Gebelik ve Anemi

Anemi, hemoglobin düzeyinin 100 cc kanda 11 g’dan daha düşük olduğu durumdur. Gebeliğin 2. trimestirinden itibaren plazma hacminin artmasına bağlı olarak hemoglobin düzeyinde hafif bir azalma normal olarak kabul edilmektedir. Buna göre 2. trimestirden itibaren hemoglobin düzeyi 10.5g/100 cc altında kalan gebeler anemik olarak kabul edilmektedir.

Kadınlarda en sık karşılaşılan anemi türü demir eksikliği anemisi. Demir, hemoglobinin ana yapısında bulunan bir element. Amerika Birleşik Devletleri’nde kadınların -30’unun anemik olduğu düşünülüyor. Kadınlar, erkeklere göre anemiye biraz daha eğilimli. Bunun temel nedeni adet kanamalarıyla birlikte düzenli ve sürekli olan kan kaybı. Ayrıca kadınların beslenme alışkanlıklarının erkeklerden farklı olması da anemiye olan eğilimi artırıyor.

Dünyadaki tüm kadınların 1/3’ünden fazlasında da anemi vardır. Bu nedenle anemi kadın sağlığı ve gebe sağlığı açısından çok önemle ele alınması gereken bir sorundur. Ciddi anemi anne ölümlerinde 5 kat artışa yol açmaktadır.

Aneminin olası nedenleri: Demir eksikliği anemisinin en sık karşılaşılan nedeni yetersiz demir alımı, Folik asit yetersizliği, 

Basur ya da benzeri patolojiler nedeniyle kronik kan kaybı, 

Gelişmekte olan bebeğin annesinin depolarını tüketmesi,   

Travma, kaza gibi durumlarda ani ve fazla miktarda kan kaybı,   

Diğer anemi nedenleri

Risk faktörleri: Çoğul gebelik, Beslenme bozukluğu, Sigara kullanımı,      

Alkol kullanımı, Sindirim sistemi hastalıkları, Bazı ilaçların kullanımı.

Kansızlık belirtileri:  Birçok olguda kişi, anemik olduğunun farkında değildir. Anemi birden değil de yavaş yavaş geliştiğinde vücut bu duruma tolerans geliştirir. Anemi sıklıkla rutin yapılan incelemeler sırasında anlaşılır. En sık karşılaşılan belirtileri şöyle sıralayabiliriz:

Halsizlik, Çabuk yorulma, Soluk görünüm, Çarpıntı, Merdiven çıkma, yürüyüş gibi aktivitelerde hemen yorulma ve nefes nefese kalma, Baş dönmesi, baygınlık, Baş ağrısı,

Tırnak diplerinin soluklaşması, Sarılık (nadir), Karın ağrısı (nadir).

Bu belirtilerin büyük bir kısmının hamileliğin erken döneminde de normal olarak görülebilen yakınmalar olduğu gözden kaçırılmamalı.

Tanının konması: Aneminin tanısı çok kolay. Yapılacak bir kan sayımıyla anemi varlığı saptanabilir. İlk kontrolde yapılacak kan sayımı hamilelik öncesi anemi varlığının anlaşılması açısından önemli. Hamilelik takipleri sırasında kan sayımı 24-28. haftalarda tekrarlanmalı.

Tedavi aşaması: Demir eksikliği anemisinin tedavisi basittir. Genelde ağızdan alınan haplar ya da şurup şeklinde demir ilaçlarıyla tedavi yapılır. Nadiren enjeksiyon şeklinde demir alımı gerekebilir. Kansızlığın çok fazla olduğu durumlarda kan verilmesi gerekli olabilir. Hamileliğin başlangıcında anemi olmasa bile birçok kadında demir kullanılması önerilir. Bunun amacı demir depolarının desteklenmesi. Kan değerleri normal olan kadınlarda demir kullanımı 24 haftaya kadar geciktirilebilir. Demir ilaçlarının kabızlık ve mide bulantısına neden olabileceği, aynı zamanda dışkıyı siyaha boyadığı unutulmamalı.

