GURUR ve KİBİR

Sakın aldanma cihâna olmasın sende gurur

Ne kadar devlet bulursan kendüzini eyle mur

Eyleme kibr ü hased merdûd olan şeytâna bak

Zühdüne dayanma gel gör noldu Bel'âm-ı Bâûr ([1])

                                                           Muhıbbî (Kanuni)

“Sakın cihanın mevkisine, makamına ve saltanatına al­danma. Bu hu­sus­larda ne kadar yükselirsen yüksel, yine de kendini karınca gibi aşağıda gör, gururlanma. Sakın kibir ve hasede meyletme, bunlardan dolayı cen­netten ko­vulan şey­tana bak, ”                                                                                        

Cenâb-ı Allah; “yeryüzünde kibirlenerek yürüme”([2]) buyurur. Sevgili peygamberimiz de: “Kim Allah için mü­te­vazı olursa, Allah onu (maddi ve manevi yönden) yük­seltir ve yüceltir. Kim de gururlu ve kibirli olursa Allah onu al­çaltır (Şeytan gibi burnunu sürter).”([3]) buyurur. Gerçekten ta­rih gurur ve kibirli olanların, yani hâşâ Al­lah’a rekabet et­meye kalkışanların nasıl peri­şan oldukla­rının örnekleri ile doludur. “Gök yere inse ordularımın mızrakları ile tutarız” diyenlerin nasıl tarihe rezil ve rüsvay olduklarına tarih şahit ol­muştur.  Abdullah Vassaf demiş ki:

Âhir yine hâk olur bu tenler

Bilmem niye kibr eder edenler       

O halde ne mala-mülke, ne makam-mevkiye, ne ev­lât-ıyale, ne nam ve şana velhasıl hiçbir şeye mağrur ol­mamak gerekir. İlk başa aldığımız şiir dün­yanın en bü­yük, en kud­retli, Avrupalıların bile Muhteşem Süleyman dedikleri sulta­nın Kanuni’nin sözleridir, ne kadar ibretli. Şairler ne güzel söylemişler:

Mazhar-ı feyz olamaz düşmeyicek hâke nebât

Mütevâzî olanı rahmet-i Rahmân büyütür.

“Tane toprağa düşmeden filizlenip, fidelenip yeşeremez, toprağa düşeni yani mütevazı olanı Allah yüceltir ve büyütür.”

Çeşm-i insaf kadar kâmile mizan olmaz

Kişi noksanını bilmek kadar irfan olmaz

 

Gökten cevherler yağsa taş yine vermez çiçek

Toprak ol ki, topak nice güller bitirecek

 

Mal ve mülke mağrur olma, deme var mı ben gibi

Bir muhalif rüzgâr eser, savurur harman gibi

Dünya malı elde iken düşmanların dost olur

Elde bir şey kalmayınca dost bile düşman olur..

“İnsanların içinde insanlardan bir insan ol.” Hz. Ali

“Kibir,  bele bağlanan taş gibidir. Onunla ne yüzülür, nede uçulur.”

                                                                                  Hacı Bayram Veli

“Övünerek yaşayanlar, dövünerek ölürler.” Ali Suad

“Kişi insanlar arasında kendisinden daha kötü kişi ol­duğuna inandıkça, gururlu demektir.” Beyazid Bestami

Şeyhülislâm İbni Kemal, ilmine biraz mağrur imiş. Ehlullahtan biri ya­nına gelir ve “Allah’la kulların ilmini kı­yas etmeye kalksak nasıl gösteririz?” deyince İbni Ke­mal; “hâşâ böyle bir kıyas olmaz” der. Öteki ısrar edince, Şeyhü­lislâm eline kocaman bir kâğıt alır, ortasına bir nokta kor ve “olmaz ama, böyle misal verelim, kâğıt Al­lah’ın ilmi, nokta da bütün insanların ilmi olsun” deyince erdemli kişi şöyle demiş; “peki bu noktanın içinde senin ilmi­nin yeri neresi ki, böyle ilmine mağrur oluyorsun?” Bu olaydan sonra Şeyhü­lislâm bu huyundan vazgeçmiş.

Nasrettin hocadan keramet istemişler. Hoca karşı­daki ağaçlara; “ey mü­barekler buraya gelin” diye emret­miş. Ol­mayınca yanındakilere “onlar bize gelmezlerse, biz onlara gideriz, biz mütevazı insanlarız” demiş ve gidip göl­gelerine oturmuş. Yarı şaka, yarı ciddi hocanın cevabı ne kadar ibretli. İnsan böyle olmalı, mütevazı ve benlik­siz. Şâir ne güzel de­miş:

Al bende benlik kalmasın

Kimseler halim bilmesin

Nâm u nişânım olmasın

Pinhanın olayım senin

Dipnotlar:

1- Hz. Musa döneminde yaşamış çok ibadet eden ve İsm-i Âzam duasını (okununca Allah’ın

        reddetmeyip kabul ettiği dua)  bildiği rivayet  edilen kişi. Bu duayı maddi menfaat

        karşılığı okuyunca, sonu çok  kötü olmuş, dili sarkıp çok feci bir şekilde can vermiştir. 

2- İsrâ Sûresi, 37.

3- Heysemi, Mecmau’z-Zevâid, 10/325.