DEĞERLERİMİZ

Değer kavramı, sözlükte; insanların, hayatın anlamı ve günlük yaşamın biçimlendirilmesi konusunda alternatif yollar arasından bir tercih yapmalarını sağlayan, yol gösterici nitelikteki soyut ya da somut ilke, inanç veya varlıklardan her biri olarak tanımlanır.

Değerler bizim hayatta önem verdiğimiz şeylerdir. Herkes kendisi için önemli olan şeylere doğru yönelmek ister. Değerlerimize göre, bazı şeylere yakınlaşmak veya bazı şeylerden uzaklaşmak isteriz. Hayatın içinde ilerlerken davranış veya tutumlarımızda değerlerimiz hep rol oynar.

Değerler bizim kılavuz çizgilerimiz, kutup yıldızlarımız gibidir. Her ne yapıyor olursak olalım onları kılavuz alırız kendimize. Değerlerimiz bize neyin doğru neyin yanlış, neyin uygun neyin uygunsuz, neyin münasip neyin münasip olmadığını anlatır.

Değerleri, bizim için önemli şeylerle ilgili kişisel, bireysel inançlar olarak da tanımlayabiliriz. Değerlerimiz neyin doğru, yanlış, iyi veya kötü olduğu konusundaki inanç sistemlerimizdir. En yüksek seviyede değerlerimiz, güvenlik, fark yaratma, bağımsızlık, hayatı dolu dolu yaşamak, kabul edilmek ve başkalarına yardım gibi şeylerdir.

Değerlerimiz, peşine düştüğümüz veya kaçındığımız deneyim türlerini şekillendiren, hayatlarımıza yön veren içsel pusulalar gibidir. Temel değerlerimiz, yani en çok önemsediklerimiz ve hayatımızın birçok alanına girerler ve kimliğimizin ve kişiliğimizin temelini oluştururlar. Yönelmek veya ulaşmak istediğimiz önemli şeyler ise yaşam değerlerimizdir.

Değerler zamanla oluşur ve değişir...

Değerlerimiz inançlarımızdan bile daha kuvvetli yapı taşlarımız olsalar dahi çocukluktan itibaren çeşitli çevrelerin etkisiyle öğrendiğimiz ve kendimize adapte ettiğimiz kavramlardır. Dolaysıyla değişebilirler. Bu değişim kişiyi etkileyen büyük olaylar sonucunda olabileceği gibi, basit bir şekilde bundan sonra neye önem vereceğine "karar vermekle" de mümkündür. Arkadaş çevresine uyum sağlamayı önemli bulduğu için sigaraya başlayan genç, ilerleyen yaşlarda sağlığının daha önemli olduğuna karar vererek sigarayı bırakabilir. Hayatımızı ve değerlerimizi yeniden gözden geçirerek de başka şeylere önem vermeye "karar" verebiliriz. Ya da hayatımızı ve değerlerimizi gözden geçirerek, artık başka şeylere önem veren yeni bir insan olarak ertesi güne başlayabiliriz...

Değerler istek ve arzularımızla ilgilidir.

İki insan aynı değerlere sahip oldukları halde, aynı durum içinde çok farklı davranışlar gösterebilmektedirler. Bu nedenledir ki insanlar (başarı, saygı, uyumlu olmak...) ve benzer değerleri paylaşsalar bile, bu değerin karşılanıp karşılanmadığının yargısında çok farklı kriterler söz konusu olacaktır. Örneğin: “Başarı" değeri herhangi bir kişi için "çok para kazanmak" olurken aynı değere önem veren başka biri için "kariyer basamaklarını tırmanmak" olabilecektir.

Bazı değerler, bizim için diğerlerine göre daha önemlidir. Mesela, bir kişi ailesine paradan daha çok değer verebilir ve maaşı dolgun bir işi evde daha çok vakit geçirmeye feda etmeyi isteyebilir. Başka biri tam tersini yapabilir, gelirleri ve onun temsil ettiği güvence ilk sırada gelebilir. Hangi değerimize nasıl bir öncelik verdiğimizi bilinçli bir şekilde fark edemeyebiliriz, fakat neyi öne aldığımıza göre, eylemlerimizde bu kendini gösterebilir. Önceliği neyin alacağı bir yere kadar şartlara bağlıdır.

Değerlerin hayatımıza etkisi…

Önem verdiğimiz değeri yaşantımızda ne kadar önceliklendirirsek o kadar büyük bir doyum ve tatmin yaşarız. Değerimiz bizim veya bir başkası tarafından ne kadar çiğnenirse o derece mutsuz ve huzursuz oluruz. Örneğin, insanlarla iletişim içinde olmanın kendisi için önemli olduğu bir kişi, çalıştığı binada tek başına bir odada çalışırken ne hisseder? Bu iş onu ne kadar tatmin eder, doyurur? Ama insanlar olarak büyük bir adaptasyon kabiliyetimiz olduğu için, çok büyük miktarda tatminsizliği de içimize sindirip, bu şekilde yaşamaya devam edebiliriz de.

Ancak, amaç hayattan doyum almak, tatmin yaşamak ve mutlu olmak ise, değerlerimizin peşinde gitmek önemlidir.

Değerlerimizi bir öncelik sırasına göre düzenlemek istiyorsak, onları birbirleriyle karşılaştırırken şu yardımcı sorulardan faydalanabilirsiniz:

•          Bunlardan sadece birine sahip olabilsem, bu hangisi olurdu? Hangisini seçerdim?          Hangisi            daha önemli?

•          Bu değerlerin birinden ödün vermek zorunda olsam, bu hangisi olurdu?

•          Hangi değerin yokluğuna katlanmak daha kolay?

•          A değerinin çok, B değerinin az olmasını mı, yoksa B değerinin çok ancak A değerinin az olmasını mı tercih edersin?

Siz olsanız nasıl bir yol izlerdiniz……