Olabilecek komplikasyonlar: Demir eksikliği anemisi hamilelikte bazı sorunlara neden olabilir.

a)Anneye olan etkileri:

-Maternal ve fetal mortalite ve morbiditede artma,

-Düşük doğum ağırlığı riskinde artma,

-Bağışıklık sisteminde zayıflama ve çalışma kapasitesinde azalma.

b)Bebek ve çocuğa olan etkileri:

-Motor gelişim ve koordinasyonda bozulma,

-Büyüme gelişme geriliği,

-Dil ve okul gelişiminde bozukluk,

-Azalmış fiziksel aktivite, 

-Yorgunluk,

-Dikkat eksikliği ve enfeksiyonlara karşı dirençte azalma.

Alınabilecek önlemler: Yeterli miktarda demir içeren besinler tüketin.
Yeterli miktarda folik asit içeren besinler tüketin.
Yeterli miktarda C vitamini alın. C vitamini demirin bağırsaklardan emilimini kolaylaştırır.

Gelişmekte olan ülkelerde kadınların çoğunda beslenme yetersizliği, enfeksiyonlar, sık ve fazla sayıda gebelikler nedeniyle demir depoları çok düşük düzeylerdedir. Annelere demir desteği yapılmadığı durumlarda demir depolarının gebelik  öncesi düzeye gelebilmesi için 2 yıldan fazla bir süre geçmesi gerekmektedir.

Hamilelikte en sık görülen tipi, demir eksikliğine bağlı anemi. Demir olmadan yeni kan hücresi yapılamaz. Bu durumda dokulara oksijen taşıyan kan hücrelerinin (alyuvarlar) azalması nedeniyle dokuların oksijenlenmesi bozulur.

Kaslara yeterli oksijen gitmezse kas yorgunluğu ve halsizlik, beyine gitmezse zihinsel faaliyetlerde aksama ve baş ağrıları, deriye gitmezse soğuğa karşı dayanıksızlık oluşabileceği gibi, rahme ve bebeğe de gitmezse bebeğe ait olumsuzluklar doğabilir. Anemisi olan hamilelerde erken doğum oranının iki katına dek arttığı gözlenmiştir. Aneminin en sık görülen etkisiyse bebeğin gelişmesinde ve büyümesinde gerilik (Rahim içi gelişme geriliği) yapması.

Tüm hamilelik boyunca bir hamilenin toplam demir ihtiyacı 1000 mg. Bunun 300 mg’ı bebek ve plasentaya aktarılır. 200 mg’ı mide ve barğırsaktan normal olarak kaybolur. 500 mg’ı ise artan kan hücresi ihtiyacını karşılamak için kullanılır. Hamilelikte günlük demir ihtiyacı 7 mg. Çok az kadının hamilelik öncesinden gelen demir depoları bu ihtiyacı karşılayacak düzeyde. Kırmızı et ve yeşil sebzeler iyi demir kaynakları olmakla beraber, diyetle alınan demir miktarı da bu ihtiyaca cevap veremez.

Hamilelikte dışarıdan demir takviyesi bir zorunluluk halini alır.Demir alımı ilk 16 hafta içinde var olan bulantı ve kusmayı bir miktar artırabilir. Bu olursa, demir takviyesine ara verilerek ilk 16 haftadan sonra tekrar başlanabilir. Bu etkiyi azaltmak gece yatarken ve aç karnına alınabilir. Aç karnına alınması demirin emilimini de artırmak açısından yararlı. Demirin emilimini artıran bir diğer etken C vitamini.

Bu vitaminin de ek olarak bulunduğu demir hapları bu nedenle tercih edilmeli. Demir hapları bazen kabızlığa da neden olabilir. Demir tabetlerinde bulunan 200 mg elemental demir hamilelikteki gereksinimi karşılayacak en az demir dozu. Gerektikçe bu dozun üzerine de çıkılır. Ağızdan demir alamayanlar için demir iğneleri de mevcut.