YAŞLILARDA SPOR VE EGZERSİZ

İnsan organizmasında yaşlanma, her canlıda görülen kaçınılmaz ve geri dönülmez bir olgudur. Yaşlılık, önüne geçilemeyen veya engellenemeyen fizyolojik değişikliklerin ortaya çıktığı bir süreçtir. Yaşlanma süreciyle birlikte bireylerde fizyolojik, anatomik ve psikolojik değişimler olmaktadır. Bu değişimler sonucunda yaşlı bireyler daha önce rahatlıkla yapabildikleri pek çok işlevi artık gerçekleştiremez hale gelmektedir. Aktif yaşlanmanın önündeki en büyük tehdit, hareketsizlik, yani “sedanter” yaşamdır. Hareketsizlik ve ilerleyen yaşla birlikte obezite, kalp ve damar hastalıkları, diyabet, hipertansiyon, osteoporoz ve bazı kanser türleri, artış göstermekte ve bilişsel yetersizlikler gelişmektedir. Düzenli ve uygun egzersizlerin, bu hastalıkların önlenmesi ve tedavisinde çok önemli bir yeri bulunmaktadır. Bireylerin, sağlıklı olması, kendini tanıması, yetenek ve yeterliliklerinin farkında olması, potansiyelini tümüyle gerçekleştirebilmesi için günlük boş zamanlarını bilinçli bir biçimde spor ve egzersizle değerlendirmesi gerekir.

İnsanın organizmasının sağlıklı olması ve sağlığını devam ettirebilmesi, bireyin hareketliliğine bağlı olması nedeniyle, bedensel egzersizler ve sportif etkinliklere katılmak, hem bedensel, hem ruhsal gelişimi hem de sosyalleşmeleri yaşlı bireylerin sağlıklı yaşayabilmeleri için önemli rol oynar. Yapılan araştırmalarda sağlıklı yaşam amaçlı egzersizlerin yalnızca çocuk, genç ve yetişkinlere özel olmadığını, yaşlılarında çok ileri yaşlara kadar toplumun diğer bireyleri gibi egzersiz yaparak aktif olmaları gerektiğini belirtmektedir.

Düzenli ve uygun egzersizler, biyolojik yaşlanmayı geciktirmenin yanı sıra, fiziksel ve bilişsel performansı korur ve geliştirirler. İç ve dış çevredeki değişikliklere adaptasyonu ve vücuda zararlı olabilecek etkilere karşı direnci de arttırırlar. Düzenli egzersiz, solunum kaslarının güç ve veriminin artmasını sağlar. Düzenli egzersizlerle kas tonusu, gücü ve vücut esnekliği korunur veya artar, dinamik denge gelişir, psikolojik desteğin yanı sıra bilişsel fonksiyonlarda düzelme, yakın dönemli hafızada artış, dikkat süresinde uzama, depresyon sıklığında azalma, ruhsal iyilik halinde gelişme, uyku kalitesinde ve süresinde artışa neden olurlar. Düzenli ve uygun egzersizler bütün bu olumlu etkileri ile sağlıkla ilişkili yaşam kalitesinin artmasına katkı sağlamaktadır.

Fiziksel aktivite ve egzersiz, yaşlılarda fiziksel ve mental iyi olma halinin en önemli bileşenlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Fiziksel aktivite, enerji harcaması ile sonuçlanan iskelet kası tarafından üretilen bir vücutsal harekettir. Boş zamanları değerlendirmek amacıyla yapılan fiziksel aktivitelerde amaçlanan kas kuvveti, dayanıklılığı, esnekliği ve koordinasyonunu geliştirip, kalp ve akciğerlerin kapasitesinde etkili bir gelişim sağlamak, sağlıklı ve enerji dolu bir yaşam biçimini yakalamaktır. İleri yaşlarda sağlıklı bir yaşamın sigortası, sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivitedir. Bu en azından yaşlanma hızını azaltmak ve kontrol altına almak için gereklidir.

Düzenli fiziksel aktivite, sağlıklı yaşam için önemlidir. Yaşlılarda düzenli fiziksel aktivitenin, fiziksel uygunluk ve sağlık üzerinde birden çok etkisi vardır. Bunlar; kişisel ihtiyaçlarını ve hareketliliğini bağımsız olarak sürdürülmesi, birçok ciddi sağlıkla ilgili bozuklukların önlenmesi, enerji dengesinin korunması, yaşam kalitesi ve süresinin uzatılmasıdır.Bu nedenle fiziksel aktivite ve egzersizin yaşlılar için uygun bir yöntem olduğu yapılan araştırmalarda önemle belirtilmiştir.

Egzersiz programı, kişinin sahip olduğu çeşitli özelliklere göre değiştirilebilir, bu kişiye ait özelliklerden kişinin neye ihtiyacı olduğuna kadar çok geniş potansiyele sahiptir. Egzersiz programlarını bireylere maksimum fayda sağlayacak ve herhangi bir sağlık problemine neden olmayacak şekilde özelleştirilmiş olmalıdır.

Hayatın her anında, sağlıkla ve sporla kalın.

Doç. Dr. Murat ERDOĞDU

Selçuk Üniversitesi

Spor Bilimleri Fakültesi