KONYA ŞEHRİ NASRETTİN HOCA’YI MI NOEL BABA’YI MI DAHA ÇOK TANIYOR?

Geçmişine sahip çıkamayan toplumlar maalesef geleceği de kaybeder. Siz kendi değerlerinizi unutur veya unutturursanız Kültür Emperyalizmi kendi değerlerini yerleştirir toplumunuza. Sn. Mücahit Sami Küçüktığlı “Konya Şehri Örneğinde Nasrettin Hoca ve Noel Baba Tanınırlığı Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma” yapmış ve bence Ülkemin geleceğinde söz sahibi her yetkilinin masasının üzerinde durması ve üzerinde ciddi planlar yapması gereken çalışma Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi’nde 15 Aralık 2020 tarihinde yayınlanmış. Değerli çalışmacı Konya’yı “globalleşme ve batılılaşmanın yoğun hissedildiği günümüz Dünyasında Batı Kültürüne karşı duruşu ile ön plana çıkmış şehir” olarak tanımlamış. Türk kültürel mirasının en kıymetli isimlerinden Nasrettin Hoca’yı Batı Dünyası için değerli isim Noel Baba ile tanınırlık açısından karşılaştırmayı muhafazakâr Anadolu şehri Konya örneğinde değerlendirmiş. Çalışma halkın kendi değerlerine sahip çıkma düzeyi açısından elbette değerli. Sn. araştırmacıya kendi adıma teşekkür ediyorum.

Nasrettin Hoca da Noel Baba da Anadolu coğrafyasının değerleridir. Noel Baba Toros Dağları güneyinden Hristiyanlık değerlerini , Nasrettin Hoca ise Toros Dağları kuzeyinden İslâm değerlerini temsil ederler. Nasrettin Hoca Çin’den Balkanlara kadar geniş coğrafyada bilinen isim. Türk ve Anadolu kültürü için önemli, isim ve nüktedanlığı ile asırlar boyu eğitici ve öğretici bir değer. 1208 yılında Eskişehir Sivrihisar ilçesi Hortu Köyü doğumlu. Babası köy imamı Abdullah Efendi. Kendi köyünde bir süre imamlık yapan Nasrettin Hoca 1236 yılında Akşehir ilçemize gelerek Seyyid Mahmut Hayrani’ye bağlanmış. Ömrünün büyük zamanını Akşehir’de geçiren Nasrettin Hoca burada görev yapmış, insanların dertlerini dinlemiş, onları güldürmüş, düşündürmüş ve 1284 yılında Akşehir’de vefat etmiştir.  Nasrettin Hoca , Azerbeycan’da Molla Nasrettin, Kazakistan’da Koja Nasrettin, Özbekistan’da Nasrettin Efendi olarak bilinir, Türk Kültürü etkilerini Osmanlı Dönemi ile yaşayan Balkan coğrafyası hatta yüzyıllar boyu birlikte yaşamışlığımız olan Ermeni toplumunda bile tanınırlığı vardır. Türk ve İslâm dünyasının sevilen önemli isimlerindendir,  Türk Milleti’nin mizah anlayışı ve zekâsının sembolüdür. Kendisinin Türkiye sınırlarını aşan milli bir şahsiyetimiz olduğu tüm Dünya’da kabul edilmektedir.

Makalede karşılaştırılan Noel Baba olarak bilinen Santa Cruis özellikle yılbaşı kutlamalarında farklı bir kültürel simge olarak karşımıza çıkan ve Batı dünyası için önemli olan bir isimdir. Noel Baba figürü özellikle TV ve medyanın yaygınlaşması ile son otuz yılda küresel hakim güçlerin çabalarıyla yaşamımıza daha fazla sokulmuştur. Noel Baba,(Aziz Nicolaos) Demre doğumludur. Batı’nın pazarlama aracıdır, ilk kez 1869 yılında grafiker Thomas Nast tarafından çizilen daha sonra Coca-Cola firması ve diğer firmaların kullandığı bir imajdır. Kültürel iletişimin temel faktörlerinden birisi ve belki de en önemlisi televizyon yayınlarıdır.  Amerika’da yaşayan Ortodoks Yahudilerin Amerika’lı Hristiyanların tek önemli dini kahramanı olan Noel Baba’nın kültürel kimliğinden çocuklarının etkilenmemesi için yılbaşında kutlamalara katılma yasağı bilinmektedir. Bizim ülkemizde ve Türk Devletlerde  aynı hassasiyetin gösterildiğini söylemek çok kolay değildir bence. Örneğin Kırgizistan ,  turizm danışmanlık hizmeti aldığı İsveç halkla İlişkiler Firmasının “Santa Claus Diyarı Kırgizistan” sloganıyla yaptığı tanıtıma Batı ülkelerine hitap edebilmek ve yılbaşı tatilinden ekonomik anlamda pay kapabilmek için rıza göstermiştir. Unutulmamalıdır ki insan davranışlarında kültürel unsurlar belirleyicidir.

