E-TİCARETE VERGİ MUAFİYETİ

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK) 37. Maddesinde tanımlandığı üzere; her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar, ticari kazançtır. Ticari faaliyetlerden elde edilen ticari kazançlar, vergiye tabi olan kazançlar ve vergiye tabi olmayan kazançlar olmak üzere ikili bir ayrıma tabi tutulmaktadır. Gelir vergisine tabi olan ticari kazançların vergilendirilmesi basit usul ve gerçek usul olarak, gerçek usulde ticari kazançlar ise bilanço esası ve işletme hesabı esası olmak üzere iki şekilde vergilendirilmektedir. Bahsettiğimiz bu süreç, ticari faaliyetlerinden kazanç elde eden tacirlerin gelir vergisine tabi tutulması gereken kazançlarının vergilendirilme usulü olarak karşımıza çıkmaktadır.

Gelir vergisine tabi olmakla birlikte elde edilen bir kısım ticari kazançların istisna yoluyla, ticari faaliyetle iştigal eden bir kısım mükelleflerin de muafiyet yoluyla vergi dışında bırakılması mümkündür. Köşe yazımızda; ticari kazanç elde eden ve kazancı kendi geçimi ile sınırlı olan mükelleflere getirilen “Esnaf Muaflığı” müessesesini genel hatlarıyla inceledikten sonra günümüzde elektronik ticaret yoluyla yapılan ticari faaliyetlerdeki muafiyet durumlarını vergi idaresinin de verdiği son özelgeler ışığında kaleme alacağız.

Vergiden Muaf Esnaf GVK 37. Maddesi kapsamında yürüttükleri faaliyetleri sebebiyle ticari kazanç elde eden fakat GVK 9. Maddesi uyarınca gelir vergisinden belli şartlar altında muafiyet hakkı olan mükellefler, gelir vergisi beyannamesi vermek ve beyanen gelir vergisi ödemek zorunda değillerdir. Bahsettiğimiz bu mükellef grubu, faaliyetleri kendi geçimleri ile sınırlı olan, kısıtlı araç ve gereçlerle üretim ve ticaret yapan ve gelişen teknoloji ile birlikte elektronik platformlarda da sıkça karşılaşmaya başladığımız, mal satışları ve hizmet ifaları sebebiyle belge düzenlemek ve vergi kanunları uyarınca defter tutmak zorunda olmayan mükellefleri kapsamaktadır.

Belge Düzeni ve Vergilendirilme Bahsettiğimiz bu mükelleflerin vergilendirilmesi, kendilerinden mal alan ya da hizmet temin eden mükelleflerin GVK 94. Madde uyarınca gelir vergisi tevkifatı yoluyla yapılmaktadır. Vergiden muaf esnaftan mal satın alan, bu kişilerden hizmet temin eden mükellefler, GVK 94. Madde uyarınca gelir vergisi tevkifatı yapmakla yükümlüler ise satın aldıkları mallar ve temin ettikleri hizmetler dolayısıyla düzenlemek zorunda oldukları gider pusulalarında tevkif edecekleri gelir vergisini, vergi sorumlu sıfatıyla vergi dairesine ödeyeceklerdir.

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 27.05.2022 tarihli “vergiden muaf esnafın internet üzerinden yaptığı satışlardaki belge düzeni hk.” konulu özelgesinde; “bu hüküm ve açıklamalara göre, Gelir Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (8) numaralı bendinde yer alan muafiyet hükmünden faydalanmanız dolayısıyla, herhangi bir fatura, sevk irsaliyesi vb. belge zorunluluğunuz bulunmamakta olup, vergiden muaf olduğunuzu esnaf vergi muafiyeti belgesi ile tevsik edebileceğiniz tabiidir. Ayrıca, vergiden muaf esnafın internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden yaptıkları satışlara ilişkin belge düzenlemeleri de söz konusu olmamaktadır. Diğer taraftan, imal ettiğiniz ürünleri anılan Kanunun 94 üncü maddesinde sayılan kişi veya kuruluşlara satmanız durumunda, bu kişi ve kuruluşlar tarafından yapılan ödemeler üzerinden gider pusulası düzenlenmesi ve anılan maddenin birinci fıkrasının (13/a) bendi gereğince %2 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması gerektiği tabiidir.” Denilmektedir.

Muafiyetten Yararlanabilecekler

Genel olarak ifade edebiliriz ki bu mükellef grubu; işyeri bulunmayan, kazancı belli bir haddi geçmeyen, gezici olarak ticaret yapan ve motorlu taşıt veya alet ile makine kullanmayan ya da bu hususlarda kanunun çizdiği sınırları aşmayan mükellefler olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğrudan tüketiciye iş yapan ve sabit bir işyeri olmayan hallaç, çilingir, tamirci, odun-kömür kırıcısı, çamaşır yıkayıcısı, lehimci, ayakkabı boyacısı gibi kazancı sınırlı sanat erbabı, bir motorlu taşıtı ve işyeri olmayıp gezici olarak perakende ticaret ile iştigal edenler, işyeri bulunmayan ve kapı kapı dolaşmak suretiyle kendi adına hurda madde toplayarak ya da satın alarak bunların ticaretini yapanlar, gezici olarak milli piyango bileti satan kişiler, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna göre gerçek ve tüzel kişilerin mallarını iş akdi ile bağlı olmaksızın bunlar adına kapı kapı dolaşmak suretiyle tüketiciye satanlar, kazancı basit usulde tespit olunan ticari kazanç sahiplerinin sağlamaları gereken ve GVK 47. Maddesinde yer alan genel şartları (işinin başında bilfiil bulunma, yıllık kira tutarı ve gerçek usulde vergilendirilmeme) sağlayan kişilerin ürettiği el işi, çini-çömlek yapımı, ahşap oyma, bastoncululuk, yorgancılık, keçecilik, lüle ve oltu taşı işçiliği, yemenicilik gibi kaybolmaya yüz tutmuş geleneksel, kültürel ve sanatsal değeri olan meslek kollarında faaliyet gösterenler vb. ifade etmektedir.

