)/İthalatcılar karşıdırlar zira yılda bir milyar liralık satış pazarı mevzu bahistir. Bazı gazeteler karşıdırlar zira ithalatçıların propaganda masrafları söz konusudur. Bir avuç proje gönüllüsü babayiğit mutludur her adımda. Cumhuriyet Gazetesi karşıdır Cevat Fehmi Başkut “Bizde otomobil yapılamaz” 25 Mart 1961/ Devrim otomobiline harcanan paraya yazık diyenler aslında endüstrileşmeye karşıdırlar ve mesela aynı yıl Tarım Bakanlığı bütçesine konulan at nesli amaçlı 25 milyon liraya ses çıkarmamışlardır o tarihte orduda süvari birlikleri kaldırılmış ve yurtdışından damızlık aygır, boğa hatta hamile ithal etme işlemi devam etmişken. Devrim otomobilinin olumsuz havayı dağıtıp milli özgüvene destek olması amacıyla daha sonra Sanayi Bakanı Mehmet Erten’e birini Makam aracı olarak kullanması, diğerini Makine Mühendisleri Oda Başkanı olarak Şükrü Er’in kullanması ve her 5-10 bin kilometrede araç hakkında rapor yayınlanması önerilmişse de Şükrü Er’in bu önerileri de önce Ulaştırma Bakanlığı sonra Başbakan İsmet İnönü nezdinde onay görmemiştir. Devrim otomobili için sürekli olumsuz yazan Ahmet Emin Yalman’ın kardeşi motor distribütörü mesleğinde olunca farklı şeyler çıkmamış elbette yazılarında. Devrim otomobili hakkında yazı yazmak amacıyla ziyaret eden çoğu gazeteci yıllar sonra bile gerçek düşüncelerini yazıya dökememişler. 25 Ocak 1961 Hürriyet “otomobil dernekleri ülkede otomobil imal etmek mümkün değildir” 31 Ocak 1961 Yeni İstanbul “Türk Amerikan Distribütörleri Dernek Başkanı Mehmet İsyan “bugünkü şartlarda yerli otomobil üretimi sadece hayal” 13.02.1961 Makine Mühendisleri Oda Başkanı Şükrü Er “1959 yılında 19 milyon liralık motorlu araca karşılık 35 milyon liralık yedek parça ithal edildi, görülüyor ki otomobili ucuza ithal etmiyoruz” Öyle ki Devrim otomobillerinin imali söz konusu iken bizzat Sanayi Bakanı Şahap Kocatopcu “yüzde yüz yerli sanayi ile otomobil tesisi kurmak imkanı yoktur, montaj sanayini desteklemek amacıyla bazı firmalarla temasa geçeceğim” açıklaması yapmakta ve Makine Mühendisleri Odası tarafından haklı eleştiriye maruz kalmaktadır. 05.05.1965 tarihli Cumhuriyet Gazetesi yazarı Doğan Nadi” üstelik yürümüyor da” (Tanıtım amaçlı olarak yazımın bir bölümünde yararlandığım “Yarım Kalan Devrim Rüyası” Muhittin Şimşek eseri, Alfa Yayınları 2022 4. Baskı) Devrim otomobili destekçileri de var elbette. Bunlar Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’e mektupla ulaşarak destek ve inançlarını belirtmişler. Kaynak ustası A. Bölükbaşı,oto parçacısı S. Peker, şöför İ. İriş, eski Teknik Öğretmen M. Erdoğan. Bu değerli kişiler ithal otomobillerin hangi kusurlarını nasıl giderdiklerimi de ekleyip güven ve destek istemişler güçlü, etkin ve yetkin istemezükcüler karşısında. Türkiye’mi engelleyenleri değil, Devrim otomobili başta bir avuç gönüllü babayiğiti selamlıyorum şükranla. En azından endüstrileşme çabalarımıza umut olmuşlar ve aslında çok şey başarmışlar.
Yorum Yazın
E-posta hesabınız sitede yayımlanmayacaktır. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişdir.