VATANDAŞIN DERDİ

80’li yılların başında piyasalarda fiyat istikrarına önemli ölçüde sağlayan “Tarifeye tabi mal ve hizmetler” yasası yürürlükteydi.

1983 yılında ANAP iktidara geldi.

Neoliberal politikaların ülkemizdeki temsilcisi Turgut Özal’da başbakan oldu.

Özal başbakan olur olmaz ülkede bir takım değişimler başlattı. Kendisi farklı alanlardaki bu değişimlere “Transformasyon” adını vermişti. Aslında bu Fransızca bir sözlüktü ama toplumda sükse yapmıştı, insan kulağına da hoş geliyordu. Halk ilk olarak Özal tarafından kullanılan bu sözcüğün ne olduğuna aldırmadan derin anlamlar yüklemeye başladı.

Himmet umulan sözcük “transformasyon” kısa bir süre sonra kazık olup halkın karşısına çıkınca büyü bozuldu.

Kamu otoritesinin piyasalarda fiyat belirleme, düzenleme ve kontrol şeklindeki müdahalesini sıfırlayan neoliberal politikalar özel sermayeye yeni imkanlar sağlarken, halk büyük acılar yaşadı.  Çünkü söz konusu politikanın temelinde kuralsızlık yatıyordu. Tercih edilen sistemde tek taraflı keyfiyet ve dayatmalar söz konusuydu. Piyasalarda bulunan mal ve hizmetler pahalandı. Fiyatlar katlanarak büyüdü. Kuralsızlık bizim ülkemize göre değildi ama devleti yönetenler böyle istemişti.

“Transformasyon/neoliberalizm” toplumda telafisi imkânsız haksızlıklar, mağduriyetler ve acılar yaşattı o dönem.

Demokrasiyle idare edilen ülkemizde en büyük ve en güçlü muhalefet partisi olan halk sırası gelince iktidar partisi ANAP’la hesap masasına oturarak o defteri kapattı.

“Tarifeye tabi mal ve hizmetler yasası” işlevsiz hale getirilirken, piyasalarda bulunan mal hizmetlerin fiyatı bir anda iki, üç katına bile çıkmıştı. İşin adı serbest piyasaydı ama aslında bir çeşit serbest kazıktı yaşananlar.

Günümüze bakalım.

Piyasalarda bulunan her türlü mal ve hizmetin fiyatı bir hayli yüksek.

Fiyatlar kar topu gibi katlanarak büyüyor.

Fiyat artışları bir türlü önlenemiyor.

Nerdeyse her mal ve her ürün, her yeni gün yeni bir fiyatla satılmaya başladı.

Vatandaşın derdi pahalılık.

Vatandaşın gündemi pahalılık.

Pahalılık ve onun yanında aynı mal ve hizmetteki farklı fiyat uygulamaları da büyük bir dert.

Daha başka türlü dertlerde var ama pahalılık her derdin önüne geçmiş durumda.

Sorunun çözülmesi gerekiyor.

Hayat pahalılığını çözecek, çözebilecek her ne imkân varsa etkili bir biçimde kullanılması gerekiyor. Vicdanla çözülecek gibi değil fiyat ve pahalılık meselesi. Tarlada fiyatı birkaç lira olan bir sebze ya da meyvenin, tezgahta 8-10 liradan satılması vicdanla çözülebilir mi? Şarküteri ürünleri başta olmak üzere diğer gıda ürünlerinde, dayanıklı tüketim mallarında ve ayrıca  çok sayıda mal ve hizmete aynı durum söz konusu değil mi?  Yani vicdan uygulanan fiyatlar karşısında önemini kaybetmedi mi?

Pahalılık karşısında yasal, belli kural ve yaptırımları olan  önlemler devreye girmeli.  O önlemlerden birisi tarifeye tabi mal ve hizmetlerle ilgili yasanın aktif biçimde kullanılması olabilir. Sonra diğer ürün fiyatlarını vatandaş lehine belirleyen ve kontrol altına alan yeni bir takım düzenlemeler olabilir.

2004 ve 2017 yıllarında revize edilen tarifeye tabi mal ve hizmet fiyatlarının belirlenmesi ve takibiyle ilgili yasa önemli bir yasa.  Tacirler tarafından üretilen mal ve hizmetlerin azami fiyat tarifeleri belirlenirken tüketici taraf temsilcilerinin yapılan toplantılarda hazır bulunmasıyla daha adil fiyatlar ortaya çıkacaktır. Sonra belirlenen fiyatların mülkü idare ve belediyeler tarafından piyasalarda aralıksız takip ve kontrol edilmesiyle keyfi fiyat artışlarının önüne geçilebilir. Aynı cadde ve aynı sokakta aynı hizmeti veren işyerlerindeki farklı fiyat uygulamalarının önüne başka nasıl geçilebilir? Aynı ürünlerin farklı fiyatlarla satılması ve aynı hizmetin farklı fiyatla verilmesi nasıl önlenebilir?

Fiyat belirlemedeki keyfilikler ve farklı fiyat uygulamaları pahalılığın en büyük nedenleri arasında.

Herkes bunu biliyor ve görüyor.

Caydırıcı ve etkili önlemlerin alınmasıyla bir miktar da olsa fiyat artışlarının önüne geçilebilir.