Ayıların Da Psikolojisi Bozulmuş!

03 Ocak 2025, Cuma 00:09

A+
A-

Kars’ın Sarıkamış ilçesinde kış uykusuna yatmayan boz ayılar gece saatlerinde yiyecek bulmak için ilçeye geliyor. Çöplükte yiyecek arayan boz ayı bu sırada evine gitmek isteyen vatandaşın üzerine bir süre koşması kamuoyunda gündem oldu.

Sıcaklıkların ve karbon emisyonlarının artması, mevsim dengelerinin bozulması, aşırı kuraklık, buzulların erimesi, deniz ve okyanus sularında oksijen seviyesinin azalması ve daha birçok etken hayvanların doğal yaşam alanlarını yok ediyor.

Besin kaynaklarını tüketiyor. Bazı türler yok olurken, geride kalanların dengesi altüst oluyor. Her bir türü ekosistem için vazgeçilmez olan hayvanlar iklim krizinden nasıl etkileniyor, yakından bakalım…

Hava sıcaklıklarının mevsim normalleri üzerinde seyretmesi hayvanları da etkiledi. Normal koşullarda kış aylarında başlayıp beş-yedi ay boyunca kış uykusuna yatan ayılar, Türkiye'nin bazı kentlerinde kış uykusunda olmadıkları dönemdeki gibi görülmeye başlandı.

Soğuk kışlara girmeden önce, yazın sonlarına doğru ayılar "hiperfaji" denen bir faza girerler ve aşırı fazla beslenirler. Yazın ve güzün bir kısmını kapsayan iki-dört aylık bu dönemde her gün 1 kilo alabilecek kadar fazla besin tüketirler. Sonrasında ise beş-yedi ay boyunca kış uykusuna yatarlar. Bu süreçte, vücutlarına depoladıkları kalorileri yakarlar ve neredeyse hiç hareket etmezler. Bu süreçte günde 8000 kalori civarında harcarlar.

İklim krizi, tüm canlıları etkiliyor …

İklim değişikliğinin belki de en simge fotoğraflarından biriydi; eriye eriye minicik kalan buzulun üzerinde yaşam mücadelesi veren kutup ayısı. Doğaya bu denli zarar vermekle kalmayan insanlar, iklim krizi söz konusu olduğunda etkilerini yine kendi çerçevesinden değerlendiriyor. Ancak gezegeni paylaştığımız hayvanlar da bu krizden ciddi derecede etkileniyor.

İklim değişikliğinin dünyanın farklı doğal yaşam alanlarındaki 80.000 bitki ve hayvan türü üzerindeki etkisini inceleyen uzmanlara göre, karbon salınımı kontrolsüz şekilde artmaya devam ederse, Amazon ve Galapagos gibi dünyanın en zengin doğal bölgelerindeki hayvan ve bitki türlerinin yarıya yakını yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalabilir. Paris İklim Anlaşması’ndaki ısı artışını 2°C ile sınırlı tutma hedefine ulaşılsa bile bu bölgelerde tür çeşitliliğinin % 25’i kaybedilecek.

1860’lı yıllarda yaşanan sanayi devrimiyle birlikte insan faaliyetlerin artması, insanların durmak bilmeyen “daha fazla” istemleri, hızlı nüfus artışı ve sanayileşme, çarpık yerleşme ve kentleşme, yanlış arazi kullanımı, ormansızlaşma ve doğal çevrenin hızlı tahribatı doğal iklim değişiminde istikrarı bozuyor.

Bunun sonucunda antropojen(insan) faaliyetlere dayalı, geri dönüşümü zor hatta imkânsız olan “küresel ısınma ve küresel iklim değişikliğinin” gerçekleştiği karmaşık bir sürece girildi.

20. yüzyılda sıcaklıklarda gözlenen bu ısınma, geçen 1000 yılın herhangi bir dönemindeki artıştan daha büyük. Atmosferin en alt 8 kilometrelik bölümündeki hava sıcaklıkları da, geçen 40 yıllık dönemde belirgin bir artış eğilimi gösterdi.