E-Ticarette Esnaf Muafiyeti

İçinde bulunduğumuz dijital çağda, e-işyeri olarak tabir edilen internet siteleri ve benzeri uygulamalar üzerinden yapılan ürün satışları sebebiyle ticari kazanç elde eden mükelleflerin, GVK’nın 9. Maddesinin altıncı ve onuncu bentleri kapsamında belli şartları sağlamaları halinde gelir vergisinden muaf olmaları mümkündür.

GVK 9. Maddesinin altıncı bendi uyarınca; kendi evlerinde havlu, örtü, kilim, dantel, hasır, sepet, çiçek vb. ile erişte, mantı, tarhana gibi ürünleri bir dış kuvvet kullanmaksızın evlerde kullanılan ütü, dikiş-nakış, mutfak robotu gibi makine ve aletler ile üreten kişilerin, dışarıdan işçi çalıştırmaması ve işyeri açmaması şartıyla esnaf muafiyetinden yararlanmaları mümkündür. Bu kişilerin belirtilen şekilde ürettikleri ürünleri internet vb. elektronik ortamlar üzerinden satmaları durumunda ise muafiyetten yararlanabilmeleri, yıllık satışlarının asgari ücretin yıllık brüt tutarını aşmaması şartına bağlıdır.

GVK 9. Maddesinin onuncu bendi uyarınca ise; sanayi tipi, seri üretim yapabilen makine kullanmaksızın kendi evlerinde imalat yaparak ürettiği ürünleri internet vb. elektronik ortamlar üzerinden satan kişilerin bu bent kapsamında muafiyetten faydalanabilmeleri ayrı bir işyeri açmamaları şartına bağlıdır. Bu bent kapsamında ilgili mükelleflerin “Esnaf Vergi Muafiyet Belgesi” alarak Türkiye’de kurulu bankalarda ticari bir hesap açması ve elde ettikleri tüm hasılatlarını bu hesap aracılığıyla tahsil etmesi gerekmektedir. Bankalar ise hesaba yatan her hasılat üzerinden %4 oranında gelir vergisi tevkifatı yapacak ve kestikleri bu vergileri ilgililer adına vergi dairesine ödeyeceklerdir. Bu kapsamda bulunan mükelleflerin yanlarında bir veya daha fazla işçi çalıştırması mümkün olup böyle bir durumda ödeyecekleri gelir vergisi oranı %2’ye inmektedir. Tüm bu şartlara ilaveten muafiyetten faydalanabilmek için yıllık olarak elde edilen hasılatın 2022 takvim yılı itibariyle 320.000 TL’yi aşmaması da gerekmektedir. Hasılat üst tutar sınırın aşılması halinde mükellefler takip eden takvim yılından itibaren gerçek usulde vergilendirilerek bir daha bu kapsama dahil olamayacaklardır.

E-Ticaret Kapsamında Verilmiş Güncel Özelgeler

Kendi evinde el matkabı ve zımpara kullanılarak üretilen dekoratif ahşap eşyaların, evde çelik tel, misina, iğne ve fırdöndü kullanılarak yapılan yılandili, tasmalayan ve olta takımlarının, evde yapılan sabun ve ekşi maya ekmeğinin, üç boyutlu yazıcıdan bastırılıp boyanan hediyelik eşyaların, yurt dışı merkezli internet sitelerinde satılan örgü, takı, çanta gibi el işi ürünlerin internet üzerinden satışı ve evde canlı çiçek üretimi yapılıp internet üzerinden satılması dolayısıyla esnaf muaflığından yararlanılıp yararlanılmayacağı ile ilgili vergi idaresinin güncel özelgelerinde; “Pazar takibi yapmaksızın ve ticari, zirai, mesleki faaliyetleri dolayısıyla gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olanların düzenledikleri kermes, festival, panayır gibi yerler haricinde satmanız ve/veya internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden satmanız halinde, bentte yer alan şartların sağlanması kaydıyla 306 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılan açıklamalar çerçevesinde, Gelir Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendi kapsamında, yalnızca internet veya benzeri platformlar üzerinden satmanız halinde ise, bentte yer alan şartların sağlanması kaydıyla 314 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılan açıklamalar çerçevesinde, Gelir Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (10) numaralı bendi kapsamında esnaf muaflığından faydalanmanız mümkün bulunmaktadır.” Şeklinde görüş bildirilmiştir. (İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 16.03.2022, 05.05.2022, 15.08.2022, 26.08.2022 tarihli özelgeleri ile Bursa Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 24.05.2022 tarihli özelgesi)