İlk Yumruğu Atan Kazanır mı?

1. Dünya Savaşı'nda 16 milyon kişi hayatını kaybetti. Savaş milyonlarca can kaybıyla ve maddi- manevi yıkımla sonuçlanmakla kalmadı aynı zamanda kimyasal silahların, uçakların, tankların da kullanıldığı “vahşi bir katliama” sahne oldu.

İlk kez sivil halk hedef alınmış, katliamlar, zorunlu iskan, nüfus mübadeleleri, etnik temizlik, "modern zamanlarda" büyük acılara yol açarak eşi görülmemiş bir kültürel şok yaratmıştı.

Savaş bittiğinde, genel duygu ve inanç "Bir daha asla olmayacak!" yönündeydi.

Birinci Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında yaşanan büyük siyasi ve sosyal çalkantılar yeni ideolojilerin doğmasına ve yeni siyasi rejimlerin kurulmasına sebep oldu

1. Dünya Savaşı Osmanlı Devleti, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve Rus Çarlığının sonunu getirdi. Almanya da toprak kaybetti. Avusturya-Macaristan, Almanya ve Rusya’nın kaybettiği topraklarda Polonya, Yugoslavya, Çekoslovakya, Macaristan, Finlandiya gibi birçok yeni devlet kuruldu.

Birinci Dünya Savaşının sonuçları özellikle Orta ve Doğu Avrupa’nın siyasi haritasını tamamen değiştirdi. Birinci Dünya Savaşının kazanan devletlerinden olan İngiltere ve Fransa’nın Avrupa ve dünya siyasetindeki ağırlığı arttı. 1914 öncesinde Avrupa’nın yükselen gücü olan Almanya büyük bir güç kaybına uğradı.

Amerika Birleşik Devletleri savaşa 1917 yılında katıldı. ABD’nin savaşa girmesi İtilaf Devletlerinin zafere ulaşmasında en belirleyici etmenlerden biri oldu.

1. Dünya savaşında kaybeden ülkelerin “hırsları” 2. Dünya savaşının başlamasına neden oldu

1. Dünya Savaşı’ndan yaklaşık 25 sene sonra başlayan ve global çapta yapılan ikinci sıcak savaş olan 2. Dünya Savaşı, tarihin “en kanlı savaşı” olarak tarih sayfalarında yer aldı. 6 sene boyunca devam eden 2. Dünya Savaşı, birçok askerin ve sivilin ölümü ile sonuçlanmış, beraberinde birçok felaket getirdi.

II. Dünya Savaşı’nın ilerleme sürecinde Almanya, Japonya ve İtalya kendi aralarında anlaşarak “Mihver Grubu” kurmuşlardır. Mihver Grubu bu biçimde savaşa zemin hazırlarken “Müttefikler” arasında bulunan Fransa ve İngiltere’ye daha sonra Rusya ve ABD katılmıştır.

İkinci Dünya Savaşı, 2 Eylül 1945 tarihinde resmi olarak sona erdi. Müttefik Devletleri tarafından kazanılan bu savaştan, Mihver Devletleri olan Almanya, Japonya ve İtalya mağlup ayrıldı.

İkinci Dünya Savaşı gelişimi ve sonuçları itibariyle insanlık tarihinin şahit olduğu en büyük kıyımlardan olmuştur. Büyük yıkımlar ve ülke sınırlarında değişikliklerin olması ile sonuçlandı. İkinci Dünya Savaşı 65 milyondan fazla insanın yaşamını kaybetmesine neden oldu. Dehşetli etkileri ile insanlık tarihinde gerçekleşmiş olan en kanlı savaşlardan biri olma özelliğine sahip olarak tarih kayıtlara geçti.

İngiltere ve Fransa savaştan galip ayrılsa da ekonomik olarak çok yıprandılar. Bu nedenle sömürgeleri üzerindeki etkinlikleri zayıfladı. Avrupa merkezli uluslararası sistem sona erdi. Amerika ve SSCB yeni güçler olarak ön plana çıktı. Dünya’nın büyük bölümü, ABD ve SSCB’nin etki alanları haline geldi.