Araştırma analizine gelince; 98 kadın, 104 erkek 202 kişi katılımıyla yapılan çalışmada % 18.8 katılımcı 10-18; % 12.9  19-24; % 28.7  25-34; % 19.8  35-44 ;  % 13.9 katılımcı 45-54 yaş aralığındadır. Öğrenim durumları % 39.6 .ile en çok lise düzeyindedir. Üniversite mezunu katılımcı % 15.8. Nasrettin Hoca denilince akla % 50.5 fıkra, % 12.9 eşeğe ters binen adam, % 7.9 Akşehir, % 6.9 güldürürken düşündüren, % 5 karikatür, % 3 mizah, % 3 şişman adam, % 2 göle yoğurt çalma, % 2 sarığı gelmekte; % 3 farklı şeyler belirtirken % 4 hiçbir şey cevabı vermektedir. Nasrettin Hoca’nın nereli olduğu sorusuna % 76.9. Akşehir cevabı vermiş, % 3 Konya ve Eskişehir cevabı yanında Ankara, Manisa, Kütahya, Sivrihisar, Nevşehir, Edirne cevapları da alınmıştır. Nasrettin Hoca’nın nereli olduğunu bilmeyenler arasında 10-18 yaş grubu en fazladır. Hoca’nın mesleği sorusuna % 60.4 imam/hoca; % 9.9 filozof, % 9.9 kadı, % 3 mimar, % 3 komedyen, % 1 öğretmen, % 1 çiftçi, % 1tüccar, % 10.9 bilmiyorum cevabı alınmıştır. % 64.4 katılımcı Nasrettin Hoca Türbesi’nin  Akşehir’de olduğunu belirtirken % 3 Konya, % 32.7 bilmeyen cevabı çıkmıştır. Nasrettin Hoca hakkında yeterli bilgiye sahip olmayan Konya’lı hemşerim oranı % 40;   kısmen sahip olduğu cevabı veren ise % 46.5.

Noel Baba sorularına gelince; ilk akla gelen % 47.5 ile Yılbaşı, % 9.9 hediye, % 8.9 çam ağacı, % 5.9 Hristiyan Bayramı, % 5 eğlence, % 4 yalan, % 3 baca, % 2 kar, % 2 yurtdışı, % 2 şapka, % 2 geyik, % 2 çocuk, % 4 hiçbir şey cevabı verilmiştir. Yılbaşı kutlamaları hakkındaki sorulara verilen cevap % 33.7 dinimize ve kültürümüze ters uygulama, % 30 batı özentisi, % 23.8 isteyen kutlayabilir, % 11.9 eğlenceli bir aktivite cevabı vermiştir, Konya’da yılbaşı kutlaması yapan % 17.8 lik kesim vardır (kutlayan ve bazen kutlayan) Yılbaşı kutlayan kesimin içinde en çok 10-18 yaş grubu vardır ( % 36.8) Nasrettin Hoca ve Noel Baba tanınırlığı hakkındaki soruya % 62.4 Nasrettin Hoca, % 37.6 Noel Baba cevabı gelmiş olmakla birlikte 10-18 yaş grubunda Noel Baba’yı bilen oranı daha yüksektir. (% 52.6)  18 yaş altında kendisini Noel babaya daha yakın hissedenlerin oranı % 31.6. Türk kültüründe Nasrettin Hoca’nın unutulduğunu düşünenlerden   evet ve kısmen diyenler % 40.6.

Araştırma sonuçları Nasrettin Hoca’nın tanıtıcı çalışmalara gereksinimi olduğunu düşündürmektedir. Eğitim alanı, medya, Kültür Bakanlığı gibi kuruluşlar yanında bence Mahalli idareler de konuya ilişkin çalışma yapmak durumundadır.  Evlatlarımızı haklı gerekçelerle örneğin Çanakkale’ye  götüren belediyelerimiz Konya ilçeleri mesela Nasrettin Hoca memleketi Akşehir’le de ilgilenmeli kanaatindeyim. 2014 yıllarında sözü edilen ancak sanırım başlangıcı 2020’leri bulan Nasrettin Hoca Mizah Köyü katkı sağlar mı? Umarım,bekleyip göreceğiz ama kültür emperyalizmi etkisinin sürdüğü de gerçek. Geçmişi unutursak geleceği kaybederiz.