OSMANLIDA İLKLER (2)

07 Eylül 2018, Cuma 08:20

A+
A-

1976 yılında S. Arabistan’ın Cidde kentinde denizden tuz arıtma fabrikasının açılışında meslektaşı ile sohbete girişen dönemin Türkiye büyükelçisi Necdet Özmen'in bir ara "Bu Suudi Arabistan’ın ilk tuzdan arıtma tesisi" demesi üzerine Fransız büyükelçisinin büyük bir hayretle "no Mösyö bu ilk değil. İlkini Osmanlılar 1800’lü yılların sonunda yapmışlardı" demiştir.(1)

1495 de ilk gelen Rus elçisi Mihail Pleçsev çok pis ve pejmürde olduğu için Osmanlı tarafından elçi olarak kabul edilmeyip geri gönderilmiştir.(2)

Osmanlı Devleti için, “Hasta Adam” tabirinin ilk olarak, 1807 de Fransa İmparatoru Napolyon ve Rus Çarı 1. Aleksandr, Osmanlıyı parçalayıp bölüşmek için yaptıkları Tilsit Antlaşmasında kullanmışlardır.(3)

Süleymaniye Câmiinin temeline ilk harcı Kanûnînin arzusuna binaen Şeyhülislâm Ebussuud Efendi koymuştur.(4)

Telgrafı bulan Samuel Mors(1791-1872 ) buluşuna ilk patent belgesini 1847 yılında, icatların ve keşiflerin düşmanı olarak gösterilen Osmanlı sultanlarından Abdülmecid vermiştir. Kendi memleketi ABD de l854 yılında alabilmiştir.(5)

Bilim târihinde mikroptan ilk bahseden Fâtih’in Hocası Akşemseddin dir. Ondan 100 sene sonra bir İtalyan hekim olan Fracastor bahsetmiştir.(6)

Sultan l. Ahmed Sultanahmet Câmiinin ilk Cuma kılınacağında her gelen cemaate bir tespih hediye edilsin diye emir verince kısa zamanda 86 bin tespih üretilip hediye edilmiştir.(7)

Türkiye'de ilk Türkçe gazeteyi Sultan 2. Mahmud 1832 yılında çıkarmış ve ilk baş yazıyı da kendisi yazmıştır.(8)

İlk Kürtçe gazete Sultan Abdülhamid döneminde çıkmıştır.(9) Bugün bile Kürtlere kendi isimlerini koyma, kendi beldelerine isim verme, ana dilde kurs ve dershane açma, ana dilde propaganda yapma hakkı 2013 yılında verilmiştir.

Osmanlı şehzâdeleri ve o dönemdeki çocuklar için ilk tahsil yaşı beştir.(10) Çocuklar “Amin alayı” denen görkemli ve çocuğun aklından hiç çıkmayacak ve herkesin sosyal durumuna göre uygulanan bir törenle ilk tahsile başlamıştır.(11)

Fâtih ilk resim yaptıran, Abdülaziz ilk Avrupa seyahati gerçekleştiren ve Sultan Reşad’a ilk Balkan gezisine çıkan hükümdarlardır.(12)

Osmanlının son döneminde İlk ana okulu, kreş ve çocuk bakımevi fikrinin ve fiilinin Kâzım Karabekir Paşa ile ortaya çıktığı ve 6 bin şehit çocuğunu, hattâ binlerce öksüz ve yetim Ermeni çocuğunu yetiştirdiği, ebe ve hemşire yetiştiren okullar açtığı, kitap bayramı, ağaç bayramı veya haftası uygulamalarının da onunla başladığı târihî gerçeklerdendir.(13)

Sultan Abdülhamid meşrutiyetin ilanından sonra Gazetecileri davet etmiş, yani bir basın toplantısı yapmıştır. Türkiye’de ilk basın toplantısı budur. Bu toplantıda batıdan kesinlikle borç almamamız gerektiğini, basın mensuplarının buna yardımcı olmalarını söylemiştir.(14)

Sultan Abdülhamid’i devirmek üzere ilk gizli komite İstanbul Askerî Tıbbiyede kurulmuş ve müstebit, hafiye teşkilâtı ile insanların nefes alış verişlerini bile tâkip ettirdi denilen pâdişahın ve devletin bundan iki sene sonra haberi olmuştur.(15) Abdülhamid’i bu hususta tenkit eden kişiler, kendileri ikbal sâhibi olunca, hizmetlerini gören müstahdemleri bile polise tâkip ettirdikleri ortaya çıkmıştır.(16)

Dünyanın en eksi, en büyük ve ilk AVM (alış-veriş merkezi) 550 yıldır ayakta duran İstanbul’daki Kapalıçarşı’dır.(17)

Sarıkamış harekâtı esnasında ilk defa Türk ordusunda sahra telefonları kullanılır. Asker hiç görmediği için bundan ürker bazıları kullanmaz, bazıları da tellerini kesip çarık bağı yapar.(18)

BM Hayvan haklarını 1948 yılında kabul ettiği halde, Osmanlıda bu haklar ta ilk dönemlerden i’tibâren kanunlara ve kurallara geçmiştir. Sultan 2. Beyazid döneminde çıkarılan İstanbul Belediye Kanunnamesinde hayvan hakları en ince detayına kadar dile getirilmiş ve bunlara uymayanların cezalandırılması istenmiştir.(19) Osmanlıda ata o kadar hürmet edilmiş ve kudsiyet izafe edilmiş ki, onların ölüleri bir kenara sürünüp it ve çakallara ikram edilmemiş, bazı yerlerde hususi at mezarları kurulup çoğu zaman gömülmüşlerdir.(20)

Dipnotlar:

1- Recep Şükrü Apuhan, “Ruhumda darp İzleri Var”, Timaş Yay. İst. l990 s.136.

2- Sâmiha Ayverdi, “Türk-Rus Münasebetleri ve Muhârebeleri” Kubbealtı Yay. İst. 2004, s. 94.

3- İlhan Bardakçı, “İmparatorluğa Veda”, Hülbe Yay. Ank. 1985, s. 23.

4- Yılmaz Öztuna, “Büyük Türkiye Târihi”, Ötüken Yay. 1977, c. 4, s. 182.

5- Başkent Üniversitesi Kültür Yayını Bütün Dünya Dergisi 2014 Şubat sayısı, s. 54.

6- Ahmed Turan Yüksel, “İslâm’da Bilim Târihi” Kitap Dünyası Yay. Konya 2002, s.109.

7- İbrahim Refik, “Târih Şuuruna Doğru-3”, Albatros Yay. İst. 2001, s. 181.

8- A. Emin Yalman “Yakın Târihte Gördüklerim Geçirdik¬lerim”, Pera A.Ş,Yay. 1997. c.1, s.79.

9- Mustafa Armağan, “Abdülhamid’in Kurtlarla Dansı-2, s.134.

10- Sâmiha Ayverdi, “Ebedî ve Mânevî Dünyası İçinde Fâtih”, Kubbealtı Yay. İst. 2008, s. 29.

11- Mehmed Nuri Yardım, “Edebiyatçılarımızın Çocukluk Hatıraları”, Timaş Yay.İst.1998, s.53.