Savaş sonrasında kurulan bu kurumlarla, kalıcı bir barış hedeflenirken, çok kısa sürede anlaşmazlıklar arttı ve dünya “Soğuk Savaş” olarak adlandırılan yeni bir döneme girdi.

Birleşmiş Milletler Teşkilatı kuruldu. Dünya; daimî üyeler olan Fransa ve İngiltere, Rusya, ABD ve Çin’in keyfine bırakıldı.

II. Dünya Savaşı’nın kazanan ve kaybedenleri mantığına dayalı olarak oluşturan konseyin yapısı, uluslararası sistemin mevcut güç ilişkilerini yansıtmaktan çok uzak kaldı.

BM’ye getirilen en büyük eleştiri uluslararası barış ve güvenliğin korunmasından sorumlu ve BM ana organlarından biri olan Güvenlik Konseyinin işlevsizliği.

Özellikle daimî üyelerin kendi çıkarlarının ve çıkar ilişkileri bulunan devletlerin uluslararası hukuk kurallarını ihlal etmeleri karşısında BM sistemi yetersiz kalıyor. Yugoslavya’nın dağılma sürecinde Bosna-Hersek’te ve yine aynı şekilde Ruanda’da soykırım suçunun işlenmesine, Somali’de,  Azerbaycan toprağı olan Karabağ başta olmak üzere Kafkasya’da, Filistin’de, Lübnan’da ve Suriye’de, Libya’da tanıklık edilen uluslararası hukuk ihlallerine ilişkin etkin Güvenlik Konseyi kararları alınamaması ve uluslararası hukuk kuralları ihlallerinin önüne geçilememesi, Güvenlik Konseyine olan güveni çok derinden sarsıyor.

II. Dünya Savaşı’ndan sonra Amerika Birleşik Devletleri önderliğinde kurulan uluslararası sistem içerisinde idarî ve ekonomik yapıları şekillenen müslüman ülkelerin çoğunluğunda “sömürge dönemini” aratmayan anlayış ve uygulamalar sürdürüldü. Devam eden çatışmalar, küresel güçlerin bölgenin kaynaklarına nüfuz etmesine yol açarken İslâm coğrafyasında kan ve göz yaşının artarak devam etmesine sebep oldu.

I. ve II. Dünya Savaşlarına yönelik herhangi bir incelemeden kaçınılmaz olarak çıkan can alıcı soru, bu tür felaketlerin yeniden yaşanıp yaşanamayacağıdır. Yirminci yüzyıldaki bu savaşlar tarihsel gelişmenin “normal” yolundan dehşet verici bir sapma mıydı? III. Dünya Savaşı’nın patlamasını mümkün kılacak uluslararası anlaşmazlıkların ve çelişkilerin yeniden ortaya çıkmasını düşünmek mümkün mü?

Gerçek soru, yeni bir küresel savaşın mümkün olup olmadığından çok, böylesi bir felaketin yaşanmasından önce “ne kadar zamanımızın” olduğudur. Buradan hareketle, bir sonraki ve en belirleyici soru, onun gerçekleşmesini engellemek için yapılabilecek herhangi bir şey olup olmadığıdır.

Gerçekten de ABD artık düzen kurucu kapasitesini, dünyanın polisi olma özelliğini kaybediyor. ABD, uluslararası anlaşmaları, geleneksel müttefiklerini terk etmeye, hatta karşısına almaya, ekonomik ve siyasi alanda dayatmacı bir dış politika izlemeye, silahlanma çabalarını arttırmaya başlıyor.

Buna karşılık Çin ve Rusya rakip güç merkezleri olarak yükseliyor. ABD liderliğinde kurulmuş dünya düzenini kendi gereksinimleri yönünde değişmeye zorladıkça, ticaret savaşlarından, siber savaşlara gerginlikler giderek atıyor.

1. Dünya Savaşı’nda ilk yumruğu Avusturya- Macaristan İmparatorluğu atmıştı, yenildi

2. Dünya Savaşı’nda ilk yumruğu Almanya atmıştı, yenildi

Eğer tarih tekerrürden ibaretse, yeni bir savaşta ilk yumruğu atan yine kaybedecek.

İnşallah savaşlar olmaz, çünkü önce insanlık kaybediyor.