BÜYÜKBAŞ KURBANLIK ORTAKLIĞI İLE İLGİLİ SORULAR

Büyükbaş kurbanlık ortaklığı ile ilgili sorular ve cevapları üzerinde durmak istiyoruz:

Ortak olarak alınan bir kurbana sonradan başkalarını dahil etmek caiz midir?

Birkaç kişi büyükbaş hayvanı sadece kendileri adına kurban etmek niyetiyle alırsa sonradan bu hayvana ortak almaları mekruhtur. Ancak büyükbaş hayvan alıp kurban etmek isteyen bir veya birkaç kişi bu hayvanı satın alırken niyetlerinde başkalarını da dahil etmek olursa kurbanı satın aldıktan sonra başkalarını ortaklığa toplamda yedi hisse olmak şartıyla dahil etmelerinde bir sakınca yoktur. Kurbanın genel hissesine sonradan gelenlerin dahil edilmesi hususunda önceki ortakların rızaları bulunduğu takdirde dinen bir engel bulunmamaktadır.

Din İşleri Yüksek Kurulu’nun bu konudaki fetvası şöyledir:

“Kurbanlık olarak alınan bir büyükbaş hayvanın ortak sayısının yediden az olması durumunda, ortaklardan bir kısmı, sonradan ortak olmak isteyen bir kişiyi kendi hisselerine dahil etmek isteseler; her bir hisse, hayvana verilen bedelin yedide birinden az olursa, yapılan bu işlem caiz olmaz. Ancak bu hisselerden her biri hayvana verilen bedelin en az yedide biri veya daha fazlası ise ve ortak sayısı yediyi aşmazsa, o zaman ortak kabul etmek caiz olur. Mesela; beş kişi bir büyükbaş hayvanı ortaklaşa satın alsa, sonra bir kişi bu hayvana ortak olmak istese, ortakların dördü bu kişiyi ortak olarak kabul etse de sadece biri kabul etmese; bu sonradan gelen kişinin, o dört kişinin hissesinde ortaklığı caiz olur. Zira bu durumda ortakların her birinin hissesi en az yedide birden fazladır (el-Fetava’l-Hindiyye, V, 376;kurul.diyanet.gov.tr).

İki kişi büyükbaş bir hayvana, yarısı birine diğer yarısı da öbürüne olacak şekilde ortak olsalar her bir ortak kendi hisselerine kaç kişiye kadar dahil edebilirler?

Kurban kesecek ortakların her birinin, hayvanın en az yedide birine sahip olması gerekir. Bundan dolayı bu soruda ifade edilen her bir ortak kendi hisselerine iki kişi daha ilave edebilirler. Böylece her iki yarısına üçer ortak olmak üzere bu hayvan altı kişi adına kesilmiş olur. Ancak ortaklardan biri kendi hissesine üç kişi daha katacak olsa hayvanın bir yarısı dört kişi adına olmuş olacaktır. Diğer yarıdaki ortak hiç kimseyi kendi hissesine dahil etmemiş olsa da yani bu hayvan toplamda 4+1 olmak üzere 5 kişi adına kesilmiş olsa da bu şekilde bir ortaklık caiz olmayacaktır. Zira her ne kadar büyükbaş bir hayvana yedi ortağa kadar girilebilse de bu örnekte hayvanın yarısına dört kişi ortak olduğundan her birine düşen hisse hayvanın tamamının yedide birinden az olmuş olacaktır. Sonuç olarak kurbanlık bir büyükbaş hayvanın yarısına en fazla toplam üç kişi ortak olabilir.

Üç kişi ortak bir hayvan alsalar, daha sonra ortaklardan biri kendi hissesine bir kişi daha dahil etse bu şekilde kesilen kurban geçerli olur mu?

Meselenin biraz daha anlaşılması adına hayvandan çıkan etin 210 kg olduğunu varsayalım. Bu hayvana yedi kişi ortak olacak olsa her bir ortağa düşecek pay 30 kg’dır.  Sorumuzdaki hadiseye uyguladığımızda; 210 kg’lık bir hayvana üç kişi ortak oldular; normalde her birine düşecek pay 70 kg’dır. Bu ortaklardan biri kendi hissesine birisini ortak etse, hissesi ikiye bölündüğünde (70 ÷ 2) 35’er kg düşmüş olacaktır. Hatta bu örnekte diğer ortaklardan her biri kendi hissesine bir kişiyi daha dahil edebilir. Her biri 70 kg değil, 35 kg almış olur ki bu da hayvanın yedide biri olan 30 kg’dan fazla olacağından böyle bir ortaklık caizdir.

Ne var ki bu üç ortaktan birisi hayvanın genel hissesine değil de kendi hissesine iki ortak daha katsa böyle bir ortaklık caiz olmaz. Her ne kadar hayvandaki toplam ortak sayısı beş olsa da (birinci ortak, ikinci ortak, bir de kendi hissesine iki kişi daha dahil eden üçüncü ortak; 1+1+3=5) bu kurban geçerli değildir. Zira 210 kg’lık hayvanda her bir ortağa düşecek pay, 70 kg’dı; ama üçüncü ortağın payı olan 70 kiloyu üç kişiye böldüğümüzde her birine yaklaşık 23 kg düşmektedir ki bu da hayvanın yedide biri olan 30 kg’dan azdır.

Beş kişi bir büyükbaş hayvana ortak olsa altıncı bir kişi daha bu hayvana ortak olmak istese; ortaklardan ikisi buna razı olup diğer üçü razı olmasa bu kişi bu hayvana ortak olabilir mi?

Yine somut örneğimiz üzerinden devam edelim; 210 kg’lık hayvana beş ortak girdiğinde her birine düşen pay 42 kg olacaktır. Bu beş ortaktan ikisi, altıncı kişiyi kendi hisselerine dahil ettiklerinde bu iki hisseyi üçe bölmemiz gerekiyor. [42 + 42 = 84]; [84 ÷ 3 = 28 kg] Bu durumda her bir ortağa 28 kg düşer ve bu rakam da hayvanın yedide biri olan 30 kg’dan az olduğu için böyle bir ortaklık caiz olmaz. Ancak bu örneğimizde altıncı kişiyi hissedar olarak ortaklardan ikisi kabul etmeyip diğer üç ortak razı olsa böyle bir ortaklık caiz olur. Şöyle ki; bu üç ortağın toplam hissesi 42 + 42 + 42 = 126 kg’dır. Bu üç ortağın hissesine bir kişi daha dahil olduğu için bu üç kişinin hissesini dörde böleriz: 126 ÷ 4 = 31,5 kg. Her bir ortağa hayvanın yedide biri olan 30 kg’dan daha fazla düştüğünden böyle bir ortaklık caizdir ve kesilen kurban geçerlidir. (Din İşleri Yüksek Kurulu uzmanı Halil Kılıç)