Öte yandan 20. yüzyılda, orta enlem ve kutupsal kar örtüsü, kutupsal kara ve deniz buzulları ile orta enlemlerin dağ buzulları azalırken, gel-git ve deniz seviyesi ölçümlerinin gözlem kayıtlarına göre küresel ortalama deniz seviyesi, yaklaşık 0,17 m yükselmiş ve okyanusların ısı içerikleri arttı.

Yağışlar ise, kuzey yarım kürenin orta ve yüksek enlem bölgesinde her on yılda yaklaşık %5 ile %1 arasında artarken, Akdeniz havzasını da içine alan subtropikal karaların önemli bir bölümünde her on yılda yaklaşık %3 azalma gösterdi.

Geçen yüzyılda biyolojik çeşitlilik ve ekosistemler, belirgin bir şekilde çevresel ve sosyal bozulmalara yol açan, sürdürülebilir olmayan gelişmeler sonucunda insanlık tarihinde hiç görülmemiş bir düzeyde zarar gördü.

Yavaş ama geri dönüşümü imkânsız olan bu tahribatın başlıca nedenleri arasında yanlış arazi kullanımı, kirlenme, ormanların yok edilmesi gibi antropojen faaliyetlere bağlı olarak gerçekleşen küresel iklim değişikliği önemli bir yer tutuyor.

Doğadaki en sevimli hayvanlardan olan pandalar ve penguenler gibi türler aynı zamanda iklim değişikliğinden en fazla etkilenen ve en çok tehlikede bulunan türler arasındalar.

Küresel ısınmanın canlı türleri üzerindeki olumsuz etkileri oldukça fazla. Küresel ısınmadan hayvanlar daha çok etkilenmekte, gerek yaşam biçimleri, gerekse tür çeşitliliği önemli derecede değişiyor. Biyoçeşitliliğin önemli bir ögesi olan tür zenginliğindeki azalma çağımızın en önemli çevre sorunlarından biri.

Bazı hayvan türlerinin sayısı hızla azalırken kene gibi bazı türleri de çoğalmakta, kaplan ve balıklarda hayatta kalabilmek için göç etmekte. Küresel ısınmanın beraberinde getirdiği iklim değişikliği her kıtada gerek fizik gerekse biyolojik yaşam alanları için büyük bir tehdit oluşturuyor.. Eriyen buzullar, genişleyen çöller ve ısınan denizler, canlı türlerinin kaderini derinden etkileyen faktörlerden bazıları.

Hayvanlardaki kış uykusu ve yumurtlama sürelerinin ortalama beş gün erken başlamasının, göç etme süresinin 2-3 gün gecikmesinin nedeni olarak da küresel ısınma gösteriliyor.

Bu durum, hayvanların yaşam biçimlerinin değiştiği anlamına geliyor. Bunların haricinde buzulların hızla erimesiyle okyanus ve deniz suyu seviyesinin hızla yükselmesi, kıyılarda canlılar için gereken yaşam alanını tahrip ederken hava sıcaklığındaki çok küçük değişiklikler bile bitki türlerini yok etmekte ve hayvanların yaşaması için gerekli olan besin zincirinin kırılmasına yol açıyor. Bu da önümüzdeki yıllarda birçok hayvan türünün yok olacağını göstermektedir.

Küresel ısınmadan en çok etkilenen vahşi yaşam türlerinden bazıları ren geyiği, kutup tilkileri, kara kurbağaları, kutup ayıları, penguenler, gri kurtlar, ağaç kırlangıçları, boyalı kaplumbağalar ve somon olduğunu uzmanlar vurguluyor.

Küresel ısınmayı tersine çevirmek için kararlı adımlar atılmadıkça, giderek daha fazla türün yok olmanın eşiğine geleceğinden korkuluyor.