KEKİK

Akdeniz ve Anadolu mutfağının vazgeçilmez şifa kaynağı

Hepimizin sofralarının vazgeçilmez tadı, şifa olarak dolaplarımızdan eksik etmediğimiz olmaz ise olmazımız kekik dertlere derman olma özelliği ile bizim kültürümüzdür.

İçerisinde A, C vitaminleri, kalsiyum, sodium, potasyum gibi çeşitli faydalı mineral ve yağlar bulundurulan kekiğin vücudumuza çok fazla yararı vardır. Kekik kurutularak, çayı yapılarak veya yağ olarak kullanılabilir, her kullanımın birbirinden benzersiz özellikleri ve yararları vardır. Sağlıklı bir vücut için, haftalık beslenme düzeninden kekik eksik edilmemelidir.

Kekik, Nanegiller ailesinin (Lamiaceae veya Labiatae) bir üyesi olup,  özellikle yaprakları tıbbi ve aromatik amaçlarla kullanılır. Kekikler, çalıcık formunda aromatik, çok yıllık bitkilerdir.  Dünya genelinde toplam 210 civarında cinse ve 3.500 civarında türe sahip olan kekikler, kolayca yetiştirilebilen bitkilerdir.

Kekikler, en iyi drenajı iyi olan topraklarda, sıcak ve güneşli dağ yamaçlarında kayalık bölgelerde yetişirler. Kuraklığı iyi tolere ederler, soğuğa dayanıklı olup, yüksek, dağlık bölgelerde iyi gelişirler. Genellikle ilkbaharda ekimi veya dikimi yapılan çok yıllık bir bitkidir. Üremesi tohum, bitkinin gövdesinden alınan çelikler veya bitkinin köklü bölümlerinin bölünerek dikim yapılması ile olur.

En fazla kültürü yapılan türü Thymus vulgaris olup, bu türün yaprakları salatalarda ve yemeklerde aromatik özelliği sebebi ile tercih edilir. Ayrıca yapraklarından elde edilen essentiyal yağlar, antivirütik ve antibakteriyal özelliğe sahiptirler, bu nedenle tıbbi amaçlarla kullanılır.

Kekiğin yaygın olarak kültürü yapılan bir diğer türü Thymus serpyllum olup, bu kekik “yabani kekik” olarak bilinir ve sürünücü bir gövdeye sahiptir. “Kekiklerin anası” veya “esas kekik” olarak bilinir, mutfakta aromatik ve tıbbi amaçlarla kullanımının yanında, arılar için bal yapımında, ana nektar kaynaklarından biridir. Yabani kekikler Toroslar’da özellikle keçiler için iyi bir besin kaynağıdır. Orta Toroslarda keçi etinin oldukça lezzetli olmasının ana sebebi, Bahar döneminde bu hayvanların çoğunlukla kekiklerle beslenmeleridir.

Kekiğin taze olarak kullanımının yanında, kurutulmuş yapraklarının ezilerek baharat gibi kullanımı da yaygındır. Özellikle ev yemeklerinin aromalarının iyileştirilmesi için Akdeniz mutfağının vazgeçilmezidir. Anadolu’da genel olarak kekik kurutulmuş ve ezilmiş halde kullanılır.

Kekiklerin çiçekli kısımları, değişik yemeklere lezzet artırıcı olarak ilave edilir. Kekik aynı zamanda bir süs bitkisi olup, güzel kokusu nedeni ile tercih edilir. Aroması nedeni ile bal üretiminde de tercih edilen bir bitkidir. Yenilebilen yapraklarının yanında, bazı türleri dekoratif olarak yaprakları ve çiçekleri içinde yetiştirilir. Tohumlarının besin maddesi olarak kullanılması amacıyla da yetiştirilmeleri de yaygındır.

Bitkinin yaprakları gövde üzerinde karşılıklı gelişir ve her bir yaprak çifti öncekine göre, dik açılı bir konuma sahiptir. Çoğunlukla yaprakları hafifçe geriye doğru kıvrıktır. Çiçekleri beş adet birleşik taç yapraktan oluşur ve bilateral simetrilidir.

Yabani kekik ( Thymus serpyllum),  yaklaşık 40 cm. uzunluğunda olup, 350 civarında türe sahip, aromatik, çok yıllık, otsu, bitki veya çalı formundadır.  Sürünücü özelliğe sahip olup, Avrupa ve Asya için yerli olan bu bitki Amerika’ya daha sonraları götürülmüştür. Yaprakları hafif tüylü, sapları dar ve gövdeye yapışmış halde bulunur. Yabani kekiğin çiçekleri küçük olup, üst dudakları üç loblu, alt dudak yarık, düzensiz bir kaliks ile yoğun bir uç kısma sahiptir.  Çiçekler tüpsü, 4-10 mm uzunluğunda ve tür özelliğine bağlı olarak beyaz, pembe, mavi veya mor renktedirler. Çok sayıda ve küçük tohuma sahip lopları vardır.

Kekikler, kuvvetli aromatik kokuları sebebi ile kültür amaçlı yaygın olarak üretilmektedir. İçerdiği bu koku fitokimyasal bileşeninde bulunan timoldan (tymol) kaynaklanır. Thymus türleri kelebek ve böcek larvaları için de iyi bir besin kaynağıdır.

Kekikte üretimi engelleyecek önemli bir hastalık ve zararlı yoktur. Ancak taban suyu yüksek, geçirimsiz topraklarda kökler iyi havalanmadığı için köklerde mantar hastalıklarına rastlanabilir. Kuru ve bol güneş alan topraklar tercih edilmelidir.