ZEKÂT VE İSLÂM 

Zekât İslâm’ın beş temel esasından biridir. Kelime Olarak: Temiz­leme, arındırma… gibi manalara gelir.

Şer'i manası ise: Zengin olan kişilerin, malları içinden belli bir mik­tarı(1) Allah'ın tayin ve takdir ettiği muayyen bir bölümü, yine Rabbimiz’in bildir­diği kimselere vermesine denir.

Kur'an'ın birçok yerinde: "Semada ve arzda ne varsa hepsinin Al­lah'a ait olduğu"(2) belirtilir. Yunus Emre de bu gerçeği şöyle dile getirir:

Mal sahibi mülk sahibi

Hani bunun ilk sahibi

Mal da yalan, mülk de yalan

Var biraz da sen oyalan.

Her şeyin sahibi olan Allah, bazı malların tasarruf yetkisini kullara ve­rir ve: "Benim adıma bu malları işlet idare et, kendinde istifade et. Fakat az miktarı da benim için istediğim yerlere sarf et. Yani zekât ve sadaka olarak ver. Hayır ve hasenat yap. Eğer böyle yaparsan imtihanı kazanırsın. Aksini yaparsan âsi ve günahkar olursun. O malın dünyada ve ahirette kötülüğünü görürsün. Bu senin için felaket olur" buyurur. 

Allah bazı kullarının rızkını bol, bazılarında dar tutmuştur.(3) Bu da imti­han içindir. Acaba kulum sabır ve tahammül mü edecek. “Kahrında hoş lütfunda hoş ya Rab" diyebilecek mi?. Yoksa isyan edip günahkâr mı ola­cak?

"Cenâb-ı Allah cömerttir. Cömert olanları sever."(4) Allah cömertlik yapmak suretiyle zenginliğine şükredenlerin servetini daha da çoğaltır.(5) Semazenlerin el tutuşlarının ifade ettiği mana gibi "yukardan aldığını aşa­ğıdakilere dağıtabilmek" Allah'ı en çok memnun eden hususlardan biridir.

Bir Hadis-i Kutside "Ben hiçbir yere sığmam. Beni ancak mümin kulumun kalbi içine alabilir, ihata edebilir.”(6) buyurur. Yine Yunusu ko­nuşturalım:

Gönül Çalabın tahtı

Çalap gönüle baktı

İki cihan bedbahtı

Kim gönül yıkar ise

Birde Aşık Seyrani’ye kulak verilim:

Kalbini geniş tut sıkma Seyrani.

Rızay-ı Bari’den çıkma Seyrani.

Gönül Beytullah’ın yıkma Seyrani.

Elinden gelirse inayet eyle.

Rıza Tevfik Bulükbaşı bu hususta daha cüretkar söylüyor.

Allah eve girmez Sırrı Mutlaktır.

Dört duvara secde eden ahmaktır.

Haccetmekten maksat gönül yapmaktır.

Behey nadân sende gönül yapsana.

Dolayısıyla gönül yapmak, hatır almak, fakir ve fukaranın elinden tut­mak, öksüz, yetim ve gariplerin hatırını hoş etmek belki yüzlerce hacca be­deldir.

Mevlânâ Hazretleri de bu hususta mealen şöyle der: "Gönül yapmak, bir garibin gönlünü hoş etmek Haccı Ekber gibidir. Binlerce hacca bedel­dir. Çünkü Kâbe Azer oğlu Hz. İbrahim’in bina ettiği bir yapıdır. Halbuki mü­minin kalbi, gönlü, Allah’ın nazar ettiği mübarek bir uzuvdur.”

Zekâtını vermeyen, sadaka nedir bilmeyen, hayır hasenata yanaşma­yan, mümin kardeşlerinin acı ve kederlerini paylaşmayan ama, her sene hacca veya umreye gidenlerin kulakları çınlasın.

Zekât ve sadaka ile hem Rabbini memnun etmek, hem garipleri sevin­dirmek, malının içine bilmediği yollardan giren haramları temizlemek, nefsini cimrilik illetinden kurtarmak, yaratanına yaklaşmak, cehennemden uzaklaş­mak ... ne güzel bir duygu.

Zengin bu görevini yapacak, fakir de: "Her ne kadar Rabbim benim rız­kımı dar tutmuş ise de, zengin kardeşlerimden Allah razı olsun, benin elimden tutuyorlar, beni aç bî ilaç bırakmıyorlar...” diye dua edecek ki Resûlullah'ın: "Siz, içinizdeki fakir ve düşkünlerin duaları sayesinde rızıklandırılıyorsunuz"(7) hadisi tecelli edecek. 

Böylece topluma İslâm’ın istediği huzur ve saadet gelecek. Birlik ve kar­deşlik ruhu canlanacak. Fitne ve fesat tohumları kuruyacak. Fakirin gözü zen­ginin malında olmayacak. Bu bir ütopya yani sadece hayalden ibaret olan bir şey değildir. İslâm tarihinde dinin emirlerinin tam uygulanıp tatbik edildiği dönemlerde zekât verecek fakir bulunamamıştır. Emevi Hali­fesi Ömer b. Ab­dülaziz döneminde, yani İslâmî emirlerin hakkıyla uyğulandığı yıllarda, zekât verecek fakir bulunmadığı için, bölge valileri “kafirlere zekât verebilirmiyiz?” diye resmen sormuşlardır.(8)

 Yine Fatih Sultan Mehmet döneminde zekât verecek fakirler bulunamadığı için zen­ginler zekâtlarını bir kesenin içine koymuşlar ve üstüne de: “bu paralar zekâttır, ihtiyacı olanlar alsın” diye yazıp ağaç dallarına asmışlardır.(9)  Yeter ki insanlar gerçek imanlı ve iyi niyetli olsunlar.

Dipnotlar:

1- Mearic Sûresi, 24.

2- Nur Sûresi, 42.

3- Rad Sûresi, 26.

4- Hadis-i şerif.

5- İbrahim Sûresi, 7. 

6- Makasıd’ül Hasene, Dar’ül Kütüb el-Arabî, 1985 Beyrut, s. 589, hadis no 990; “Keşfül Hafâ”, c. 2, s. 195, 196.

7- Buhârî, Cihat,76.

8- İmadüddin Halil,“Ömer b.Abdülaziz”,Terceme Ubeydullah Dalar,İst.1984,s.185,204. 

9- İbrahim Refik, Ulu Çınarın Gölgesinde, Albatros Yay. İst. 2004, s.136.