Endülüs’te (İspanya’da) Kitap Aşkı ve Kütüphâneler

İspanya’nın Emevîler döneminde fethedildiğini, Ortadoğu’da idâreyi Abbâsîlere kaptırınca, bâzı Emevî hânedân mensuplarının Endülüs’e (İspanya’ya) gelerek burada İslâm Medeniyetini devam ettirdiklerini hatta daha da ileri götürüp, Avrupa medeniyetine örnek teşkil ettik­lerini daha önce zikretmiş­tik.

Ortaçağ boyunca, dünyâ nüfûsunun, okuma yazma oranı en yüksek, dolayısıyla da en kültürlü kesimini, Müslümanların teşkil ettiğini,bâzıGarplı ilim adamları da kabul ve itiraf etmektedirler. Hollandalı meşhur müsteşrik R. Dozy de araştırmaları netîcesinde aynı gerçeği teyit etmekte ve şu ilginç tespiti yapmaktadır: “Endü­lüs’te Hâlife ll. Hakem’in döneminde (961-976) bütün ilim dalları gelişti. Mektepler, hem sayıca çok, hem de verilen eğitimin kalitesi bakımından oldukça iyi idiler. Endülüs’te aşağı yukarı herkes okuma yazma biliyordu. Buna mukabil Hristiyan Avrupa’da din adamlarının dışında çok az kimse­nin okuyup yazmadan nasibi vardı.”(1)

İspanyol araştırmacı G. Gozalbes Busto da, Dozy’in zikredilen görüşlerine katılıyor ve “Müslümanlar arasında görülen yüksek okuma yazma oranına hiçbir Avrupa ülke­sinde rastlanmadığını, bu ülkelerde kültürün kilise ve manastırlara hapsedildiğini, asilzâdelerin ve yönetici zümrenin bile bu hususta fazla nasibinin olmadığını”(2) söyler.SigridHunke de 9, 10, 11 ve 12. Asırlarda Orta Av­rupa’da nüfûsun