Asya’dan Avrupa’ya Yeni Soluk

Dünya iktisadi tarihi incelendiğinde ticaret akışı Asya ve Avrupa arasında yaşandı, doğu zenginleştiğinde ticaret sevkiyatları batıya, batı zenginleştiğinde ise bu sevkiyatlar doğuya yöneldi. Bu sevkiyatların asırlardır kullanıldığı güzergâh ise İpek Yolu oldu.

İpek Yolunun varlığı böylece hem doğu toplumuna hem de batı toplumuna ekonomik kazanç sağladı ve refah seviyesini yükseltti. Doğuda yaşanan gelişmeler batı toplumlarını uyanmasına neden oldu ve kıtalar arası ticaret sayesinde kültürel ve sosyal anlamda değişimler tekâmül etti.

İpek yolu Çin’den başlayarak Anadolu ve Akdeniz aracılığı ile Avrupa’ya kadar uzanan ve dünyaca ünlü ticaret yoludur. Bu yol sadece tüccarların değil aynı zamanda, doğudan batıya ve batıdan doğuya bilgelerin, orduların, fikirlerin, dinlerin ve kültürlerin de yolu oldu.

Türk tarihinde, Türk kültürünün temel unsurlarında İpek Yolu’nun önemi büyüktür. Türklerin yaşadığı geniş coğrafi bölgeleri birbirine bağlayan tek ulaşım yolu olan Büyük İpek Yolu, tüm Türk boylarını birbirine bağlarken, ticari ilişkilerini geliştirdi, birlik ve beraberliklerini sağladı.

Döneminin kültür seviyesi çok yüksek büyük yerleşik birimlerinin kurulmasında ana rol oynadı. Büyük İpek Yolunun meşhur hale gelmesinde Türk devletlerinin de büyük rolü oldu. Bu devletler tarafından hazırlanan kervanlar, bu yolla doğudan batıya ve batıdan doğuya çeşitli ticaret mallarını taşıyorlardı. Türklerin bu yola ne kadar önem verdikleri bir Özbek atasözünde şöyle anlatılmaktadır: “Kâinatta iki büyük yol vardır: Gökyüzünde Samanyolu, yer yüzünde İpek Yolu”

Son yıllarda küresel ticaretin lideri konumuna gelen Çin; üretim ekonomisiyle AB ülkelerine ihracat trendini yükseltmekte ve iki kıta arasındaki ticari hareketlilik deniz yoluna alternatif olarak kara ve demiryolu rotalarına yönelmekte olduğundan küreselleşmenin dinamo etkisiyle İpek Yolu rotası, yeni fırsatlara imkân tanıyor.

Nitekim Avrupa pazarına ticaretin daha verimli ve etkin bir şekilde yapılması planlanarak tarihsel birikim ile İpek Yolunu modernize etmek için Çin devlet başkanı tarafından “Bir Kuşak Bir Yol” projesi dünyaya lanse edildi.

Tarihte İpek Yolunun uğrak yeri Anadolu topraklarıdır. Asya, Avrupa ve Orta Doğu’nun birleştiği noktada bulunan Türkiye, Çin’den başlayacak Modern İpek Yolunun Avrupa içlerine kadar uzanacak bağıntının merkezindedir. Çin ile Türkiye ilişkilerinin geliştirilmesi adına önemli destek sunması beklenilen proje, istenilen hedeflere ulaşıldığında Türkiye kanadına bir dizi avantajlar getirecektir.

Esasen tarihi İpek Yolu'nun canlandırılması için stratejik önem taşıyan ve Türkiye'den başlayarak Kafkaslar' a, oradan da Hazar Denizi'ni aşarak Türkmenistan ve Kazakistan'ı takiben Orta Asya ve Çin'e ulaşan Orta Koridor' un önemi her geçen gün artıyor.

Son günlerde gündeme gelen ve “Yeni İpek Yolu” olarak adlandırılan “Kalkınma Yolu Projesi” Türkiye’nin aktif desteğiyle Asya, Avrupa ve Körfez bölgeleri arasında güçlü bağlantılar kurmayı amaçlayan kapsamlı ve iddialı bir altyapı girişimidir.

Kalkınma Yolu Projesi, Körfez üzerinden denizden Basra’ya, oradan da karayolu ve demiryollarıyla Türkiye’ye ve Avrupa’ya uzanan, Irak ve Türkiye’yi birbirine bağlarken, küresel anlamda da önemli bir ticari koridor oluşturmayı amaçlıyor.

Proje ayrıca Büyük Faw Limanı’nı önemli bir geçiş merkezi olarak kurarak Asya ile Avrupa arasındaki seyahat süresini Türkiye üzerinden önemli ölçüde azaltmayı da amaçlıyor. Eş zamanlı olarak, Irak İpek Yolu’nun Süveyş Kanalı güzergahına uygun bir alternatif olarak geliştirilmesi ve ticaretin verimliliğinin artırılması yönünde çabalar da sürüyor.

 54 kilometrekarelik geniş bir alana sahip olması ve önemli kargo gemilerini barındırabilmesiyle Büyük Faw Limanı’nın Orta Doğu’nun en büyük limanına dönüşmesi ve 1200 kilometre demir yolu ve otoyol ağına sorunsuz bir şekilde bağlanması öngörülüyor.  2025 yılına kadar projenin Türkiye sınırına kadar uzanan kısmının tamamlanması beklenirken tahmini maliyet yaklaşık 17 milyar dolar olarak hesaplanıyor.

Irak, Türkiye, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) arasında, Kalkınma Yolu Projesi’nde iş birliğine ilişkin 4’lü mutabakat zaptı imzalandı.

Bu proje, sadece Ortadoğu'dan Avrupa'ya bir geçiş köprüsü oluşturmakla kalmayıp aynı zamanda Türkiye'nin Körfez ülkeleri ile olan bağlantısını da güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Türkiye'nin son dönemlerde izlediği bu vizyon, Körfez ülkelerinin benimsediği çok bağlantılı ve çok taraflı politikalarla uyum içindedir.

Asya’dan Avrupa’ya uzanan bu yeni soluk, bölge ülkelerinin ciğerlerine bol oksijen taşıyacağına kesin gözüyle bakılıyor. Bu arada bazı zorlukların da aşılması gerekiyor.

Irak'taki devlet yapısının henüz tam olarak oturmamış olması, hükûmet içindeki grupların dış bağlantıları ve Erbil ile Bağdat arasındaki uzlaşmazlıklar, özellikle bütçe ve petrol gelirlerinin paylaşımı gibi konular, projenin ilerlemesine engel teşkil edebilir. Bu durum, projenin hayata geçirilmesi için üstesinden gelinmesi gereken önemli zorluklara işaret ediyor.